Nauczyciel a szczególne potrzeby edukacyjne uczniów Opracowała: Halina Juraszczyk konsultant RODN „WOM” w Bielsku-Białej

Każdy rodzic zastanawia się, kim będzie jego dziecko w przyszłości, przeżywa przygotowania dziecka do roli ucznia klasy pierwszej, mając nadzieję, że pociecha sprosta wymaganiom stawianym przez szkołę. Czasem jednak przychodzą rozczarowania - często już u progu kariery szkolnej dziecko napotyka na trudności, których samo nie jest w stanie przezwyciężyć.

SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE UZDOLNIENIA WYBITNE CAŁOŚCIOWE I SPRZĘŻONE ZABURZENIA ROZWOJOWE (np. autyzm) SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ (np. dysleksja rozwojowa) ZABURZENIA ZACHOWANIA I EMOCJI CHOROBY PRZEWLEKŁE NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ (zaburzenia ruchowe, wzrokowe, słuchowe, upośledzenie umysłowe)

Uczniowie ze szczególnymi potrzebami stanowią około 20% populacji uczniów (Bogdanowicz, 1999 rok)

Istotne warunki powodzenia w nauce: stan zdrowia; rozwój - umysłowy, emocjonalny i motoryczny; zainteresowania; atmosfera w rodzinie - dopilnowanie; organizacja codziennych zajęć, w szczególności przygotowanie zadań domowych.

U wielu dzieci rozwój intelektualny jest prawidłowy, a jednak mają one niepowodzenia szkolne. Powodem mogą być opóźnienia fragmentaryczne, które nazywamy deficytami rozwojowymi.

Najbardziej powszechne deficyty rozwojowe: zaburzenia spostrzegania wzrokowego i słuchowego; zaburzenia funkcji motorycznych dysleksja

Zaburzenia spostrzegania wzrokowego i słuchowego ogólne trudności w uczeniu się, niechęć do podejmowania wysiłku; Objawy: wolne tempo pracy, szybkie zmęczenie, mylenie znaków, cyfr, błędy w przepisywaniu, błędy w rysunkach,

Zaburzenia spostrzegania wzrokowego i słuchowego - c.d. zapamiętywaniu kształtów, w czytaniu i rozumieniu tekstu, rozumieniu instrukcji, Trudności: w rozpoznawaniu przedmiotów i szczegółów, w rozumieniu treści, odwzorowywaniu z tablicy, książki,

Zaburzenia funkcji motorycznych Objawy: obniżenie graficznego poziomu pisma pismo niedbałe, nierówne, rozmaicie pochylone, poza liniaturą, zbyt duże lub zbyt małe odstępy między literami; obniżenie graficznego poziomu rysunków - rysunki z błędami, niedokończone, zaburzone stosunki przestrzenne.

DYSLEKSJA objawia się trudnościami w nauce czytania, pisania, mimo zastosowania przez uczących zwykłych metod nauczania, przy co najmniej normalnej inteligencji ogólnej dziecka i sprzyjających warunkach socjalno-kulturalnych Utrudnia nabywanie sprawności w czytaniu i tworzeniu tekstów, które inne dzieci opanowują gładko i bez kłopotów. (dotyczy około 10% uczniów)

TYPOWE BŁĘDY DYSLEKTYCZNE Nieczytelne pismo, łączenie wyrazów, błędy ortograficzne, mylenie liter o podobnym kształcie. Niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter. Zapisy lustrzane. Gubienie cyfr, liter, brak zakończeń wyrazów. Problemy z przecinkiem w zapisie dziesiętnym. Problemy z liczbami mianowanymi. Błędy w zapisie wzorów, symboli np.: procentów, stopni, indeksów. Trudności w przekształcaniu wzorów. Błędy w przepisywaniu.

TYPOWE BŁĘDY DYSLEKTYCZNE c. d. Trudności w zapisie i czytaniu liczb z dużą ilością zer i liczb wielocyfrowych. Brak logicznego zapisu operacji matematycznych, obliczenia w pamięci. Uproszczony zapis przekształcanych równań. Błędy w zapisie działań pisemnych. Mylenie kierunków i zwrotów. Niedokładność pomiarów. Trudności w czytaniu informacji przedstawionej w różny sposób. Mylenie kształtów figur geometrycznych, zwłaszcza w nietypowym położeniu.

Dostosowanie wymagań: powinno dotyczyć głównie form i metod pracy z uczniem, zdecydowanie rzadziej treści nauczania; nie może polegać na takiej zmianie treści nauczania, która powoduje obniżanie wymagań wobec uczniów z normą intelektualną; nie oznacza pomijania haseł programowych, tylko ewentualne realizowanie ich na poziomie wymagań koniecznych lub podstawowych; nie może prowadzić do zejścia poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy i umiejętności powinien dać szansę uczniowi na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego.

W zależności od rodzaju dysfunkcji dostosowanie wymagań edukacyjnych będzie dotyczyło: formy sprawdzania wiedzy, realizowanych treści, formy i treści jednocześnie.

