NATURA 2000 Wyk. A. Koszela

Natura 2000 – program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa .Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. Jednolite prawo powinno ułatwić współdziałanie wielu instytucji zajmujących się ochroną przyrody stale i tych dla których jest to działanie oboczne. Zadanie i cel rangi europejskiej powinno łatwiej uzyskać powszechną akceptację społeczną, tym bardziej że poszczególne kraje członkowskie są zobowiązane do zachowania na obszarach wchodzących w skład sieci Natura 2000 walorów chronionych w stanie nie pogorszonym, co wcale nie musi wykluczać ich gospodarczego wykorzystania.

Natura 2000 w Polsce W Polsce program Natura 2000 oficjalnie jest obecny od 2004 roku, czyli od momentu wstąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej. Jednak prace przygotowawcze, polegające głównie na przygotowaniu list obszarów spełniających kryteria Sieci, rozpoczęły się znacznie wcześniej. W 2004 roku uchwalona została, uwzględniająca prawo wspólnotowe w tym zakresie, Ustawa o ochronie przyrody, która wraz ze stosownymi rozporządzeniami oraz prawodawstwem związanym z ocenami oddziaływania na środowisko, stanowi podstawę dla tworzenia i funkcjonowania sieci Natura 2000 w Polsce. Zgodnie z ustawą minister środowiska wyznacza obszary specjalnej ochrony ptaków a listę tych obszarów przekazuje Komisji Europejskiej, zaś specjalne obszary ochrony siedlisk minister wyznacza po uzgodnieniu z Komisją Europejską.

Proces tworzenia sieci obszarów Natura 2000 w Polsce przebiega od początku z pewnymi trudnościami. Autorzy pierwszej koncepcji sieci w Polsce zakładali, że ostoje zajmą kilkanaście procent powierzchni kraju. Niestety ze względów pozamerytorycznych (głównie politycznych) Rząd przekazał Komisji Europejskiej znacznie okrojoną listę obszarów siedliskowych, również obszarów ptasich zostało wyznaczonych mniej niż planowano. W tej sytuacji, w trosce o przyrodę i prawidłowe wdrażanie prawa Unii Europejskiej, eksperci wraz z organizacjami pozarządowymi przygotowali propozycję uzupełnienia sieci Natura 2000 . Lista obszarów Natura 2000 była i jest pod naciskiem Komisji Europejskiej poszerzana o nowe obszary. Do chwili obecnej ustanowiono w drodze rozporządzenia 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz 364 specjalne obszary ochrony siedlisk, które zostały już zatwierdzone przez Komisję Europejską jako Obszary Mające Znaczenie dla Wspólnoty. SOOS zajmują ponad 8 % powierzchni lądowej kraju. OSOP zajmują odpowiednio około 14 % (należy w tym miejscu podkreślić, że SOOS i OSOP mogą się pokrywać całkowicie lub częściowo). Oficjalna lista obszarów Natura 2000 w Polsce znajduje się na stronach internetowych Ministerstwa Środowiska. Ministerstwo Środowiska zasadniczo zakończyło wyznaczanie obszarów specjalnej ochrony ptaków. Trwają dalsze prace nad wyznaczaniem kolejnych obszarów ochrony siedlisk. Do końca bieżącego roku przewiduje się ich zakończenie.

Czym jest Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000? Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych, pod względem przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej Europy. Obszary wchodzące w skład sieci są bardzo zróżnicowane. Mogą obejmować już istniejące tereny chronione (parki narodowe, rezerwaty, parki krajobrazowe) jak i obszary w ogóle nie planowane do objęcia ochroną (np. obszary o zróżnicowanym krajobrazie rolniczym i dużej różnorodności gatunkowej).

Co stanowi podstawę prawną programu Natura 2000? Podstawę prawną dla tworzenia europejskiej sieci NATURA 2000 stanowią dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, a także szereg innych rozporządzeń i dokumentów wykonawczych. Podstawowymi aktami prawa międzynarodowego obowiązującymi w Unii Europejskiej są dyrektywy. Do zawartych w nich uregulowań muszą być dostosowane przepisy poszczególnych krajów członkowskich. Dwie z europejskich dyrektyw w całości poświęcone są zagadnieniu ochrony środowiska. Pierwsza z nich znana jest pod potoczną nazwą: Dyrektywa Ptasia, druga - Dyrektywa Siedliskowa. Sieć Natura 2000 jest konstruowana i będzie funkcjonować w oparciu właśnie o te dwa akty prawne.

