Opłata produktowa i depozytowa dr hab. inż. Janusz Mikuła

Dyrektywa Rady 75/442/EEC w sprawie odpadów, zmieniona dyrektywą Rady 91/156/EEC, określa ramy prawne dla gospodarki odpadami w Unii Europejskiej. Dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie wymóg zapewnienia odzysku lub usuwania odpadów w sposób nie zagrażający życiu ludzkiemu i nie powodujący szkód w środowisku. Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzenia zakazu wyrzucania i zwałowania odpadów oraz zakazu funkcjonowania niekontrolowanych wysypisk odpadów.

Dyrektywa ustanawia hierarchię zasad dotyczących odpadów: 1 Dyrektywa ustanawia hierarchię zasad dotyczących odpadów: 1.    Państwa członkowskie mają obowiązek zapobiegać tworzeniu się lub ograniczać ilość odpadów i ich szkodliwość. 2.    Jeżeli działania wymienione w pkt.1 nie są możliwe, państwa członkowskie powinny propagować odzysk odpadów poprzez takie działania, jak recykling. 3.    Składowanie odpadów na wysypiskach lub ich spalanie.

Państwa członkowskie mają obowiązek utworzenia zintegrowanego systemu urządzeń technicznych do usuwania odpadów, aby umożliwić Wspólnocie jako całości osiągnięcie samowystarczalności w usuwaniu odpadów. Dyrektywa określa, że zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci koszty usuwania odpadów muszą być pokryte przez jednostki posiadające odpady i/lub producentów wyrobów, z których odpady pochodzą.

W Polskich odpadach komunalnych zużyte opakowania, a szczególnie opakowania jednorazowego użycia, są głównym składnikiem. Ich udział określany jest wagowo na ok. 30% a w ujęciu objętościowym wynosi ok. 50%. Szczegółowe przepisy Unii w zakresie odpadów z opakowań zawarte są w dyrektywie 94/62/EEC. Cele dotyczące odzyskiwania i recyklingu określone w dyrektywie muszą być wdrożone w ciągu pięciu lat od uchwalenia aktów prawnych wdrażających dyrektywę w państwach członkowskich. Postanowiono, że: ·      50 - 65% odpadów z opakowań musi być odzyskane; ·      25 - 45% wszystkich odpadów z opakowań musi być poddane recyklingowi, przy czym co najmniej 15% każdego materiału, z którego zrobiono opakowanie, musi być poddane recyklingowi.

OPŁATA PRODUKTOWA NA OPAKOWANIA Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami i o opłacie produktowej i depozytowej określa obowiązki importerów oraz wytwórców produktów związane z wprowadzaniem na rynek krajowy produktów w opakowaniach takich jak: ·      opakowania z tworzyw sztucznych, ·      opakowania z aluminium (o pojemności mniejszej od 300 l), ·      opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż aluminium, ·      opakowania z papieru i tektury, opakowania ze szkła gospodarczego (poza ampułkami), opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów), ·      opakowania z materiałów wielowarstwowych, opakowania wielomateriałowe oraz opakowania złożone,

oraz produktów: ·      urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), ·      urządzenia chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła poza urządzeniami dla gospodarstw domowych zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), ·      akumulatory ołowiowe (kwasowe), ·      akumulatory niklowo - kadmowe, ·      ogniwa i baterie galwaniczne, ·      oleje smarowe, z wyłączeniem olei bazowych, olei przepracowanych, ·      lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek kompaktowych, ·      opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane), używane nieregenerowane (bieżnikowane).

Zgodnie z ustawą przedsiębiorca będzie miał obowiązek prowadzenia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych i zobowiązany będzie do dnia 31 grudnia 2007 roku osiągnąć poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych co najmniej w wysokości określonej w załączniku nr 4 do ustawy. Rada Ministrów określać będzie, w drodze rozporządzenia ogłoszonego nie później niż na 6 miesięcy przed dniem wejścia w życie, roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, w poszczególnych latach, uwzględniając: ·      potrzebę stopniowego tworzenia krajowego systemu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych oraz zwiększenie jego efektywności, ·      działania na rzecz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki, ·      konieczność realizacji zobowiązań międzynarodowych.

Obowiązek osiągnięcia określonego poziomu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych może być realizowany przez przedsiębiorcę samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Organizacja przejmuje wówczas od przedsiębiorcy obciążające go obowiązki na podstawie umowy. Ustawa zakłada, że organizacja odzysku opakowań może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej a przedmiotem działania organizacji może być wyłącznie działalność związana z organizowaniem, zarządzaniem lub prowadzeniem przedsięwzięć związanych z odzyskiem i recyklingiem odpadów. Organizacja zobowiązana będzie do złożenia ministrowi właściwemu do spraw środowiska, t terminie dwóch tygodni po jej zarejestrowaniu, odpisu statutu i wypisu z rejestru sądowego lub postanowienia o wpisie do rejestru rządowego.

