Zrównoważone planowanie przestrzenne z wykorzystaniem technologii GIS. Źródło: Geportal miasta Bełchatów; mapa wygenerowana przez ISDP Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Nieład przestrzenny w Polsce i działania zaradcze (1) Symptomy braku ładu przestrzennego w Polsce (według Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030):   na poziomie kraju – postępująca fragmentacja systemów przyrodniczych i degradacja krajobrazów kulturowych, na poziomie regionalnym i subregionalnym – niekontrolowana suburbanizacja, rozpraszanie się zabudowy wiejskiej oraz brak koordynacji zabudowy terenów wzdłuż głównych dróg, na poziomie lokalnym – niska jakość przestrzeni publicznej, chaos w formach zabudowy i architekturze zespołów urbanistycznych, braki w wyposażeniu terenów urbanizowanych i terenów wiejskich w infrastrukturę techniczną i społeczną. W Polsce występuje powszechne odczucie braku ładu przestrzennego, czyli braku uporządkowania i harmonii między różnymi elementami składowymi i funkcjami struktury przestrzennej, co przekłada się na jakość życia. Symptomami braku ładu przestrzennego w Polsce są według Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 na poziomie kraju – postępująca fragmentacja systemów przyrodniczych i degradacja krajobrazów kulturowych, na poziomie regionalnym i subregionalnym – niekontrolowana suburbanizacja, rozpraszanie się zabudowy wiejskiej oraz brak koordynacji zabudowy terenów wzdłuż głównych dróg, na poziomie lokalnym – niska jakość przestrzeni publicznej, chaos w formach zabudowy i architekturze zespołów urbanistycznych, braki w wyposażeniu terenów urbanizowanych i terenów wiejskich w infrastrukturę techniczną i społeczną. Planowanie przestrzenne nie jest zintegrowane z planowaniem inwestycyjnym, co przejawia się niedostosowaniem oferty terenów uzbrojonych w stosunku do potrzeb rynku. System prawny nie określa dokładnie funkcji dokumentów planistycznych i relacji między nimi, w tym wytycznych polityki przestrzennej państwa, które powinny być uwzględniane w planach i programach na każdym poziomie, szczególnie lokalnym, gdyż decyzje podejmowane na tym poziomie przesądzają o realnych procesach przestrzennych.

Nieład przestrzenny w Polsce i działania zaradcze (2)   Cel strategiczny KZPK 2030: "Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w horyzoncie długookresowym". Planowane jest wprowadzenie regulacji prawnych uniemożliwiające: rozpraszanie zabudowy, zabudowę wzdłuż dróg krajowych i wojewódzkich, zabudowę na terenach pozbawionych infrastruktury wodno-kanalizacyjnej zabudowę na terenach ryzyka powodziowego. W Zagospodarowania Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju oraz sformułowano następujący cel strategiczny: "Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w horyzoncie długookresowym". Planowane jest wprowadzenie regulacji prawnych uniemożliwiające rozpraszanie zabudowy, zabudowę wzdłuż dróg krajowych i wojewódzkich, na terenach pozbawionych infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i na terenach ryzyka powodziowego. Dla podwyższenia jakości działań ukierunkowanych przestrzennie niezbędne są także działania na rzecz wzmocnienia partnerstwa terytorialnego w planowaniu i zarządzaniu procesami rozwojowymi. Według KPZK 2030 ma zostać opracowana polityka informacyjna rządu popularyzująca najlepsze praktyki w zakresie zintegrowanej polityki przestrzennej oraz opracowane programy edukacyjne popularyzujące aktywne uczestnictwo partnerów gospodarczych i społecznych w procesie planowania rozwoju i zagospodarowania przestrzennego.  

Nieład przestrzenny w Polsce i działania zaradcze (3) Zagospodarowanie przestrzenne kraju sposób rozmieszczenia w przestrzeni Polski podstawowych elementów struktury przestrzennej oraz zachodzące pomiędzy nimi relacje. Do podstawowych elementów struktury przestrzennej kraju, (…) zalicza się elementy systemu gospodarczego i społecznego, infrastrukturę techniczną, sieć osadniczą i krajobraz (przyrodniczy i kulturowy) oraz powiązania funkcjonalne.   Polityka przestrzennego zagospodarowania kraju wskazuje sposób realizacji wizji przestrzennego zagospodarowania i celów rozwojowych kraju w odniesieniu do terytorium, oddziałując na główne elementy zagospodarowania przestrzennego kraju i zapewniając koordynację instrumentów o charakterze sektorowym. Będąc integralną częścią polityki rozwoju, polityka przestrzenna łączy i koordynuje działania podejmowane na poziomie krajowym z działaniami realizowanymi na innych poziomach zarządzania, w tym na poziomie regionalnym, lokalnym i funkcjonalnym. Ze względu na występujące niejednoznaczności zapisów obowiązujących aktów prawnych dla potrzeb KPZK 2030 zdefiniowano podstawowe pojęcia odnoszące się do zagospodarowania przestrzennego i polityki przestrzennej. Na slajdzie przedstawiono definicje zagospodarowania przestrzennego oraz polityki przestrzennego zagospodarowania kraju.

Zrównoważony rozwój w planowaniu przestrzennym

Zrównoważony rozwój Zrównoważony rozwój „rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń” . Ład przestrzenny „takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne”. W Ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z dnia 27 marca 2003 przyjmuje się, że pojęcie „zrównoważony rozwój” należy rozumieć, tak jak podaje Prawo ochrony środowiska, tzn.: „rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń” . Ład przestrzenny określany jest w ustawie jako: „takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne”.

Planowanie zintegrowane (1) Planowanie zintegrowane = zachowanie równowagi pomiędzy:   przestrzennym zrównoważeniem (ład przestrzenny), ekologiczną racjonalnością (ład ekologiczny), społeczną akceptacją (ład społeczny), ekonomiczną efektywnością (ład ekonomiczny). Zasady modelu smarth growth: integracja różnych sposobów zagospodarowania terenu, utrzymanie zwartej zabudowy, tworzenie tożsamości miejsca, zachowanie terenów otwartych i cennych przyrodniczo, zagospodarowanie terenów zdegradowanych, transparentność procesu planowania przestrzennego, partycypacja społeczności lokalnych. Na poziomie samorządu gminnego, planowanie przestrzenne jest najskuteczniejszym narzędziem, służącym do realizacji polityki przestrzennej. Pozostałe instrumenty stosowane przez władze lokalne są wobec niego komplementarne. Za cel zagospodarowania przestrzennego uznawany jest ład przestrzenny, który należy łączyć z pojęciem równowagi. Zachowanie równowagi musi zachodzić pomiędzy: przestrzennym zrównoważeniem, ekologiczną racjonalnością, społeczną akceptacją, i ekonomiczną efektywnością. Jednym z bardziej atrakcyjnych modeli zrównoważonego rozwoju jednostek terytorialnych, zwłaszcza miast jest model smart growth, który obejmuje takie zasady, jak:   integracja różnych sposobów zagospodarowania terenu, utrzymanie zwartej zabudowy, tworzenie tożsamości miejsca, zachowanie terenów otwartych i cennych przyrodniczo, zagospodarowanie terenów zdegradowanych, transparentność procesu planowania przestrzennego, partycypacja społeczności lokalnych.

