Równać szanse … wewnątrz dużego miasta Warszawskie doświadczenia Mirosław Sielatycki (Biuro Edukacji Urzędu m.st. Warszawy) Warszawa, 29 października 2009 r. Konferencja „Równać szanse”

Warszawa miastem edukacji ale też kontrastów edukacyjnych Stan: Pomimo przebiegającej zgodnie ze standardami edukacyjnymi dystrybucji środków finansowych, prowadzeniu inwestycji i remontów, wyposażaniu szkół, realizowaniu polityki kadrowej czy doskonaleniu nauczycieli, pomiędzy dzielnicami utrzymują się istotne różnice w osiąganych wynikach edukacyjnych. Przyczyna: Głównie różnice w statusie społeczno-ekonomicznym rodziców i kapitale kulturowym rodzin. Zjawisko zróżnicowania przestrzennego warszawskiej edukacji dopiero od niedawna jest szerzej diagnozowane, podjęto też pierwsze działania korygujące w tym względzie.

Warszawskie „problemowe obszary edukacyjne” Wykres 1. Wyniki sprawdzianu kończącego szkołę podstawową w dzielnicach m.st. Warszawy w 2008 roku. (Źródło: „Przestrzenne zróżnicowanie warunków, wyników i oferty edukacyjnej w m. st. Warszawa oraz propozycje działań wyrównujących szanse edukacyjne w wybranych rejonach miasta – na przykładzie dzielnic Praga Północ i Ochota”, pr. zb. J. Cholewińsla, E. Podkońska, A. Makulski, M. Sielatycki, na podstawie danych OKE Warszawa).

Dzielnice potrafią różnić się bardziej niż województwa Wykres 2. Wyniki egzaminu gimnazjalnego w dzielnicach m.st. Warszawy w 2008 roku. (Źródło: j.w., na podstawie danych OKE Warszawa).

Sukces (lub Porażka) zaczyna się w przedszkolu Wykres. Dzieci w przedszkolach na 1 przedszkole według dzielnic m.st. Warszawy w 2005 r. (źródło: Rocznik Statystyczny Warszawy 2006) Posłanie dziecka do przedszkola to wybór rodziców, a ta decyzja zależy od wielu czynników – aktywności zawodowej rodziców, aspiracji edukacyjnych, opłat za przedszkola.

Władze oświatowe … i ukryta „władza rodziców” Wykres 4. Uczniowie szkól podstawowych przypadający na 1 komputer według dzielnic m.st. Warszawy w roku szkolnym 2005/06 (źródło: Rocznik Statystyczny Warszawy 2006). Bo … w oświatę inwestują nie tylko władze oświatowe, ale też rodzice i społeczności lokalne.

Gdzie szukać przyczyn – może w nauczycielach? Wykres. Nauczyciele wg stopnia awansu zawodowego w dzielnicach Praga Północ i Ochota w roku szkolnym 2007/2008. (Źródło: opracowanie własne)

Nauczyciele – za co ich oceniać? za wynik egzaminacyjny czy wynik EWD Nauczyciele północno-prascy są równie aktywni w doskonaleniu zawodowym jak ci z innych dzielnic. Ich uczniowie osiągają niższe wyniki na egzaminach zewnętrznych, ale wyższe przyrosty wiedzy i umiejętności w trakcie nauki w szkole (EWD). Problemem jest „ostatnia ćwiartka” w wynikach egzaminów obniżająca ogólne wyniki szkół. Wiele praskich szkół znalazło własne „pomysły na szkołę”, pozwalające osiągać ich uczniom sukcesy indywidualne. Północno-praskie licea są jednymi z wyróżniających się poziomem nauczania i projektami w Warszawie (Władysław IV, R. Barbosy), choć są nieco „eksterytorialne” w stosunku do dzielnicy.

Praski SES Status Ekonomiczno-Społeczny albo inaczej „Spróbuj Edukacyjnie Sprostać” Praga Północ ma na tle miasta (udziału mieszkańców Pragi Płn. w zaludnieniu miasta wynosi 4,3%). mniej urodzeń (PP – 7,73 na 1000 ludności, W-wa – 9,71), mniej małżeństw (PP – 4,43 na 1000, W-wa – 5,34), więcej rozwodów (PP – 8,4/1000, W-wa – 2,2), więcej zgonów (PP – 14,46/1000, W-wa – 10,28), przyrost naturalny wyraźnie ujemny (PP - -6,73/1000, W-wa – +0,57). mniejszy dopływ migracyjny (saldo migracji PP - +2,18, W-wa - +4,84). więcej przestępstw - 5,9% stwierdzonych w stolicy, w tym aż 8,0% przeciwko życiu i zdrowiu trudniejszy rynku pracy. Na Pradze Północ pracuje 379 na 1000 mieszkańców w całej Warszawie - 429. wyższe bezrobocie - 7,9% wszystkich warszawiaków, zwłaszcza wśród słabo wykształconych, zauważalna jest drupa „wyspą wykluczonych” (11,9% wszystkich w tej kategorii w Warszawie). z pomocy społecznej, prawie co dziesiąty mieszkaniec Pragi Płn. nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Wydatki na pomoc społeczną na Pradze Północ - 13,7% wydatków w tej dzielnicy, dla porównania na Ochocie – 8,2%. struktura wykształcenia mieszkańców Pragi Północ nie najlepsza na tle całego miasta (wykształcenie zawodowe i niższe posiada 46% prażan, wykształcenie średnie lub policealne – 40%, wykształcenie wyższe – 14%). Dziedziczenie biedy, niskiego poziomu wykształcenia, kłopotów na rynku pracy jest na Pradze Północ o wiele większym problemem, niż w innych rejonach miasta.

