Pedagogika ogólna

Pedagogika Gestalt

Fundamenty pedagogiki Gestalt Edukacja przez „stapianie się” Zajęcia interakcyjne skoncentrowane na temacie Agogika integracyjna Pedagogika wychodząca od pedagoga Powstała w latach 70. Edukacja przez „stapianie się” – koncentracja na emocjonalnej i poznawczej sferze uczenia się; odwoływanie się w ramach wychowania do emocji, postaw i wartości człowieka, docieranie do jego człowieczeństwa Zajęcia interakcyjne skoncentrowane na temacie – istotą interakcji jest osiągnięcie równowagi między treściami a tematem zajęć, indywiduum a jego biografią, potzrzebami duchowymi, fizycznymi i moralnymi, umiejęt. komunikow. Się Ja z My i z otoczeniem. Równowaga między dawaniem a braniem, aktywnością i biernością, mówieniem a słuchaniem. Agogika integracyjna – człowiek jest podmiotem ciała, ducha i psychiki żyjącym nierozerwalnie w związku ze środowiskiem ekolog. I społ. Wchodząc w interakcje ze środowiskiem zdobywa swoją tożsamość. Pedagogika wychodząca od pedagoga – wychowawca musi być śwoadomy nie tylko celów swoich zajęć, ale też poznawczych, afektywnych i społ. Celów uczenia się. Musi on być świadomy też swoich potrzeb, celów i dążeń (musi wiedzieć, czego unika, kiedy czuje się źle, jakie mech. Obronne uruchamia, itp.)

Cele pedagogiki Gestalt Wprowadzenie jednostki do kształtowania własnych umiejętności, Poznanie własnych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie, Dostrzeganie szans poszerzania potencjału działań i przeżyć, Samostanowienie z jednoczesną świadomością więzi społecznych, Przyczynianie się do autonomii osoby, Doskonalenie zdolności doznawania i postrzegania, Zdolność rozpoznawania oczekiwań i gotowość odpowiadających im zachowań

Rola wychowawcy Uświadomienie sobie celów, a dopiero potem określenie, jakimi metodami można je osiągnąć Budowanie relacji opartych na intersubiektywności Odstąpienie od jednostronnego przekazywania wiedzy Hasło „Ja zapraszam do uczenia się” Okazywanie uczuć i przejawianie postawy zaufania i równouprawnienia Intersubiektywność – akceptowanie wychowanków i traktowanie ich przez nauczyciela jako równoprawnych jednostek.

Zasady wychowawcy Zasada pierwszeństwa relacji uczeń – nauczyciel Zasada tworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się Zasada zajmowania się jednością ciała, psychiki i duszy Zasada uczynienia punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie angażuje uczniów Zasada zajmowania się jednością indywiduum – środowisko Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie Zasada pierwszeństwa relacji uczeń - nauczyciel. Polega ona na stawianiu relacji między wychowawcą a wychowankiem na pierwszym miejscu. Nawet ponad tematem lekcyjnym. Ważniejsze są poprawne stosunki w klasie oraz właściwa komunikacja wyrażająca nie tylko zasadnicze informacje typu "dzisiejszym tematem lekcji będzie", "czy na zadanie domowe wykonacie" Istotne są układy między uczniami, ich stosunek do siebie nawzajem, do przedmiotu nauczania. Proces kształcenia polega na uświadomieniu sobie własnych możliwości i potrzeb przez uczniów - uczenie się przeżywanie /ważne jest "tu i teraz"/. - Zasada tworzenia horyzontalnych sytuacji nauczania i uczenia się. Uczenie/nauczanie odbywa się na dwóch poziomach: społeczno-emocjonalnycm, oraz merytorycznym. Najpierw należy zająć się pierwszym, aby stworzyć fundamenty dla prawidłowego procesu nauczania i właściwego jego przebiegu. Zasadnicze znaczenie ma w tym przypadku zaufanie pomiędzy uczestnikami tego procesu. - Zasada zajmowania się jednością ciała, psychiki i duszy. Należy pozostawić uczniom swobodę, aby mogli samodzielnie działać, wykorzystywać swoje zdolności do rozwiązywania danych problemów. Powinno się jednoczyć w sobie umysł, intelekt, emocje- duchowy i społeczny wymiar, co umożliwi całościowe doświadczenie. - Zasada uczynienia punktem wyjścia do zajęć tego, co w danym momencie angażuje uczniów, co "staje się". Pedagog powinien brać pod uwagę aktualne i przyszłościowe znaczenie dla uczniów dobranej przez niego treści zajęć. Powinien uwzględnić także wiek uczniów, ich zainteresowania, poziom i wartości dla nich istotne. - Zasada zajmowania się jednością indywiduum - środowisko. Pokazuje jak uczniowie mogą zrozumieć, na czym polega ich odpowiedzialność w działaniach wobec lubianego bądź nielubianego środowiska. Także istotna jest tu struktura więzi w klasie. - Zasada uczenia się przez przeżywanie i działanie. Uczniowie sami doświadczają ważnych dla nich spraw i treści, samodzielnie je rozumieją w aktywnym działaniu. Zajęcia muszą wzbudzać ciekawość, nauczyciel powinien wspierać własną aktywność uczniów.