Planowanie zintegrowane (2) Standardy urbanistyczne Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Wdrożenie zasad zrównoważonego rozwoju do MPZP i do strategii rozwoju gminy wpływa na poprawę stanu środowiska, na poprawę jakości życia w gminie oraz może przynieść wymierne korzyści materialne. Obiecującą metodą wspomagającą wprowadzanie zasad zrównoważonego rozwoju jest Metoda ISIS. Zrównoważona urbanistyka ma służyć równoczesnemu podnoszeniu jakości życia i zarazem zmniejszeniu antropopresji na środowisko. Jednym z najczęściej postulowanych przez urbanistów narzędzi służących do podnoszenia jakości przestrzeni i jakości życia są standardy urbanistyczne. Obligatoryjnie stosowane standardy (wzorce) użytkowe, kulturowe i ekologiczne mogą określać zasady i parametry zagospodarowania przestrzeni oraz kształtowania zabudowy w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Pomimo to, wiele gmin nie uchwaliło planów, co spowodowało wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i często bez uwzględnienia zasad ochrony środowiska. Obiecującą metodą wspomagającą wprowadzanie zasad zrównoważonego rozwoju jest Metoda ISIS. Obejmuje ona zestaw narzędzi umożliwiających planowanie, wdrażanie, monitoring oraz ewaluację zrównoważonego rozwoju w społecznościach lokalnych w sposób systemowy. Więcej informacji o tej metodzie oraz przydatne linki podane są w wykładzie głównym.

Nowoczesne technologie w planowaniu przestrzennym.

TIK (1) Nowoczesne Technologie Informacyjne i Komunikacyjne (TIK, ang. Information and Communication Technologies – ICT) obejmują szeroki zakres usług, aplikacji, technologii, urządzeń i narzędzi, włącznie ze sprzętem komputerowym oraz oprogramowaniem do tworzenia, przesyłania, prezentowania i zabezpieczania informacji. TIK obejmuje telekomunikację, narzędzia i inne technologie związane z informacją. Nowoczesne technologie rozumiane jako Technologie Informacyjne i Komunikacyjne (TIK) obejmują szeroki zakres usług, aplikacji, technologii, urządzeń i narzędzi, włącznie ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem do tworzenia, przesyłania, prezentowania i zabezpieczania informacji. TIK obejmuje telekomunikację, narzędzia i inne technologie związane z informacją.  

TIK (2) Zalety technologii informacyjnych i komunikacyjnych:   ułatwiają dostęp do informacji i zwiększają przejrzystość działań, pozwalają obniżyć koszty komunikacji, umożliwiają zaoszczędzenie czasu przez np.: zwiększenie szybkości prezentowania i uzyskiwania danych; umożliwiają kontakt interaktywny; umożliwiają szybką aktualizację informacji. Rozwój TIK wiąże się z zapewnieniem e-dostępu do usług wszystkim obywatelom, poprzez usunięcie barier technicznych, prawnych i związanych z brakiem potrzebnych umiejętności. TIK ułatwiają dostęp do informacji i zwiększają przejrzystość działań, pozwalają obniżyć koszty komunikacji, umożliwiają zaoszczędzenie czasu przez np.: zwiększenie szybkości prezentowania i uzyskiwania danych; umożliwiają kontakt interaktywny; umożliwiają szybką aktualizację informacji. Rozwój TIK wiąże się z zapewnieniem e-dostępu do usług wszystkim obywatelom, poprzez usunięcie barier technicznych, prawnych i związanych z brakiem potrzebnych umiejętności.  

TIK (3) TIK usprawnia komunikację między społeczeństwem a władzami lokalnymi, dzięki czemu mieszkańcy mogą aktywnie włączać się w procesy zarządzania gminą, szczególnie w procesy decyzyjne, związane z ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Powszechny proces informatyzacji przebiegający na każdym szczeblu administracji publicznej odgrywa istotną rolę w budowie społeczeństwa informacyjnego TIK usprawnia komunikację między społeczeństwem a władzami lokalnymi, dzięki czemu mieszkańcy mogą aktywnie włączać się w procesy zarządzania gminą, szczególnie w procesy decyzyjne, związane z ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Powszechny proces informatyzacji przebiegający na każdym szczeblu administracji publicznej odgrywa istotną rolę w budowie społeczeństwa informacyjnego.

DYREKTYWA INSPIRE (1) INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in Europe – Infrastruktura Informacji Przestrzennej w Europie)   Infrastruktura danych przestrzennych (ang. Spatial Data Infrastructure, SDI) – to zespół środków prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych, które: zapewniają powszechny dostęp do danych i usług geoinformacyjnych dotyczących określonego obszaru, przyczyniają się do efektywnego stosowania geoinformacji dla zrównoważonego rozwoju tego obszaru umożliwiają racjonalne gospodarowanie zasobami geoinformacyjnymi Zależnie od obszaru infrastruktura danych przestrzennych może być: lokalna, np. miejska lub powiatowa, regionalna, np. wojewódzka państwowa międzynarodowa, np. europejska lub globalna. Infrastruktura danych przestrzennych obejmuje: powiązane ze sobą, zdolne do współdziałania systemy i bazy danych przestrzennych zawierające dane i metadane o odpowiedniej treści i jakości technologie teleinformatyczne i geoinformacyjne stosujące powszechnie akceptowane standardy przepisy prawne, struktury organizacyjne, rozwiązania ekonomiczne i zasoby ludzkie użytkowników tworzących społeczeństwo geoinformacyjne źródło: Gaździcki J. Internetowy leksykon geomatyczny. PTIP W Unii Europejskiej istnieje wiele niekompatybilnych systemów narzędziowych oraz wiele baz danych przestrzennych, w których zgromadzone są duże ilości niespójnych, niezharmonizowanych między sobą danych. Pod koniec lat 90. ubiegłego stulecia zaczęto dostrzegać konieczność uporządkowania infrastruktury danych przestrzennych. W celu umożliwienia szybszego dostępu do danych przestrzennych o tematyce środowiskowej i zwiększenia możliwości porównywania danych z różnych krajów UE, zawiązała się inicjatywa pod nazwą INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in Europe – Infrastruktura Informacji Przestrzennej w Europie). W wyniku tej inicjatywy opracowano Dyrektywę pod tą samą nazwą. Infrastruktura danych przestrzennych, nazywana także infrastrukturą informacji przestrzennej, infrastrukturą danych geoprzestrzennych, infrastrukturą geoinformacyjną – to zespół środków prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych, które: zapewniają powszechny dostęp do danych i usług geoinformacyjnych dotyczących określonego obszaru, przyczyniają się do efektywnego stosowania geoinformacji dla zrównoważonego rozwoju tego obszaru umożliwiają racjonalne gospodarowanie zasobami geoinformacyjnymi. Na slajdzie wyszczególniono główne cechy infrastruktury danych przestrzennych.