Ustawa nakłada na przedsiębiorców cały szereg nowych obowiązków związanych ze zgłoszeniami i sprawozdawczością. I tak przedsiębiorca rozpoczynający działalność polegającą na wytwarzaniu lub imporcie produktów w opakowaniach lub produktów, które stają się odpadami poużytkowymi (wymienione w załącznikach do ustawy), jest zobowiązany bez wezwania złożyć zawiadomienie o tym fakcie marszałkowi województwa, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Za rozpoczęcie działalności uważa się datę pierwszej sprzedaży lub powstania pierwszego długu celnego. Przedsiębiorca jest zobowiązany w terminie do 14 dni złożyć zawiadomienie marszałkowi województwa o fakcie likwidacji działalności. Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności powinno zawierać nazwę i siedzibę lub imię i nazwisko oraz adres przedsiębiorcy, datę rozpoczęcia lub likwidacji działalności, określenie rodzaju działalności oraz wskazanie sposobu wykonania obowiązku prowadzenia odzyski i recyklingu.

Przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia sprawozdania rocznego zawierającego informacje o: ·      nazwie i siedzibie lub imieniu i nazwisku oraz adresie przedsiębiorcy, ·      odpowiednio masie lub ilości opakowań, określonych w załączniku do ustawy, w których sprzedał produkty, lub sprzedanych produktów określonych w załącznikach do ustawy (które stają się odpadami poużytkowymi), ·      osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych, z podziałem na poszczególne ich rodzaje.

Podobne sprawozdania roczne będą składane także przez organizacje odzysku opakowań z tym, że będą one zawierać dodatkowi wykaz przedsiębiorców w imieniu których działa organizacja. Sprawozdania roczne składane będą w terminie do 31 marca następnego roku za rok ubiegły. Przedsiębiorca składa sprawozdanie marszałkowi województwa zaś organizacja odzysku opakowań ministrowi właściwemu do spraw środowiska. Przedsiębiorcy i organizacje obowiązani będą do prowadzenia dodatkowej ewidencji uwzględniającej także wymagania wynikające z odrębnych przepisów, w sposób umożliwiający ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i recyklingu oraz obliczenie opłaty produktowej.

Przedsiębiorcy i organizacje odzysku opakowań, którzy nie wykonają obowiązku osiągnięcia określonych rocznych poziomów odzysku i recyklingu, obowiązani będą do wpłacenia opłaty produktowej, obliczonej oddzielnie w przypadku nieosiągnięcia wymaganego poziomu odzysku lub recyklingu. Opłatę produktową oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w masie albo ilości produktów lub opakowań , z wyłączeniem przedsiębiorcy wprowadzającego na rynek krajowy, w drodze sprzedaży lub importu, akumulatory ołowiowe (kwasowe). Akumulatory ołowiowe zgodnie z projektem ustawy objęte będą opłatą depozytową. Opłatę produktową oblicza się oddzielnie dla każdego rodzaju opakowań i produktów.

Ustawa przewiduje następujące maksymalne stawki opłaty produktowej: ·      dla wszystkich typów opakowań: opakowania z tworzyw sztucznych, opakowania z aluminium (o pojemności mniejszej od 300 l), opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż aluminium, opakowania z papieru i tektury, opakowania ze szkła gospodarczego (poza ampułkami), opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów), opakowania z materiałów wielowarstwowych, opakowania wielomateriałowe oraz opakowania złożone - 3 zł za 1 kilogram, ·      urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), urządzenia chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła poza urządzeniami dla gospodarstw domowych zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), chłodziarki i zamrażarki typu domowego zawierające substancje zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC) - 150 zł za 1 sztukę,

·      akumulatory niklowo - kadmowe - 50 zł za 1 sztukę, ·      ogniwa i baterie galwaniczne - 5 zł za 1 sztukę ·      oleje smarowe, z wyłączeniem olei bazowych, olei przepracowanych - 2 zł za 1 kg, ·      lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek kompaktowych - 3 zł za 1 sztukę ·      opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane) – 2 zł za 1 kilogram, ·      używane nieregenerowane (bieżnikowane) - 8 zł za 1 kilogram.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, ustali szczegółowe stawki opłat produktowych dla poszczególnych opakowań lub produktów, kierując się uciążliwością odpadów opakowaniowych oraz odpadów poużytkowych z tych produktów, a także kosztami ich zagospodarowania. Stawki opłat będą podlegać z dniem 1 stycznia każdego roku kalendarzowego podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen produkcji sprzedanej przemysłu, planowanemu w ustawie budżetowej na ten rok.