(rzeczywiste) Różne dzielnice (konieczne) różne podejścia edukacyjne Główne różnice występujące w systemie edukacji w relacji Praga Północ - średnia dla Warszawy: różnice w cechach środowiska rodzinnego uczniów (silnie oddziaływującego na wartości, potrzeby i postawy uczniów), różnice w częstotliwości zachowań problemowych młodzieży (zwłaszcza w odniesieniu do zachowań agresywnych i stosowania używek), różnice w wynikach egzaminów zewnętrznych (zwłaszcza na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum), różnice w ofercie dodatkowych zajęć szkolnych i pozaszkolnych skierowanych do dzieci i młodzieży (z uwzględnieniem tego co oferują szkoły i placówki oświatowe oraz preferencji uczniów), różnice w aktywności szkół (w tym dotyczących udziału w projektach i programach edukacyjnych – dzielnicowych, warszawskich, mazowieckich, ogólnopolskich, europejskich i światowych).

Wielkomiejski głos w „równaniu szans edukacyjnych” Funkcjonujący do dziś w edukacji paradygmat podziału na WIEŚ – MIASTO jest fałszywy i szkodliwy (utrudnia m.in. sprawne i sprawiedliwe korzystanie z EFS), więc wspieramy bardziej „wsie” rezydencjonalne i letniskowe a nie wymagające rewitalizacji dzielnice miast Polskie miasta są edukacyjnie mocno zróżnicowane wewnętrznie, posiadają „TRUDNE DZIELNICE” potrzebujące wsparcia (to zjawisko będzie zmieniało charakter m.in. z powodu napływu imigrantów), a my nadal patrzymy na miasta jak na monolity Brak rozwiązań METROPOLITALNYCH rodzi napięcia w edukacji i utrudnia rozwój metropolii, polska edukacja jest ślepa na suburbanizację W oświacie dzielenie „PO RÓWNO” oznacza, że bardziej korzystają aktywniejsi (ci co już są lepsi), polska edukacja potrzebuje nowych wskaźników społeczno-ekonomiczno-edukacyjnych Wiele nowych MECHANIZMÓW WYRÓWNAWCZYCH pogłębia różnice edukacyjne, a my wprowadzamy je mechanicznie a nie humanistycznie

Między kapitałem ludzkim, społecznym, kulturowym a edukacyjnym (egzaminacyjnym) Wprowadzić realnie funkcjonującą kategorię „SPECJALNYCH OBSZARÓW EDUKACYJNYCH” (jak we Francji, Wlk. Brytanii, tam nauczyciele dostają dopłaty za …pracę w mieście i na przedmieściach) Zastosować nowe narzędzia „POZYTYWNEJ DYSKRYMINACJI” w edukacji, akceptowane przez większość i opłacalne dla wszystkich Wykorzystać potencjał ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH, poprzez zlecanie „skrojonych na miarę” zadań edukacyjnych w obszarach problemowych Rozwiązać systemowo POWSZECHNOŚĆ WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO w skali kraju, co wymaga determinacji i nowych rozwiązań

Doświadczenia zagraniczne jako podpowiedź Wielka Brytania – Education Action Zone (EAZ) Powołane w 2000 r. „Edukacyjne Strefy Działań”. Zadania realizowane w obszarach: poprawa jakości nauczania, poprawa jakości uczenia się, pomoc uczniom, pomoc rodzicom, współpraca z przedsiębiorstwami, współpraca z instytucjami publicznymi. Działa ok. 80 obszarów. Francja – Zone d’Education Prioritaire (ZEP) Powołane w 1981 r. „Strefy Priorytetowego Nauczania”. Działania w obszarach: równy dostęp do wiedzy, opanowanie sprawności językowych, rozwój kultury, sztuki, sportu, wczesna skolaryzacja, pomoc dla najbardziej potrzebujących uczniów, wzmocnienie wychowania obywatelskiego, zacieśnienie kontaktów szkoła-placówka-rodzice, otwarcie szkoły na środowisko lokalne, dostarczenie nauczycielom skutecznych narzędzi ewaluacji, wsparcie dla nauczycieli. Z ZEP utworzono ok.. 20 tys. dodatkowych etatów nauczycielskich i obsługowych. 100 tys. nauczycieli otrzymuje dodatki pieniężne za pracę w Strefach. Francja przeznacza ok.. 600 mln euro rocznie na ZEP.

Warszawskie projekty wyrównawcze i ich efekty „Praskie pięciolatki w szkole” (w roku szkol. 2008/2009 – 120 praskich dzieci objętych programem) Przedszkolaki z rodzicami w MDK, OPP (prawie 500 dzieci w warszawie w 12 placówkach pozaszkolnych) Programy organizacji pozarządowych (w latach 2008-2009 34 programy dedykowane Pradze Płn.) Warszawskie Inicjatywy Edukacyjne „Szkoła z pomysłem” Programy unijne – My Generation (Urbact) Programy EFS w dzielnicach – Gimnazjalisto sam zaplanuj swoją karierę (program realizowany przez dzielnice Praga Płn.) Warszawskie EWD Praca z potrzebującymi wsparcia szkołami (program dla 15 gimnazjów osiągających słabe wyniki) Specjalne szkolenia dla nauczycieli (szkolne EWD, ocenianie kształtujące, zarządzanie w szkole) Dodatkowa oferta pozalekcyjna i pozaszkolna Stypendia edukacyjne Uchwała kompetencyjna – zarządzanie bliżej szkół Rewitalizacja dzielnicy – od elewacji po edukację

Warszawa miastem mostów edukacyjnych do wszystkich