DYREKTYWA INSPIRE (2) Dyrektywa INSPIRE (14.03.2007) ustanawia Infrastrukturę Informacji Przestrzennej w Europie i obejmuje zespół środków prawnych, organizacyjnych i technicznych wraz z powiązanym usługami oferującymi powszechny dostęp do danych przestrzennych.   Ze względu na ramowy charakter dyrektywy, wprowadzane są szczegółowe przepisy implementacyjne, obejmujące takie zagadnienia jak: metadane (dane o danych), tematy danych przestrzennych, usługi sieciowe, umowy dotyczące dzielenia się danymi środki zapewniające koordynację i monitoring. Dyrektywa INSPIRE ustanawia infrastrukturę informacji przestrzennej w Europie i obejmuje zespół środków prawnych, organizacyjnych i technicznych wraz z powiązanym usługami oferującymi powszechny dostęp do danych przestrzennych. Ze względu na ramowy charakter dyrektywy, wprowadzane są szczegółowe przepisy implementacyjne, obejmujące takie zagadnienia jak: metadane (dane o danych), tematy danych przestrzennych, usługi sieciowe, umowy dotyczące dzielenia się danymi oraz środki zapewniające koordynację i monitoring.

DYREKTYWA INSPIRE (3) Infrastruktura informacji przestrzennej obejmuje: metadane, zbiory danych przestrzennych oraz usługi danych przestrzennych; usługi i technologie sieciowe; porozumienia w sprawie wspólnego korzystania, dostępu i użytkowania oraz mechanizmy kontroli i monitorowania, procesy i procedury ustanowione, stosowane lub udostępniane zgodnie z dyrektywą INSPIRE. Dane przestrzenne - wszelkie dane odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do określonego położenia lub obszaru geograficznego;   Usługi danych przestrzennych - operacje, które mogą być wykonywane przez aplikację komputerową na danych przestrzennych zawartych w zbiorach danych przestrzennych lub na powiązanych z nimi metadanych; Dyrektywa INSPIRE definiuje najważniejsze pojęcia m. in.: infrastrukturę informacji przestrzennej, dane przestrzenne oraz usługi danych przestrzennych, scharakteryzowane na slajdzie.

DYREKTYWA INSPIRE (4) Pięć głównych zasad INSPIRE: (www.akademiainspire.pl) Dane powinny być pozyskiwane tylko jeden raz oraz przechowywane i efektywnie zarządzane w przez odpowiednie instytucje i służby. Powinna być zapewniona ciągłość przestrzenna danych tak, aby było możliwe pozyskanie różnych zasobów, z różnych źródeł oraz aby możliwe było ich udostępnianie wielu użytkownikom i do różnorodnych zastosowań. Dane przestrzenne powinny być przechowywane na jednym poziomie administracji publicznej i udostępniane podmiotom na pozostałych poziomach. Dane przestrzenne niezbędne do odpowiedniego zarządzania przestrzenią na wszystkich poziomach administracji publicznej powinny być powszechnie dostępne Powinien być zapewniony dostęp do informacji o tym, jakie dane przestrzenne są dostępne i na jakich warunkach, a także informacja umożliwiająca użytkownikowi ocenę przydatności tych danych Przedmiotem infrastruktury geoinformacyjnej w UE są tylko zbiory danych w formie cyfrowej. Na slajdzie wyszczególniono pięć głównych zasad dotyczących zarządzania danymi przestrzennymi, wprowadzonych dyrektywą INSPIRE. Należy pamiętać, iż przedmiotem infrastruktury geoinformacyjnej w UE są tylko zbiory danych w formie cyfrowej.

DYREKTYWA INSPIRE (5) Dyrektywa INSPIRE zakłada: usprawnienie i zwiększenie dostępu do zasobów danych przestrzennych, wzmocnienie współpracy między europejskimi instytucjami, które bazują na wymianie i analizach danych przestrzennych. ujednolicenie zasad przechowywania i udostępniania danych oraz związanych z nimi usług przez organy państwowe, publiczne oraz te organy prywatne, które zdecydują się udostępnić swoje zasoby zgodnie z wytycznymi INSPIRE. W Polsce funkcję narodowego geoportalu pełni  GEOPORTAL.GOV.PL Na poziomie europejskim funkcjonuje geoportal INSPIRE. Dyrektywa INSPIRE zakłada: usprawnienie i zwiększenie dostępu do zasobów danych przestrzennych; wzmocnienie współpracy między europejskimi instytucjami, które bazują na wymianie i analizach danych przestrzennych oraz ujednolicenie zasad przechowywania i udostępniania danych oraz związanych z nimi usług przez organy państwowe, publiczne oraz te organy prywatne, które zdecydują się udostępnić swoje zasoby zgodnie z wytycznymi INSPIRE. W każdym z państw UE w ramach INSPIRE ma być stworzony geoportal umożliwiający dostęp do odpowiednio zharmonizowanych zasobów danych przestrzennych w formie usług sieciowych, serwisów katalogowych oraz poprzez metadane. W Polsce funkcjonuje GEOPORTAL.GOV.PL - uznany za jeden z najlepszych portali europejskich. Na poziomie europejskm funkcjonuje geoportal INSPIRE, za pomocą którego państwa członkowskie zapewniają dostęp do swoich infrastruktur przestrzennych.

Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej (1) Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej definiuje infrastrukturę informacji przestrzennej jako: opisane metadanymi zbiory danych przestrzennych oraz dotyczące ich usługi, środki techniczne, procesy i procedury, które są stosowane i udostępniane przez współtworzące infrastrukturę informacji przestrzennej organy wiodące, inne organy administracji oraz osoby trzecie.   Ustawa o IIP ustanowiła Krajową Infrastrukturę Informacji Przestrzennej. Celem ustawy jest optymalizacja pozyskiwania danych przestrzennych i utrzymania tych zasobów przez jednostki administracji publicznej, jak również poprawa dostępności zasobów dla wszystkich użytkowników. Koordynatorem wszystkich działań związanych z infrastrukturą informacji przestrzennej jest minister właściwy ds. administracji publicznej. Organem opiniodawczym i doradczym jest Rada Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Kluczowym zadaniem w budowie i funkcjonowaniu europejskiej infrastruktury informacji przestrzennej było wprowadzenie przepisów dyrektywy INSPIRE do przepisów krajowych. Dyrektywa INSPIRE została implementowana do polskiego prawa ustawą z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej, która ustanowiła krajową infrastrukturę informacji przestrzennej. Jej celem jest optymalizacja pozyskiwania danych przestrzennych i utrzymania tych zasobów przez jednostki administracji publicznej, jak również poprawa dostępności zasobów dla wszystkich użytkowników. Ustawa definiuje infrastrukturę informacji przestrzennej jako: opisane metadanymi zbiory danych przestrzennych oraz dotyczące ich usługi, środki techniczne, procesy i procedury, które są stosowane i udostępniane przez współtworzące infrastrukturę informacji przestrzennej organy wiodące, inne organy administracji oraz osoby trzecie. Koordynatorem wszystkich działań związanych z infrastrukturą informacji przestrzennej jest minister właściwy ds. administracji publicznej. Organem opiniodawczym i doradczym jest Rada Infrastruktury Informacji Przestrzennej.

Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej (2) Organy administracji prowadzące rejestry publiczne obejmujące dane przestrzenne oraz osoby trzecie, których zbiory włączone są do infrastruktury, są odpowiedzialne za:   tworzenie, aktualizację i udostępnianie metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych wprowadzanie rozwiązań technicznych zapewniających interoperacyjność (zdolność współdziałania) zbiorów i usług danych przestrzennych oraz harmonizację (spójność) tych zbiorów tworzenie i obsługiwanie usług sieciowych, takich jak usługi wyszukiwania, przeglądania, pobierania, przekształcania, uruchamiania usług danych przestrzennych Zgodnie z ustawą, organy administracji prowadzące rejestry publiczne obejmujące dane przestrzenne oraz osoby trzecie, których zbiory włączone są do infrastruktury, są odpowiedzialne za tworzenie, aktualizację i udostępnianie metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych (art.5). Ustawa zobowiązuje wyżej wymienione organy administracji, do wprowadzania rozwiązań technicznych zapewniających interoperacyjność (zdolność współdziałania) zbiorów i usług danych przestrzennych oraz harmonizację (spójność) tych zbiorów (art.7). Organy administracji ww. mają za zadanie utworzyć i obsługiwać usługi sieciowe, takie jak usługi wyszukiwania, przeglądania, pobierania, przekształcania, uruchamiania usług danych przestrzennych (art. 9). Dostęp do dwóch pierwszych usług ma być powszechny i nieodpłatny.

Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej (3) Dane dostępne za pomocą usług przeglądania mogą mieć formę uniemożliwiającą ich wtórne wykorzystanie w celach zarobkowych.   Za dostęp do pozostałych usług mogą być pobierane opłaty, na podstawie odrębnych przepisów Zbiory i usługi danych przestrzennych objęte infrastrukturą podlegają nieodpłatnemu udostępnianiu innym organom administracji w zakresie niezbędnym do realizacji przez nie zadań publicznych oraz organom administracji innych państw UE i organom UE w zakresie realizacji zadań publicznych, które mogą oddziaływać na środowisko Krajowe przepisy wykonawcze (rozporządzenia) do ustawy o IIP uzupełniane są przez instrukcje, wytyczne techniczne i inne przepisy. Dane dostępne za pomocą usług przeglądania mogą mieć formę uniemożliwiającą ich wtórne wykorzystanie w celach zarobkowych. Za dostęp do pozostałych usług mogą być pobierane opłaty, na podstawie odrębnych przepisów. Zbiory i usługi danych przestrzennych objęte infrastrukturą podlegają nieodpłatnemu udostępnianiu innym organom administracji w zakresie niezbędnym do realizacji przez nie zadań publicznych oraz organom administracji innych państw UE i organom UE w zakresie realizacji zadań publicznych, które mogą oddziaływać na środowisko. Krajowe przepisy wykonawcze (rozporządzenia) do ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej uzupełniane są przez instrukcje, wytyczne techniczne i inne przepisy.

Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej (4) Ustawa IIP wprowadza nowelizacje zapisów sześciu innych ustaw, w tym ustawy Prawo Geodezyjne i Kartograficzne. W kontekście samorządów lokalnych szczególnie ważna jest nowelizacja zapisów PGiK, która zobowiązuje gminy do zakładania i prowadzenia bazy danych ewidencji miejscowości, ulic i adresów w systemie teleinformatycznym. Baza danych musi być ponadto zintegrowana z państwowym rejestrem granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju (art. 7a pkt 6 ustawy PGiK). Główny Urząd Geodezji i Kartografii udostępni gminom bezpłatną aplikację internetową EMUiA. Ustawa IIP wprowadza nowelizacje zapisów sześciu innych ustaw, w tym ustawy Prawo Geodezyjne i Kartograficzne. W kontekście samorządów lokalnych szczególnie ważna jest nowelizacja zapisów PGiK, która zobowiązuje gminy do zakładania i prowadzenia bazy danych ewidencji miejscowości, ulic i adresów w systemie teleinformatycznym. Baza danych musi być ponadto zintegrowana z państwowym rejestrem granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju. Główny Urząd Geodezji i Kartografii (w ramach projektu TERYT 2 dla gmin) udostępni gminom bezpłatną aplikację internetową - EMUiA. Aplikacja wraz z bazą danych będzie umieszczona na serwerach GUGiK, natomiast interfejs użytkownika będzie udostępniony poprzez Internet. Rozwiązanie to umożliwi wspólne korzystanie ze zbiorów i usług danych przestrzennych przez organy administracji.

Technologia GIS w planowaniu przestrzennym

System informacji przestrzennej W jednostkach samorządu terytorialnego 80 % decyzji podejmowana jest z wykorzystaniem geoinformacji. Geoinformacja informacja geograficzna; informacja o położeniu, geometrycznych właściwościach i przestrzennych relacjach obiektów, identyfikowanych w odniesieniu do przestrzeni geograficznej.   Technologie GIS zestaw metod i technik służących do budowy systemów informacji geograficznej (GIS) lub innych systemów wykorzystujących geoinformację jako jeden z komponentów (wizualizacja danych, analizy przestrzenne, zapis danych przestrzennych w bazie danych itd.). Współcześnie trendy rozwojowe technologii GIS ukierunkowane są na planowanie przestrzenne. System informacji przestrzennej system pozyskiwania, gromadzenia, weryfikowania, integrowania, analizowania, transferowania i udostępniania danych przestrzennych, w szerokim rozumieniu obejmuje on metody, środki techniczne, w tym sprzęt i oprogramowanie, bazę danych przestrzennych, organizację, zasoby finansowe oraz ludzi zainteresowanych jego funkcjonowaniem. SIP może oznaczać także oprogramowanie o funkcjach odpowiadających powyższej definicji. źródło Gaździcki J. Internetowy leksykon geomatyczny. PTIP W jednostkach samorządu terytorialnego 80 % decyzji podejmowana jest z wykorzystaniem geoinformacji. Z tego względu spośród nowoczesnych technologii szczególnie przydatne są technologie GIS, rozumiane jako zestaw metod i technik służących do budowy systemów informacji geograficznej (GIS) lub innych systemów wykorzystujących geoinformację jako jeden z komponentów (wizualizacja danych, analizy przestrzenne, zapis danych przestrzennych w bazie danych itd.). Na slajdzie podano definicję systemu informacji przestrzennego Prof. Gaździckiego.