Jakie obszary wchodzą w skład sieci Natura 2000? W skład sieci Natura 2000 wchodzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków oraz specjalne obszary ochrony siedlisk. Obszary specjalnej ochrony ptaków (SACs - Special Areas of Conservation czyli Obszary Specjalnej Ochrony) wyznaczone są na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków, tzw. Dyrektywy Ptasiej. Specjalne obszary ochrony siedlisk (SPAs - Special Protection Areas, a po polsku Specjalne Obszary Ochrony) wyznaczone są na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrektywy Siedliskowej zwanej też Habitatową, dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz gatunków roślin i zwierząt wymienionych w załączniku II do Dyrektywy. W Polsce utworzono dotychczas 72 obszary specjalnej ochrony ptaków, a polski rząd zgłosił Komisji Europejskiej zamiar utworzenia 184 specjalnych obszarów ochrony siedlisk. Obszary OSO i SOO są od siebie niezależne - w niektórych przypadkach ich granice mogą się pokrywać, lub być nawet identyczne.

Jak tworzona jest sieć Natura 2000? Każdy kraj sam przygotowuje propozycję sieci na swoim terytorium. Wyznaczanie Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) następuje na podstawie Dyrektywy Ptasiej, a ustalanie listy proponowanych Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO) następuje na podstawie kryteriów określonych w załączniku III do Dyrektywy Siedliskowej. Kluczowy w ustalaniu obszarów ochrony w ramach sieci Natura 2000 jest fakt, iż kryteria przyjęte przy wyznaczaniu sieci mają wyłącznie charakter przyrodniczy - ocenia się więc stan obszaru, zagrożenia, stopień izolacji, wartość obszaru dla zachowania gatunku lub typu siedliska w skali globalnej itp. Nadrzędna jest więc potrzeba ochrony przyrody i jakiekolwiek uwarunkowania ekonomiczne nie są brane pod uwagę. W porozumieniu z poszczególnymi krajami, Komisja Europejska na podstawie zaproponowanych Obszarów Specjalnej Ochrony i Specjalnych Obszarów Ochrony ma sporządzić ostateczną listę Obszarów o Znaczeniu Wspólnotowych (Sites of Community Importance), które będą włączone do sieci Natura 2000, tworząc spójną ekologicznie sieć. Dla zatwierdzonych elementów sieci opracowuje się priorytety ochrony, ustala konieczne działania ochronne, a w miarę potrzeby także tworzy plany ochrony. Zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej w procesie wyznaczania obszarów do ochrony, a następnie ustalaniu zasad ochrony, powinny brać czynny udział organizacje pozarządowe.

Na czym polega ochrona obszarów w ramach sieci Natura 2000? Poszczególne kraje członkowskie są odpowiedzialne za zachowanie na obszarach wchodzących w skład sieci NATURA 2000 chronionych walorów w stanie niepogorszonym. Ochrona obszaru w ramach sieci nie wyklucza jednak jego gospodarczego wykorzystania. Zgodnie z założeniami programu każdy plan lub przedsięwzięcie, które może w istotny sposób oddziaływać na obiekt wchodzący w skład sieci, musi podlegać ocenie oddziaływania jego skutków na ochronę obiektu. Zgoda na działania szkodzące obiektowi może być wyrażona wyłącznie w określonych przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód w innym miejscu (w celu zapewnienia spójności sieci). Kraje członkowskie będą współfinansować ochronę obszarów NATURY 2000, wykorzystując różne narzędzia finansowe Unii. Unijne dyrektywy zawierają zasady tego finansowania.

Dyrektywa Siedliskowa Dyrektywa Siedliskowa, Dyrektywa Habitatowa – potoczna nazwa Dyrektywy 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, będącej elementem prawa Unii Europejskiej. Razem z Dyrektywą Ptasią stanowi podstawę europejskiego systemu ochrony przyrody Natura 2000. Dyrektywa wskazuje "ważne w skali europejskiej" gatunki roślin i zwierząt oraz typy siedlisk przyrodniczych: dla których państwa członkowskie zobowiązane są powołać obszary ich ochrony (obszary Natura 2000); które państwa członkowskie zobowiązane są chronić przez ścisłą ochronę gatunkową,; które są przedmiotem zainteresowania Unii podlegając gospodarczemu użytkowaniu, które jednak może wymagać kontroli. Dyrektywa jest wiążąca dla wszystkich państw Unii Europejskiej, które muszą wprowadzić jej postanowienia do prawa krajowego.

Dyrektywa Ptasia Dyrektywa Ptasia to potoczna nazwa dyrektywy EWG 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 o ochronie dziko żyjących ptaków (Directive on the Conservation of Wild Birds). Dyrektywa Ptasia składa się z 19 artykułów i 5 załączników, które precyzują metody jej realizacji. Celami Dyrektywy są: ochrona przed wyginięciem wszystkich istniejących współcześnie populacji ptaków występujących w stanie dzikim w UE prawne uregulowanie handlu i odłowu ptaków przeciwdziałanie pewnym metodom ich odłowu i zabijania

Zdjęcia zwierząt wymagających ochrony w formie wyznaczonych obszarów NATURA 2000 DYREKTYWA SIEDLISKOWA

Zdjęcia ptaków wymagających ochrony w formie wyznaczonych obszarów NATURA 2000 DYREKTYWY PTASIEJ

KONIEC!