Propozycje „Gestaltystów” Jest Powinno być Centralistyczna szkoła masowa Zdecentralizowana miniszkoła Selekcja Wspieranie Normalizowanie i planowanie Samosterowane i twórcze uczenie się System klasowo – lekcyjny Zajęcia holistyczne Nadmiar elementów poznawczych Integracja Tłumienie popędu ruchu Wspieranie aktywności fizycznej Bezuczuciowy fachowiec Nauczyciel jako człowiek Gestaltyści twierdzą jednak, że założeń pedagogiki nie da się zrealizować w powszechnej szkole masowej z tradycyjnym systemem klasowo-lekcyjnym. Proponują spełnienie m.in. następujących warunków: Zamiast centralistycznej szkoły masowej - zdecentralizowana miniszkoła. W takiej szkole można zaspokoić ludzkie potrzeby i zainteresowania. W związku z tym, że pedagogika gestalt kładzie szczególny akcent na rozwijanie osobowości i właściwe kontakty ze środowiskiem, w takiej szkole jest preferowana praca w małych grupach. Zamiast selekcji - wspieranie. Odrzuca się system stopni szkolnych budzący antagonistyczną konkurencję, która niszczy radość uczenia się. Stopnie szkolne zostają zastąpione informacją o kompetencjach dziecka oraz barierach, które musi pokonać, by zrealizować tzw. minimum lub maksimum edukacyjne. Zamiast normalizowania i planowania - samosterowane i twórcze uczenie się. Gestaltyści nie podważają zasadności ustalania programów nauczania, dają jednak uczniom swobodę w zakresie doboru treści uczenia się i czasu ich realizacji. Zamiast lekcji przedmiotowych i systemu klasowo-lekcyjnego - zajęcia holistyczne. Pedagodzy gestalt proponują, by uczenie się było jednością, całością i odpowiadało realnym związkom z życiem. W trakcie kształcenia i wychowania uczeń powinien być włączony w swoje środowisko materialne i społeczno-polityczne. Chodzi tu o to, jak wpływają na dziecko różne elementy świata, i na które z nich ono samo ma wpływ. Zamiast nadmiaru kognitywizmu - integracja. W szkole powinno się realizować takie cele, jak: gotowość do udzielania pomocy, solidarność, empatia, zdolność podejmowania decyzji, wychowanie do spontaniczności, trening zmysłów, zdolności spostrzegania, ćwiczenie postrzegania siebie i postrzegania innych, rozpoznawanie sygnałów pozawerbalnych i wyrażanie uczuć. Zamiast tłumienia popędu ruchu - promowanie i wspieranie aktywności fizycznej uczniów, albowiem tłumienie popędu ruchu jest nieposzanowaniem biologicznej rzeczywistości i tego, że człowiek jest jednością ciała, psychiki i duszy. Zamiast bezuczuciowego, naukowego fachowca - nauczyciel jako człowiek. Nauczyciel powinien być w zgodzie z samym sobą i z klasą. Dopiero jego większa otwartość umożliwia stosunki zaufania w klasie. http://www.eid.edu.pl/archiwum/1998,96/listopad,143/gestalt_-_jednosc_uczuc_myslenia_i_dzialania,775.html

Krytyka Brak jasnych definicji zjawisk i procesów Zbytnia koncentracja na emocjach, na tym co tu i teraz – niedostateczne docenianie tego, co było lub będzie Niedostateczna liczba / a nawet brak / instytucji przygotowujących do nabywania licencjonowanych kompetencji Niedostatek literatury i badań w zakresie terapii Gestalt

Antypedagogika

Geneza antypedagogiki Artykuł „Antypsychiatria czy antypedagogika” (H. Kupffer, 1974) Odwołanie się do antropologicznych tez M. Mead na temat możliwości rozwiązania konfliktów międzypokoleniowych Wojna między pokoleniami wynika z intencjonalnych oddziaływań wychowawczych, jakie generują dorośli – pedagogika rodzi patologie