System Informacji Geograficznej – GIS (1)   System informacji o terenie (SIT - ang. LIS Land Information System) jest to system informacji przestrzennej dotyczący danych o terenie o wysokim stopniu szczegółowości i dokładności, np. dane katastralne. Według definicji Międzynarodowej Federacji Geodetów, SIT jest środkiem do podejmowania decyzji o charakterze prawnym, administracyjnym i gospodarczym oraz pomocą w planowaniu i rozwoju. (Gaździcki J. Internetowy leksykon geomatyczny). opracowania wielkoskalowe, w postaci mapy zasadniczej (skale 1:5000, 1:2000, 1:1000, 1;500 z dopuszczeniem skal większych) wraz z poszczególnymi nakładkami (uzbrojenie terenu, ewidencja gruntów i budynków, rzeźba terenu). Systemy informacji przestrzennej  System informacji geograficznej (GIS - Geographic Information System) jest to system informacji przestrzennej dotyczący danych geograficznych (danych odniesionych do przestrzeni geograficznej). Termin ten w liczbie mnogiej: systemy informacji geograficznej stosowany jest również jako nazwa dziedziny zajmującą się geoinformacją (informacją geograficzną) oraz metodami i technikami GIS (Gaździcki J. Internetowy leksykon geomatyczny). opracowania średnioskalowe i małoskalowe (skale 1: 10 000 i mniejsze) Systemy informacji przestrzennej w zależności od szczegółowości oraz skali można podzielić na Systemy Informacji Geograficznej, obejmujące opracowania średnioskalowe i małoskalowe oraz Systemy Informacji o Terenie, obejmujące przede wszystkim opracowania wielkoskalowe, w postaci mapy zasadniczej wraz z poszczególnymi nakładkami (uzbrojenie terenu, ewidencja gruntów i budynków, rzeźba terenu, sytuacja). Istnieje wiele definicji opisujących GIS. Na slajdzie podano definicje GIS i SIT wg. profesora Jerzego Gaździckiego.  

GIS (2) Zastosowania GIS w pracy urzędników gmin(w %) Systemy GIS w urzędach i instytucjach powstają sukcesywnie przez wiele lat. Bardzo istotne jest, by systemy te korzystały ze wspólnych danych referencyjnych i współdziałały w ramach krajowej infrastruktury informacji przestrzennych. Wykorzystanie przez samorząd lokalny technologii GIS staje się nieodzowne, by zrealizować wymagania narzucone przez Dyrektywę INSPIRE i Ustawę o IIP. Jednakże pracownicy urzędów gmin, jak pokazały badania ankietowe (135 przebadanych) przeprowadzone przez Centrum UNEP/GRID-Warszawa, w niewielkim stopniu wykorzystują techniki GIS. Na rysunku na slajdzie przedstawiono zastosowania GIS w pracy urzędników (w %). Źródło: Kompetencje GIS w Urzędach Gmin. Geodeta Nr 6 (169)

Zastosowania GIS GIS można wykorzystać w gminie do (UNEP/GRID-Warszawa): opracowania cyfrowych wersji dokumentów planistycznych, do archiwizacji inwentaryzacji, np.: zabytków, pomników przyrody, stref i miejsc zagrożeń stworzenia geoportalu gminy opracowania aplikacji GIS usprawniającej współpracę poszczególnych wydziałów w urzędzie stworzenia SIG do zarządzania MPZP stworzenia interaktywnych map numerycznych pod kątem określonego zastosowania analiz wariantowych lokalizacji różnych inwestycji, także pod kątem potencjalnych konfliktów analiz przestrzennych jako narzędzia wspomagającego podejmowanie decyzji planistycznych, np. analizy inwestycji w wymiarze ekonomicznym, społecznym, instytucjonalnym konsultacji społecznych, poprzez wykonanie map tematycznych, prezentujących np. korzyści z planowanej inwestycji; poprzez interaktywne sesje z lokalną społecznością na podstawie wizualizacji przestrzennych. opracowania map tematycznych stanowiących część opracowania ekofizjograficznego Na slajdzie wyszczególniono przykładowe zastosowania systemu GIS.  

Korzyści z zastosowania GIS KORZYŚCI z zastosowania GIS w pracy urzędu:   zintegrowanie danych z różnych wydziałów i jednostek obniżenie kosztów funkcjonowania urzędu dzięki redukcji czasu trwania procedur urzędowych optymalizacja działań związanych z zarządzaniem przestrzenią możliwość archiwizowania i łatwego przechowywania danych w zintegrowanych bazach danych lepsza i szybsza obsługa inwestorów i mieszkańców lepsza komunikacja wewnątrz urzędu i szybszy dostęp do potrzebnych informacji możliwości analityczne systemu pozwalają na inne spojrzenie na istotne zagadnienia mające wpływ na rozwój miasta, gminy – np. „mapy problemów” czy „mapy potencjałów” , model 3D zwiększenie wpływu pieniędzy do budżetu samorządu poprzez uszczelnienie systemu podatkowego. podejmowanie lepszych i czytelnych decyzji wzmocnienie partycypacji społecznej przyśpieszenie rozwiązywania problemów wspomaganie procesu decyzyjnego Na slajdzie wyszczególniono przykładowe korzyści wynikające z zastosowania systemu GIS w pracy urzędu.