Przedsiębiorcy i organizacje odzysku opakowań obowiązani będą do złożenia marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej z podziałem na poszczególne rodzaje opakowań lub produktów i określeniem odpowiednio ich masy lub ilości. Obowiązek opłacania opłaty produktowej powstaje na koniec roku kalendarzowego. Opłata produktowa wpłacana będzie na odrębny rachunek bankowy urzędu marszałkowskiego do dnia 31 marca roku następnego po roku, którego opłata dotyczy. Projekt ustawy przewiduje także tryb postępowania w przypadku gdy przedsiębiorca lub organizacja nie dokona wpłaty opłaty produktowej lub dokona wpłaty w wysokości niższej od należnej.

Urzędy marszałkowskie przekazywać będą opłaty produktowe na odrębny rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 70% zgromadzonych środków pochodzących z opłaty produktowej od sprzedaży produktów w opakowaniach, powiększone o przychody z oprocentowania, Narodowy Fundusz przekaże funduszom wojewódzkim, a następnie gminnym, proporcjonalnie do ilości odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach. Pozostałe środki zgromadzone na rachunku bankowym Narodowego Funduszu przeznaczone zostaną na finansowanie działań w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych oraz na edukację ekologiczną dotyczącą selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych.

Wpływy z tytułu opłaty produktowej od sprzedaży produktów (które stają się odpadami poużytkowymi - wymienione w załącznikach do ustawy) gromadzone będą na odrębnych rachunkach bankowych Narodowego Funduszu i przeznaczone zostaną na finansowanie odzysku i recyklingu odpadów poużytkowych, przedsięwzięć w tym zakresie oraz edukację ekologiczną. Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i kryteria gospodarowania środkami z opłat produktowych, kierując się koniecznością uproszczenia procedur przyznawania środków i ułatwienia korzystania z nich.

OPŁATA DEPOZYTOWA   Opłata depozytowa - w myśl ustawy - to opłata pobierana przy sprzedaży detalicznej akumulatorów ołowiowych (kwasowych) jako osobnych produktów, której zwrot następuje po przekazaniu zużytego akumulatora sprzedawcy detalicznemu tych akumulatorów, lub do punktu systemu zbiórki zużytych akumulatorów zorganizowanych przez przedsiębiorcę. Zgodnie z ustawą sprzedawca detaliczny akumulatora ołowiowego (kwasowego) jest obowiązany przy jego sprzedaży do przyjęcia zużytego akumulatora. Jeżeli kupujący nie przekazał zużytego akumulatora przy zakupie nowego, sprzedawca detaliczny jest obowiązany do pobrania opłaty depozytowej. Stawka opłaty depozytowej wyniesie 30 zł za sztukę. Sprzedawca potwierdza na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym wysokość pobranej opłaty depozytowej.

Sprzedawca detaliczny, który pobrał opłatę depozytową, obowiązany jest, w terminie 30 dni od daty sprzedaży produktu, przyjąć zużyty akumulator i zwrócić opłatę depozytową, Sprzedawca detaliczny potwierdza zwrot opłaty depozytowej na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym. Do obowiązków sprzedawcy należeć będzie umieszczenie w punkcie sprzedaży produktu, w widocznym miejscu, wywieszki informującej o: ·      warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora i odbioru opłaty depozytowej w punkcie sprzedaży detalicznej i punktach systemu zbiórki zużytych akumulatorów, stworzonych przez przedsiębiorców, których produkty sprzedaje,

·      prawie składania skarg i wniosków, określonym w przepisach o Inspekcji Handlowej, dotyczących nieprawidłowości w realizacji zobowiązań wynikających z ustawy, przez sprzedawcę detalicznego, ·      instytucji, do której należy składać skargi i wnioski dotyczące nieprawidłowości w realizacji przez sprzedawcę zobowiązań wynikających z ustawy.

Sprzedawca detaliczny zwolniony będzie z obowiązku uzyskania zgody na miejsce oraz sposób gromadzenia akumulatorów ołowiowych, o których mowa w przepisach o odpadach. Sposób gromadzenia zużytych akumulatorów przez sprzedawcę nie może naruszać przepisów szczegółowych o zasadach usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory ołowiowe będzie obowiązany dołączyć do produktu informację o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora oraz własnych punktach systemu zbiórki tego odpadu. Przedsiębiorca zobowiązany także będzie do odebrania na własny koszt od sprzedawcy detalicznego wszystkich przyjętych zużytych akumulatorów i przekazania ich do recyklingu.

W przypadku gdy zwrot pobranej opłaty depozytowej poprzez punkt sprzedaży detalicznej jest niemożliwy z powodu jego likwidacji lub przerwy w działalności, przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory ołowiowe będzie obowiązany poprzez własne punkty systemu zbiórki, do przyjęcia zużytego akumulatora wprowadzonego przez niego do obrotu i zwrotu opłaty depozytowej, w terminie 45 dni od daty sprzedaży produktu. Przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory ołowiowe będzie zobowiązany na własny koszt odebrać wszystkie zużyte akumulatory z innych miejsc niż punkty sprzedaży detalicznej.

Kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej została w myśl ustawy przekazana Inspekcji Ochrony Środowiska. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2002 roku.