Polska - sytuacja na rynku pracy, wyzwania demograficzne grudzień, 2011 r.

Aktywność zawodowa W 2010 r. według BAEL w Polsce było 17 660 tys. osób aktywnych (tj. pracujących oraz bezrobotnych). Począwszy od 2008 r. liczebność grupy tej systematycznie wzrasta. W pierwszej połowie br. zanotowano 17 749,5 tys. osób aktywnych, tj. o 1,2 proc. więcej w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wzrost liczby aktywnych zawodowo spowodowany był wzrostem liczby pracujących i bezrobotnych, przy czym przyrost liczby bezrobotnych był znacznie szybszy w porównaniu z przyrostem liczby pracujących. W 2010 r. współczynnik aktywności zawodowej, dla osób w wieku 15 lat i więcej, kształtował się na poziomie 55,8 proc. i był wyższy o 0,9 pkt proc. w stosunku do poprzedniego roku. Jednocześnie wskaźnik ten osiągnął wartość najwyższą od 2002 r.

Pracujący W 2010 r. liczba osób pracujących osiągnęła poziom 15 961 tys. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba ta zwiększyła się o 93 tys. osób, co oznacza wzrost o 0,6 proc. W pierwszej połowie 2011 r. liczba osób pracujących wyniosła 16019 i była wyższa w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego 1,5 proc. W 2010 r. wskaźnik zatrudnienia, kształtował się na tym samym poziomie, co rok wcześniej i wyniósł 50,4%. Wskaźnik zatrudnienia kobiet i mężczyzn cechuje stała dysproporcja. W 2010 r. wskaźnik ten dla kobiet kształtował się na poziomie 43,4%, a dla mężczyzn 58,1%.

Bezrobocie Zarówno w 2009 r. jak i 2010r. zwiększyła się liczba osób bezrobotnych. W końcu września br. w urzędach pracy zarejestrowanych było 1 862 tys. osób, a stopa bezrobocia wyniosła 11,8%. Pogorszenie się sytuacji na rynku pracy w Europie a także wyhamowanie tempa gospodarczego w Polsce wpłynęło na wzrost stopy bezrobocia, która wyniosła: 2008 r. – 7,1 proc. 2009 r. – 8,2 proc. 2010 r. – 9,6 proc.

Struktura zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych (wg stanu na koniec września br.) 44,5% bezrobotnych to osoby bez wykształcenia średniego; 50,4% długotrwale bezrobotni; 30,3% bez kwalifikacji zawodowych; 27,3% bez doświadczenia zawodowego; 21,9% powyżej 50 roku życia; 21,6% do 25 roku życia.

Grupy szczególnie zagrożone na rynku pracy Głównymi czynnikami determinującymi stan na rynku pracy jest: wiek wykształcenie płeć

Wiek a zatrudnienie Najwyższe wskaźniki zatrudnienia charakteryzują osoby w tzw. wieku prime-age (25-45 lat), czyli wieku najwyższej aktywności zawodowej. Zauważalny jest bardzo niski poziom zatrudnienia wśród osób młodych – wynikający z kontynuowania edukacji, a także problemami z przejściem z systemu edukacji na rynek pracy. Niskie wskaźniki zatrudnienia charakteryzują także osoby w wieku przedemerytalnym (tj. 55-64), a w szczególności kobiety, co bezpośrednio związane jest z bardzo wczesnym wycofywaniem się Polaków z rynku pracy. W ostatnich dwóch latach zauważyć można systematyczną poprawę we wskaźniku zatrudnienia dla tej grupy osób (w 2010 r. osiągnął on poziom 34 proc. i był wyższy w porównaniu z rokiem 2009 o 1,7 pkt. proc.).

Wskaźnik zatrudnienia z uwzględnieniem wieku w 2010 r. 34,0 % 73,2 % 82,0 % 76,7 %

Wykształcenie a zatrudnienie Grupa osób najbardziej zagrożona bezrobociem, w tym bezrobociem długotrwałym to osoby z niskim poziomem wykształcenia lub z wykształceniem nie dającym żadnego zawodu. W 2010 r. stopa bezrobocia w oparciu o wykształcenie kształtowała się następująco: wykształcenie gimnazjalne lub niższe 17,4 % zasadnicze zawodowe 11,1 % wykształcenie średnie ogólnokształcące 10,1 % absolwenci studiów wyższych 5%

Wskaźnik zatrudnienia wg płci i wieku w 2010 r. (w %) Źródło: Opracowanie DAE MPiPS na podstawie danych BAEL GUS.

Sytuacja demograficzna Polski na tle Europy

Sytuacja demograficzne Polski na tle Europy   Starzenie się społeczeństw europejskich zostało uznane przez Strategię Europa 2020 za jedną ze strukturalnych słabości Europy. Do 2060 liczba ludności EU-27 zmniejszy się z 495,4 mln w 2008 do 416,5 mln, tj. o prawie 79 mln. Liczba ludności Europy spadnie nie tylko absolutnie, ale także w proporcji do liczby ludności reszty świata. Liczba ludności Polski w tym czasie zmniejszy się z obecnych 38 mln do 31,1 mln. Wskaźnik dzietności (2010): PL—1,38; UE 27—1,5 (tj. znacznie poniżej prostej zastępowalności pokoleń—2,1). PL jest jednym z 4 krajów o najniższej dzietności w UE. Do 2060 grupa osób w wieku 65+ zwiększy się z 84,6 mln do 139 mln, tj. o 44,4 mln, zaś grupa osób w wieku 15-64 lata spadnie z 333,25 mln do 223,4 mln, tj. o 110 mln.