Podstawowe funkcje systemów GIS GIS umożliwia: łączenie danych przestrzennych i opisowych pochodzących z różnych źródeł w wielu warstwach tematycznych prowadzenie wszechstronnych analiz przestrzennych wizualizację.      GIS pozwala uzyskać informacje o każdym z obiektów zawartych na mapie oraz na zadawanie złożonych zapytań dotyczących właściwości opisujących te obiekty oraz relacji pomiędzy nimi System kartograficzny Wejście danych → Projekt mapy → Wydruk lub wizualizacja System informacji przestrzennej Wejście danych → Baza danych →  Analizy przestrzenne → Wyjście informacji. Podstawowe funkcje GIS można podzielić na: wprowadzanie danych zarządzanie danymi przetwarzanie danych udostępnianie danych GIS umożliwia łączenie danych przestrzennych i opisowych pochodzących z różnych źródeł w wielu zintegrowanych warstwach tematycznych oraz umożliwia prowadzenie wszechstronnych analiz przestrzennych i wizualizację.      GIS pozwala uzyskać informacje o każdym z obiektów zawartych na mapie oraz na zadawanie złożonych zapytań dotyczących właściwości opisujących te obiekty oraz relacji pomiędzy nimi. W przeciwieństwie do systemu kartograficznego, który działa na zasadzie: Wejście danych → Projekt mapy → Wydruk lub wizualizacja, System informacji przestrzennej działa na zasadzie: Wejście danych → Baza danych →  Analizy przestrzenne → Wyjście informacji. Podstawowe funkcje GIS można podzielić na: wprowadzanie danych zarządzanie danymi przetwarzanie danych udostępnianie danych Powyższe funkcje GIS omówiono szerzej w wykładzie głównym.

Interaktywne aplikacje mapowe

Interaktywne aplikacje mapowe (1) Profesjonalne serwisy mapowe charakteryzują się przejrzystą formę graficzną, szybkością dostępu do aktualnej, rzetelnej informacji i interaktywnością. Interaktywne aplikacje mapowe są programami komputerowymi umożliwiającymi użytkownikom korzystanie za pomocą Internetu z zasobów danych przestrzennych w postaci interaktywnych map. Dyrektywa INSPIRE zobowiązuje do standaryzacji danych przestrzennych, które mają być udostępniane w  internetowych serwisach mapowych – geoportalach. Geoportale umożliwiają dostęp do danych i usług przestrzennych niezależnie od platformy sprzętowej, systemowej i programowej; zapewniają powszechny dostęp do nowoczesnych technologii informacyjnych umożliwiających analizę obiektów i zjawisk przestrzennych. Profesjonalne serwisy mapowe charakteryzują się przejrzystą formę graficzną, szybkością dostępu do aktualnej, rzetelnej informacji i interaktywnością. Interaktywne aplikacje mapowe są programami komputerowymi umożliwiającymi użytkownikom korzystanie za pomocą Internetu z zasobów danych przestrzennych w postaci interaktywnych map. Dyrektywa INSPIRE zobowiązuje do standaryzacji danych przestrzennych, które mają być udostępniane w  internetowych serwisach mapowych – geoportalach. Geoportale umożliwiają dostęp do danych i usług przestrzennych niezależnie od platformy sprzętowej, systemowej i programowej; zapewniają powszechny dostęp do nowoczesnych technologii informacyjnych umożliwiających analizę obiektów i zjawisk przestrzennych.

Interaktywne aplikacje mapowe (2) Geoportale, które są węzłami Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, zapewniają dostęp do informacji przestrzennych z urzędowych rejestrów, gwarantujących jakość, aktualność i wiarygodność udostępnianych informacji. Geoportale, działające w ramach KIIP funkcjonują na trzech poziomach: centralnym  wojewódzkim powiatowym Na poziomie centralnym funkcjonuje GEOPORTAL.GOV.PL stanowi centralny punkt dostępu do usług informacji przestrzennej. Udostępnia opracowania i dane geoprzestrzenne, w tym dane o charakterze katastralnym, opracowania ortofotomap lotniczych i satelitarnych oraz mapy sozologiczne (1:50 000), mapy hydrograficzne (1:50 000), mapy topograficzne rastrowe (1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000), dane o przebiegu granic jednostek podziału terytorialnego państwa, dane z państwowego rejestru nazw geograficznych. Geoportale, które są węzłami Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, zapewniają dostęp do informacji przestrzennych z urzędowych rejestrów, gwarantujących jakość, aktualność i wiarygodność udostępnianych informacji. Geoportale, działające w ramach KIIP funkcjonują na trzech poziomach: centralnym, wojewódzkim i powiatowym Na poziomie centralnym funkcjonuje GEOPORTAL.GOV.PL stanowi centralny punkt dostępu do usług informacji przestrzennej. Udostępnia opracowania i dane geoprzestrzenne, w tym dane o charakterze katastralnym, opracowania ortofotomap lotniczych i satelitarnych oraz mapy sozologiczne, mapy hydrograficzne, mapy topograficzne rastrowe, dane o przebiegu granic jednostek podziału terytorialnego państwa, dane z państwowego rejestru nazw geograficznych. Projekt GEOPORTAL 2 umożliwi połączenie w spójną całość zbiorów danych przestrzennych z zasobów różnych organów państwowych i rozszerzy dotychczasową funkcjonalność. Geoportale wojewódzkie zawierają skorowidze opracowań WODiK, m.in. skorowidze map topograficznych, sozologicznych, hydrologicznych, ortofotomap, TBD itp. W powiatach znajdują się bazy danych ewidencji gruntów i budynków (EGiB).

Interaktywne aplikacje mapowe (3) Interaktywne aplikacje mapowe umożliwiają, między innymi: nawigację po mapie, uzyskanie informacji o obiektach, pomiar powierzchni, pomiar odległości, wyszukanie obiektów wokół punktu, dodawanie punktów wraz z ich opisem, nakładanie warstw wektorowych i rastrowych, wyszukanie obiektu poprzez zadane współrzędne rysowanie linii, poligonów wydruk kompozycji użytkownika http://87.199.34.18:10081/portal/ Interaktywne aplikacje mapowe umożliwiają nawigację po mapie, uzyskanie informacji o obiektach, pomiar powierzchni, pomiar odległości, wyszukanie obiektów wokół punktu, dodawanie punktów wraz z ich opisem, nakładanie warstw wektorowych i rastrowych, wyszukanie obiektu poprzez zadane współrzędne, rysowanie linii, poligonów. Interaktywne portale mapowe umożliwiają skomponowanie własnej mapy poprzez wybór dostępnych warstw bazowych i tematycznych, a następnie jej wydruk. Warstwą bazową może być, np.: podkład z Google, OpenStreetMap, mapa satelitarna, ortofotomapa. http://www.24gis.pl/mpzp/