Jeśli u ucznia zdiagnozowano dysgrafię – dostosowanie wymagań będzie dotyczyło formy, np. uczeń może sam odczytać pracę lub napisać ją na komputerze, nie oceniamy strony graficznej; dysortografię - można zmienić formę sprawdzania wiedzy, zalecać odpowiednie ćwiczenia; W żadnym wypadku nie należy zwalniać ucznia z konieczności nauki ortografii dysleksję - zaburzenie to dotyczy uczniów w normie intelektualnej, dlatego nie daje podstaw do obniżania wymagań jakościowych i może dotyczyć tylko formy sprawdzania wiedzy,

Jeśli u ucznia zdiagnozowano – c.d. sprawność intelektualną niższą od przeciętnej - konieczne jest dostosowanie zarówno w zakresie formy, jak i treści; tylko w tej grupie mówimy o obniżeniu wymagań. Trzeba również pamiętać o tym, że w grupie tej często występują uczniowie z zaburzeniami sprzężonymi; program szkoły ogólnodostępnej jest dla nich zbyt trudny i zbyt szybko przerabiany. - dysfunkcję narządów percepcyjnych oraz narządów ruchu, dostosowywanie potrzeb i wymagań będzie ściśle związane z typem i stopniem niepełnosprawności.

ORZECZENIA 0 KSZTAŁCENIU SPECJALNYM ZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO ZABURZENIA ROZWOJU UMYSŁOWEGO CHOROBY PRZEWLWKŁE SPRZĘŻONE ZABURZENIA ROZWOJOWE CAŁOŚCIOWE ZABURZENIA ROZWOJOWE (np. autyzm) ZABURZENIA ROZWOJU ZMYSŁÓW NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE, ZABURZENIA ZACHOWANIA

Co powinien nauczyciel matematyki Akceptować własne strategie obliczeń. Oceniać przede wszystkim tok rozumowania, a nie ostateczny wynik. Nie wymagać dokładnych definicji, reguł twierdzeń, itp. Dać możliwość korzystania z tablic matematycznych, wzorów, kalkulatora, itp. Przy rozwiązywaniu zadań z treścią odczytać treść lub upewnić się, czy zrozumiał ją.

Co powinien nauczyciel matematyki c.d. Uwzględnić trudności z rysowaniem wykresów, rzutów figur, wzorów i równań chemicznych, przekrojów, itp. W zadaniach z treścią pomóc w wskazaniu zależności (dane, szukane …). Zeszyty gładkie zastąpić w kratkę. W toku lekcji z matematyki oraz na klasówkach, należy pozwolić uczniowi na korzystanie z gotowej tabliczki mnożenia.

Jak oceniać i czego wymagać od uczniów z różnego rodzaju zaburzeniami Pamiętać należy o dwóch elementarnych zasadach: Nie można zejść poniżej podstawy programowej, a zakres wiedzy i umiejętności powinien dać szansę na sprostanie wymaganiom kolejnego etapu edukacyjnego. Należy oceniać ucznia według kryteriów ogólnodostępnych przy jednoczesnym uwzględnianiu wkładu pracy i wysiłku adekwatnego do jego możliwości.

Jakie powinno być ocenianie? Motywujące do dalszego wysiłku Sprawiedliwe, oparte o jasne kryteria Prowadzić do właściwej samooceny Umożliwiające korektę postępowania

Wszystkim uczniom powinno zapewnić się możliwość osiągnięcia sukcesu mierzonego nie tylko skalą ocen, ale przede wszystkim poczuciem systematycznego przyrostu wiedzy i umiejętności zarówno w obszarach aktywności dydaktycznej jak i wychowawczej.

Cechy uczniów zdolnych: uczą się szybciej i inaczej – poszukują związków przyczynowo-skutkowych, wyniki uczenia sięgają głębiej, łatwiej wnioskują, syntetyzują, wykazują się dużą samodzielnością pracy, wnikliwie obserwują, są dociekliwi, wykazują inicjatywę i oryginalność w pracy, mają szeroki zakres uwagi i wyobraźni.

Czego oczekuje uczeń zdolny od nauczyciela? atrakcyjnych zadań, indywidualizacji pracy, uwagi i czasu dla niego, odpowiedniej strategii pracy, inspiracji do twórczego działania, życzliwego wsparcia.

Co powinni nauczyciele: orientować się, jak rozpoznawać uczniów uzdolnionych, inspirować do twórczego i nieszablonowego myślenia, rozwijać konstruktywny krytycyzm, wzmacniać motywację, okazywać uznanie,

Co powinni nauczyciele c. d. stwarzać okazję do pracy w zespole, dbać o atmosferę, w której niepowodzenie nie oznacza przegranej, pomagać w pokonywaniu barier.

„Litery w książce są dla każdego widoczne „Litery w książce są dla każdego widoczne. Ale człowieka czasem trzeba poddać męce, żeby dać mu w darze klucz do poematu... Nie wpajajcie im martwej wiedzy, ale dawajcie pewien styl myślenia, który pozwoli ująć istotę rzeczy”. A. De Saint-Exupery „Twierdza”

Dziękuję za uwagę