Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu? Kurs na innowacje Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu?

Autorzy raportu: Tomasz Geodecki Grzegorz Gorzelak Jarosław Górniak Jerzy Hausner Stanisław Mazur Jacek Szlachta Janusz Zaleski

GŁÓWNE TEZY RAPORTU Polska znajduje się rozwojowym dryfie. Na świecie rozlewa się długotrwały kryzys, z którym świat sobie nie radzi. Kryzys szczególnie dotyka Europy, w tym w szczególności państw strefy euro. Powinniśmy dążyć do ukształtowania w Polsce innego, nowego modelu rozwoju społeczno-gospodarczego.

GŁÓWNE TEZY RAPORTU (2) Modelu bazującego na formule dyfuzji kreatywnej i wykorzystującego potencjał trzech (prywatnej, obywatelskiej i państwowej), a nie tylko jednej (prywatnej) sfery ładu społecznego. To wymaga przeprowadzenia głębokich zmian instytucjonalnych i strukturalnych. Także innego podejścia do integracji europejskiej i naszego członkostwa w UE oraz innego podejścia do wykorzystania środków unijnych.

GŁÓWNE TEZY RAPORTU (3) Mamy znacznie większy potencjał rozwojowy, którego nie potrafimy wykorzystać. Bariery tkwią głównie po stronie państwa. Nie mamy jednak skutecznych politycznych mechanizmów korekty złej polityki i wprowadzania niezbędnych zmian instytucjonalnych.

MOLEKULARNY MODEL ROZWOJU POLSKI Rozkwit sfery prywatnej. Rozrost i postępująca degeneracja sfery państwowej. Osłabienie i zastój sfery obywatelskiej.

ROZWOJOWY DRYF Eksploatacja dostępnych (własnych, krajowych) i pozyskanych (unijnych) zasobów w sposób coraz bardziej ekstensywny (czyli nieefektywnie – przy coraz wyższym koszcie i rosnących efektach ubocznych) oraz w niewielkim stopniu je pomnażający.

ROZWOJOWY DRYF (2) Dotychczasowy molekularny model rozwoju społeczno-gospodarczego Polski wyczerpuje stopniowo swoją moc. A to oznacza, że jeśli go nie zmodyfikujemy, to dynamika wzrostu i rozwoju będzie się wyraźnie obniżać i z czasem przestaniemy skracać dystans do najsilniejszych gospodarczo państw europejskich.

Dla krajów naszego regionu typowy jest model „dyfuzji naśladowczej”

Kres modelu doganiania przez dyfuzję naśladowczą: Wzrost produktywności i wydajności pracy jest w Polsce szybszy niż w krajach zachodnioeuropejskich W wielu podobnych krajach wzrost wydajności pracy jest jednak większy Skracanie dystansu rozwojowego nie będzie możliwe w modelu „dyfuzji naśladowczej” Stymulowanie innowacyjności przez dotacje na inwestycje w B + R nie przynosi istotnych efektów

REGUŁY MYŚLENIA I POSTĘPOWANIA Przestańmy utożsamiać nakłady na B+R z innowacjami. Innowacyjność jest zaraźliwa. Rozpowszechnia się poprzez demonstrację i dyfuzję. Ale tylko w odpowiednim społecznym środowisku, w którym występują niezbędne katalizatory. Żadna, nawet najbardziej sprawna biurokracja, nie wymusi innowacyjności. Podmiotem innowacyjności są przedsiębiorcze jednostki i organizacje.

REGUŁY MYŚLENIA I POSTĘPOWANIA (2) Najsilniejszym czynnikiem przedsiębiorczości jednostek jest ich kreatywność. Najsilniejszym czynnikiem przedsiębiorczości organizacji jest przymus ekonomiczny. Koniecznie także konsumenci muszą zostać praktycznie uznani za pomysłodawców i twórców innowacji. Nie pomoże żaden Wielki Wszechogarniający Plan. Potrzebujemy wielu cząstkowych, ale równoczesnych, zmian systemowych (instytucjonalnych), spójnie ukierunkowanych. Kluczowe punkty przyłożenia.

REGUŁY MYŚLENIA I POSTĘPOWANIA (3) Myśl główna – wyzwolić wszędzie własny potencjał rozwojowy. Praktycznie najważniejsze jest wzmacnianie enklaw kreatywności. Niezbędna jest do tego publiczno-obywatelska, a nie tylko partyjno-rządowa perspektywa programowania i uruchamiania przedsięwzięć rozwojowych.

PROBLEMY ZE WZROSTEM Krótki horyzont – utrzymanie względnej równowagi makroekonomicznej. Średni horyzont – utrzymanie wysokiego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego struktura – orientacja proeksportowa, finansowanie – oszczędności krajowe. Długi horyzont – wykreowanie strukturalnej konkurencyjności i znalezienie się w gospodarczym trzonie UE.

CO ROBIĆ? PUNKTY PRZYŁOŻENIA Stworzenie możliwości i wspieranie tworzenia nowej generacji instytucji pośredniczących między biznesem i nauką, koniecznie z finansowym udziałem kapitału prywatnego (brokerzy innowacyjności, Centra Technologii i Rozwoju). Reanimacja Ministerstwa Gospodarki oraz wypracowanie krajowego średniookresowego programu polityki strukturalnej. Program ukierunkowany na tworzenie strukturalnych warunków dla kreatywności i przedsiębiorczości.

CO ROBIĆ? PUNKTY PRZYŁOŻENIA (2) Przeformułowanie szkolnictwa – w kierunku zdolności do kształtowania współcześnie najważniejszych kompetencji, w tym krytycznego odbierania informacji, komunikowania się i zbiorowego działania. Uruchomienie szerokiego programu edukacji kulturalnej. Adekwatne i zrównoważone (w relacji do różnych grup społecznych – twórców, producentów i użytkowników) uregulowanie praw własności intelektualnej.

CO ROBIĆ? PUNKTY PRZYŁOŻENIA (3) Odpartyjnienie i uobywatelnienie mediów publicznych. Zmodyfikowanie istniejących i uruchomienie nowych mechanizmów generowania wiedzy społecznej. Reanimacja dialogu społecznego. Systematyczne i rzetelne prowadzenie niezależnych badań postlegislacyjnych. Wypracowanie narodowej strategii integracji europejskiej i członkostwa Polski w UE.

CZEGO SZCZEGÓLNIE NIE ROBIĆ, ZANIECHAĆ? Nie uprawiać polityki innowacyjnej, czyli odgórnego, administracyjnego wtłaczania innowacji do przedsiębiorstw. Skończyć z kultem absorpcji środków unijnych i filozofią „wyciskania brukselki”. Nie szukać i aktywizować pól konfrontacji (animować pola możliwej kooperacji oczywiście z tymi, którzy tego chcą).

MYŚL KOŃCOWA (ZAMIAST PODSUMOWANIA) Przestańmy szukać winnych, szukajmy praktycznych rozwiązań, stosunkowo dobrze zdefiniowanych już naszych problemów z kreatywnością, innowacyjnością i rozwojem.

Dziękuję bardzo za zaproszenie i uwagę. Raport w wersji elektronicznej dostępny na stronie: www.fundacja.e-gap.pl Raport powstał dzięki wsparciu Telekomunikacji Polskiej S.A.