Interaktywne aplikacje mapowe (4) Zaawansowane portale mapowe  pozwalają na integrację danych pochodzących z wielu serwisów mapowych dostarczają dedykowane narzędzia w zakresie wyszukiwania lokalizacji obiektów, selekcji, raportowania i analiz aplikacje oparte są o środowisko sieciowe, a cały ciężar przetwarzania danych spoczywa na serwerze; umożliwiają edycję danych przestrzennych oraz ich atrybutów w środowisku przeglądarki internetowej. umożliwiają wybór profilu, np.: mieszkańca, turysty, inwestora, urbanisty, geodety; udostępniają usługi WMS, WFS i opcje wyszukania metadanych w zależności od kategorii tematu, od typu szukanej usługi, np.: wyszukiwania, pobierania, transformacji, przeglądania. mogą udostępniać serwisy 3D. MSIP w Gliwicach http://msip-mapa.um.gliwice.pl/geoportaltoolkit/map.php?skin=gliwice_new_mieszkaniec Zaawansowane portale mapowe  umożliwiają przeglądanie danych przestrzennych publikowanych przez usługi przeglądania zgodne z wytycznymi do dyrektywy INSPIRE. Pozwalają na integrację danych pochodzących z wielu serwisów mapowych oraz dostarczają dedykowane narzędzia w zakresie wyszukiwania lokalizacji obiektów, selekcji, raportowania i analiz. Aplikacje oparte są o środowisko sieciowe, a cały ciężar przetwarzania danych spoczywa na serwerze. Umożliwiają edycję danych przestrzennych oraz ich atrybutów w środowisku przeglądarki internetowej. Autoryzowany dostęp do serwisów danych pozwala na funkcjonowanie aplikacji zarówno w sieci wewnętrznej Intranet jaki i zewnętrznej Internet. Zaawansowane geoportale umożliwiają wybranie profilu, np.: mieszkańca, turysty, inwestora, urbanisty, geodety; udostępniają usługi WMS, WFS i opcje wyszukania metadanych w zależności od kategorii tematu, od typu szukanej usługi, np.: wyszukiwania, pobierania, transformacji, przeglądania. Ostatnio na niektórych geoportalach dostępne są serwisy 3D.

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym (1) udział obywateli w zarządzaniu  sprawami  społeczności, której są członkami proces, w  trakcie którego społeczeństwo uzyskuje wpływ, a pośrednio i kontrolę, nad decyzjami władz publicznych, gdy te decyzje mają bezpośredni lub pośredni wpływ na ich własne interesy w szerokim rozumieniu jest podstawą społeczeństwa obywatelskiego, którego członkowie dobrowolnie biorą udział w publicznej działalności. W węższym rozumieniu pojęcie to oznacza partnerstwo publiczno-prawne samorządu gminnego i mieszkańców służące podejmowaniu działań na rzecz rozwoju lokalnego Partycypacja społeczna oznacza udział obywateli w zarządzaniu  sprawami  społeczności, której są członkami, co na poziomie planowania przestrzennego oznacza włączenie mieszkańców lub określonych grup społecznych w proces powstawania dokumentów planistycznych, podejmowania kluczowych decyzji i rozwiązywania problemów lokalnych.  Udział mieszkańców w planowaniu stanowi często dopiero początek procesu dojrzewania wspólnoty. Partycypację społeczną zdefiniować można także jako proces, w  trakcie którego społeczeństwo uzyskuje wpływ, a pośrednio i kontrolę, nad decyzjami władz publicznych, gdy te decyzje mają bezpośredni lub pośredni wpływ na ich własne interesy. Dialog między organami władzy a społecznością lokalną,     zarówno z poszczególnymi obywatelami, jak i z grupami społecznymi (stowarzyszenia, organizacje pozarządowe, instytucje)  pozwala na budowanie kapitału społecznego opartego na zaufaniu, co może zapobiec konfliktom i protestom.

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym (2) Metody warsztatowe stanowią formę demokracji bezpośredniej, są skutecznym narzędziem zrównoważonego planowania. warsztaty Charrette (Enquiry by Design) są to kilkudniowe sesje, podczas których przedstawiciele samorządu i administracji, naukowcy, deweloperzy, mieszkańcy i inni zainteresowani, wspólnie z projektantami opracowują i weryfikują rozwiązania. metoda ISIS obejmuje zestaw narzędzi umożliwiających efektywne planowanie, wdrażanie, monitoring oraz ewaluację zrównoważonego rozwoju w społecznościach lokalnych.  metoda PPS pozwala lokalnej wspólnocie określić i wyrazić jej aspiracje, potrzeby i priorytety. Eksperci pełnią rolę pomocniczą przy realizacji społecznej idei. Wspólna wizja przyciąga partnerów, środki i nowe inicjatywy Partycypacja społeczna wymaga zaangażowania w określanie idei, wizji i programów działań na samym początku procesu planowania lub projektowania. Do realizacji tego celu niezwykle pomocne są metody warsztatowe, które stanowią formę demokracji bezpośredniej, a równocześnie są skutecznym narzędziem zrównoważonego planowania. Przykładem takiego podejścia są warsztaty Charrette (Enquiry by Design). Są to kilkudniowe sesje, podczas których przedstawiciele samorządu i administracji, naukowcy, deweloperzy, mieszkańcy i inni zainteresowani, wspólnie z projektantami opracowują i weryfikują rozwiązania. Urbanistyczne Charrette  stosuje się  do opracowywania programów rewitalizacji, projektów odnowy przestrzeni publicznych, re-urbanizacji modernistycznych osiedli i arterii transportowych, planowania nowych dzielnic i miasteczek. W Polsce przykładem zastosowania metody Charrette jest koncepcjia eko-miasteczka Siewierz.   W procesie uspołecznienia planowania przestrzennego przydatną metodą może być metoda ISIS. Obejmuje ona  zestaw narzędzi umożliwiających efektywne planowanie, wdrażanie, monitoring oraz ewaluację zrównoważonego rozwoju w społecznościach lokalnych.  Sesje planowania strategicznego z wykorzystaniem narzędzi ISIS są odbierane jako aktywizujące i prowadzące do zmiany. W Polsce metodę ISIS upowszechnia Fundacja Sendzimira. Największą instytucją promującą społeczny model przekształcania przestrzeni (Placemaking - kreacja miejsca) jest Project for Public Spaces. Pomaga ona lokalnym społecznościom w tworzeniu i utrwalaniu użytecznych miejsc publicznych. Metoda PPS pozwala lokalnej wspólnocie określić i wyrazić jej aspiracje, potrzeby i priorytety. Eksperci pełnią rolę pomocniczą przy realizacji społecznej idei. Wspólna wizja przyciąga partnerów, środki i nowe inicjatywy .