Istota antypedagogiki Teorie wychowania są nieudowodnionymi hipotezami, spekulacjami Całkowita rezygnacja z wychowywania innych Ujawnienie braków, wręcz „nędzy” pedagogiki Dorośli nie powinni odgrywać żadnej roli w wychowywaniu młodego pokolenia Negacja konkretnej tradycji praktyki wychowawczej Negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia Negacja pedagogicznych teorii, ich podstaw i rozwoju Dzieci traktowane są jako więźniowie instytucji i doktryn pedagogicznych oraz państwa z racji liczebnej przewagi dorosłych. Negacja konkretnej tradycji praktyki wychowawczej – np. etykietowanie, manipulacja, dominacja rywalizacji antagonistycznej Negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia – jako źródła dehumanizacji stosunków międzyludzkich

Postpedagogika Forma kultury, w której dotychczasowym jej wzorcom post i kofiguratywnym przeciwstawia się wolna od wychowania praktyka i filozofia życia Schoenebeck mówi o postpedagogice – mówi, że nie twierzi, że pedagodzy nie mają racji, ale chce zaznaczyć swój sprzeciw przeciw ich założeniom antropologicznym. Otwiera się na wyzwania kultury prefiguratywnej, dzięki której możliwy jest nowy sposób porozumiewania się dzieci z dorosłymi.

Krytyka Antypedagogika niesłusznie utożsamia wychowanie z „urabianiem” – obecnie wychowanie polega na dialogu, wyzwalaniu, wspieraniu Wyobrażenie o wyzwoleniu od wychowania jest idealistyczną iluzją Błędne jest zakwestionowanie sekwencji rozwojowych przez przypisanie szczytu dorosłości dziecku Sytuacje potencjalnie rozwojowe w dzieciństwie wymagają ingerencji zewnętrznej (tzw. kryzysy rozwojowe)

Pedagogika [w] ponowoczesności

Postmodernizm Zanik podziału na kulturę wysoką i niską Ambiwalencja Relatywizm wartości Wieloznaczność Fragmentaryczność, epizodyczność Niepewność, nieprzewidywalność Zmienność Młodość, sprawność, piękno

Wychowanie w postmodernizmie Zrywa się z poszukiwaniem optymalnego wychowania Brak autorytetu i apelowania do posłuszeństwa Brak apelowania do przestrzegania norm Brak wzorców postępowania DOBROWOLNOŚĆ Pedagog nie może założyć, że określone działania doprowadzą do pożądanych celów Prawo do wolności i samorealizacji

Reforma edukacji Przywrócić rangę kultury popularnej Przyznać jednostkom prawa do odpowiedzialności za wybór sposobu życia Pozbawić władzy dyskurs konsumpcji Doświadczać wielu dostępnych wrażeń i sposobów poszukiwania ekspresji Zaaprobować uczenie się w codzienności (a nie w systemie oficjalnym)

System kształcenia Demonopolizacja – wielość instytucji edukacyjnych Wielość ofert edukacyjnych Nowe przedmioty i treści kształcenia Eksponowanie podmiotu – indywidualizacja Twórcze metody nauczania i uczenia się Eksponowanie podmiotu – indywidualizacja – nie ma mowy o jednym programie nauczania, o sztywnym egzaminowaniu bazującym na biurokracji; akceptacja wielu stylów i strategii uczenia się . Wytworzenie w uczniach świadomości, że wiedza jest wyprodukowana, a więc nie jest równoznaczna z prawdą. Stymulowanie podejrzliwości ucznia. Twórcze metody nauczania i uczenia się – moderniostyczne systemy kształc. O biurokratycznej strukturze zredukowały formy nauczania do frontalnego nauczania. Trzeba to zmienić. N. Postman twierdzi, że jakośc kształcenia w szkołach można by poprawić w ciągu jednego dnia, gdyby nauczyciele musieli zamienić się wykładanymi przez siebie przedmiotami (np. biolog musiałby uczyć matematyki). Stosowaliby niekonwencjonalne metody pracy. Może wtedy nauczyciel dostrzegłby, że jakiś materiał przez ucznia jest lepiej opanowany od niego, albo byłby sfrustrowany tym, że nie może postawić ciekawego pyt. Bo nie zakłada tego program nauczania. Niektórzy proponują rezygnację z podręczników. Wykorzystać kult. Pop.

Bibliografia Hejnicka – Bezwińska T., Pedagogika ogólna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. Szkudlarek T., Śliwerski B., Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Impuls, Kraków 2000. Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Impuls, Kraków 1998.