Sytuacja demograficzne Polski na tle Europy W Polsce w latach 2010-2030 o 3,2 mln wzrośnie liczba ludzi w wieku poprodukcyjnym i mniej więcej o tyle samo spadnie liczba ludzi w wieku produkcyjnym. Udział osób w wieku powyżej 65 lat w całej populacji wzrośnie z obecnych 13 do 22 proc. Do 2050 PL będzie jednym z 4 krajów UE o największym udziale osób 65+ w populacji (PL—31,7%, DE—31,7%, ES— 32,1%, IT—32,6%; UE 27—28,8%). Wskaźnik obciążenia demograficznego PL: 19%—2008, 21,88%—2015, 55,69%—2050 (tj. w 2050 na 1 osobę w wieku 65+ przypadać będą niecałe 2 osoby w wieku produkcyjnym). Wskaźnik aktywności zawodowej PL jest jednym z najniższych w UE—64,9% (UE 27—69,1%) w 2009. Gorzej wypadają: ES, RO, IT, HU, MT Wskaźnik zatrudnienia kobiet wynosi zaledwie —57,6% (UE 27—62,5%) w 2009. Gorzej wypadają: ES, RO, HU, GR, IT i MT. Wskaźnik opieki w żłobkach oraz w przedszkolach jest również jednym z najniższych w UE : w 2010—2,7% dla dzieci 0-3 lata oraz w r. szk. 2009/10—63,1% dla dzieci 3 lata-wiek obowiązku szkolnego, przy celach UE do 2010, odpowiednio: 33% i 90%.

Skutki zmian demograficznych Rynek pracy: niedobory pracowników, w tym niedobory pracowników o odpowiednich kwalifikacjach; Gospodarka: zmniejszenie dynamiki wzrostu gospodarczego, niebezpieczeństwo obniżenia wydajności pracy; Systemy ochrony socjalnej: wzrost wydatków na zaopatrzenie emerytalno-rentowe (zaburzenie stabilności finansowej), ochronę zdrowia, opiekę długoterminową; Społeczeństwo: niebezpieczeństwo zaburzenia solidarności międzypokoleniowej, która jest podstawą funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych; Polityka: możliwość przesuwania priorytetów polityki społecznej w kierunku zaspokajania potrzeb ludzi starszych.   Układ sił w UE: system głosowania oparty jest na liczbie ludności, na niekorzyść Polski zmieni się relatywny rozkład głosów w Radzie UE

Działania podejmowane w ramach UE Wspieranie zatrudnienia: tworzenie nowych miejsc pracy, wydłużanie czasu pracy w ciągu życia, wykorzystanie rezerw na rynku pracy (osoby młode, kobiety, osoby starsze), podnoszenie jakości pracy (dostosowanie miejsc pracy, dostosowanie warunków pracy, np. elastyczne formy, kształcenie i szkolenie zawodowe), wspieranie nowych sektorów gospodarki (usługi opiekuńcze, „srebrna gospodarka”, „ekonomia społeczna i solidarna”)  Europejska Strategia Zatrudnienia od 1997, Strategia Lizbońska (2000-2010), Strategia Europa 2020 (2011-2020); Wspieranie wydajności pracy oraz dynamiki wzrostu gospodarczego  Strategia Lizbońska (2000-2010), szczególnie od 2005, Strategia Europa 2020 (2011-2020); Utrzymanie stabilności finansów publicznych: m.in. dzięki aktywizującej polityce zatrudnienia (flexicurity) oraz aktywizującej polityce społecznej [przesuwanie do zatrudnienia oraz wydłużanie zatrudnienia służy zwiększeniu bazy podatkowej oraz powoduje zmniejszenie popytu na świadczenia]

Działania podejmowane w ramach UE Imigracja oraz społeczna integracja imigrantów: Większa selektywność w doborze imigrantów (premiowanie kwalifikacji), promowanie skutecznej integracji społecznej.  Wspólna polityka migracyjna. Demograficzna odnowa Europy: zmniejszanie nierówności szans osób posiadających dzieci oraz osób nie posiadających dzieci; zapewnienie powszechnego dostępu do usług wsparcia rodziców, w tym usług edukacyjnych oraz opiekuńczych dla małych dzieci, zarządzanie czasem pracy, by umożliwić kobietom i mężczyznom kształcenie ustawiczne oraz godzenie życia prywatnego z zawodowym  częściowo Strategia Lizbońska (2000-2010) oraz Strategia Europa 2020 (2011-2020), a także rozwijająca się od 2007 współpraca państw członkowskich UE w kwestiach demograficznych w ramach Grupy Ekspertów UE ds. Demografii oraz Europejskiego Sojuszu na Rzecz Rodzin

Dziękuję za uwagę