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym (3) DRABINA PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ brak partycypacji społecznej władze publiczne decydują całkowicie jednostronnie i samodzielnie, nie informują opinii publicznej; władza autorytarna informowanie władze publiczne decydują całkowicie jednostronnie i samodzielnie, ale informują opinię publiczną o podjętych decyzjach władze publiczne decydują całkowicie jednostronnie i samodzielnie, ale oprócz informowania opinii publicznej o podjętych decyzjach – uzasadniają te decyzje, nakłaniając do ich akceptacji konsultowanie władze publiczne przed podjęciem decyzji informują o swoich planach i przyjmują do wiadomości opinie społeczne, wykorzystując je do wprowadzania zmian w treści decyzji władze publiczne przed podjęciem decyzji aktywnie zasięgają opinii poszczególnych obywateli (wybranych ekspertów, liderów), korzystają z wysłuchań publicznych, sondaży telefonicznych, badań opinii publicznej władze publiczne przed podjęciem decyzji aktywnie zasięgają opinii, poprzez konsultacje społeczne z różnymi grupami społecznymi i organizacjami na podstawie wymogów prawa lub politycznej woli władze publiczne przed podjęciem decyzji zasięgają opinii w ramach ustawowo powołanych publicznych instytucji konsultacyjnych i opiniotwórczych, których wysłuchanie jest obowiązkowe współdecydowanie władze publiczne przed podjęciem decyzji współpracują (w ramach partnerstwa międzysektorowego) z partnerami społecznymi, publicznymi, prywatnymi (negocjacje, wspólne planowanie, osiąganie konsensusu) i z nimi podejmują wspólną decyzję np.: w formie porozumienia lub wspólnego programu; wymogów prawa lub politycznej woli władze publiczne przekazują możliwość podejmowania decyzji grupom lub partnerom (społecznym, publicznym, prywatnym) i akceptują te decyzje. współdziałanie   W celu odróżnienia konsultacji od innych form uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, proponuje się tzw.: drabinę partycypacji społecznej, która  ilustruje różne stopnie społecznego zaangażowania Na podstawie: Andrzejewska M. i in. 2007. O partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym. Zastosowania geowizualizacji w celu wzmocnienia udziału społecznego w planowaniu przestrzennym ,

SCENARIUSZ negatywny SCENARIUSZ pozytywny Partycypacja społeczna w  planowaniu przestrzennym (4) Partycypacja społeczna – wykorzystywanie zasobów informacyjnych interesariuszy SCENARIUSZ negatywny SCENARIUSZ pozytywny Brak lub fasadowość planistycznych konsultacji społecznych plan przestrzennego zagospodarowania rozpoczęcie inwestycji blokada inwestycji Rzeczowe i wszechstronne konsultacje planistyczne z interesariuszami plan przestrzennego zagospodarowania rozpoczęcie inwestycji pomyślne zakończenie procesu inwestycyjnego Partycypacja społeczna, czyli uwzględnianie interesu społecznego na możliwie jak najwcześniejszym etapie działań planistycznych jest szczególnie ważna w procesie planowania przestrzennego i realizowania inwestycji. Na slajdzie przedstawiono dwa scenariusze działań. W pierwszym nie uwzględniono interesu społecznego w procesie planowania inwestycji, co może prowadzić do niepowodzenia przedsięwzięcia. W scenariuszu drugim przeprowadzono rzeczowe i merytoryczne konsultacje społeczne z interesariuszami, co daje gwarancję, iż w trakcie procesu inwestycyjnego nie pojawią się niespodziewane protesty społeczne. Dlatego tak ważne jest zidentyfikowanie wszystkich faktycznych interesariuszy planowanych przedsięwzięć. Czasami przeprowadzenie danej inwestycji wymaga podjęcia działań edukacyjnych społeczności lokalnej. Samorząd gminny musi być jednak przekonany, opierając się na obiektywnych analizach i opiniach niezależnych ekspertów, że dane przedsięwzięcie leży rzeczywiście w długofalowym interesie gminy – ma to np. miejsce w przypadku projektowania instalacji zagospodarowania odpadów.

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym (5) Jednym z coraz częściej stosowanych narzędzi w procesach konsultacji społecznych w planowaniu przestrzennym są techniki geowizualizacyjne ukierunkowane na różne grupy odbiorców. Narzędzia geowizuallizacji ułatwiają: rejestrację wniosków, uwag do projektów nanoszenie wniosków, uwag na projekt planu odbiór opracowań planistycznych, poprzez ich uproszczenie Metody geowizualizacyjne są bardzo przydatne na etapie scenariuszy wariantowych – przy planowaniu kierunków rozwoju i przy rozpatrywaniu możliwości lokalizacyjnych obiektów. Wizualne przedstawienie planów inwestycyjnych może przyczynić się do zmniejszenia oporów społecznych. Jednym z coraz częściej stosowanych narzędzi w procesach konsultacji społecznych są techniki geowizualizacyjne ukierunkowane na różne grupy odbiorców. Narzędzia geowizuallizacji ułatwiają rejestrację wniosków, uwag do projektów oraz nanoszenie ich na projekt planu, ułatwiają odbiór opracowań planistycznych oraz ich uproszczenie. Metody geowizualizacyjne są bardzo przydatne na etapie scenariuszy wariantowych – przy planowaniu kierunków rozwoju i przy rozpatrywaniu możliwości lokalizacyjnych obiektów. Wizualne przedstawienie planów inwestycyjnych może przyczynić się do zmniejszenia oporów społecznych. http://miastoceramiki.eu/konsultacje/

Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym (6) http://www.akademiainspire.pl/najlepsze-gminy-akademii-inspire/gorzow-wielkopolski Dobre przykłady zastosowań GIS w tworzeniu podstaw zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym: Internetowy serwis planowania przestrzennego jako element procesu wzmocnienia partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym w mieście Bolesławiec Celem projektu było stworzenie portalu z modułem web-GIS przeznaczonego do współpracy ze społecznością lokalną. Ustalenie obszarów miasta Gorzów Wielkopolski wyłączonych spod zainwestowania i zabudowy Celem projektu było wyznaczenie obszarów koniecznych do wyłączenia spod zabudowy ze względu na uwarunkowania środowiskowe. Wyznaczenie przebiegu drogi krajowej 11 na terenie gminy wiejskiej Tworóg Celem projektu było wyznaczenie najlepszego wariantu dla obwodnicy drogi krajowej nr11 na terenie gminy Tworóg. Wybór miejsca lokalizacji biogazowni rolniczej w gminie miejsko-wiejskiej Zagórz Dobre przykłady wykorzystania geoinformacji w samorządach gminnych są zaprezentowane na stronie Akademii INSPIRE, projektu realizowanego przez Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID Warszawa. Projekt był skierowany do pracowników zajmujących się planowaniem przestrzennym i ochroną środowiska w gminie. W ramach tego projektu został ogłoszony konkurs dla gmin uczestniczących w szkoleniach. Każdy zespół realizował wybrane przez siebie studium przypadku, w którym miał zaprezentować wykorzystanie geoinformacji. W kategorii miasta i miasta na prawach powiatu zwyciężył zespół  z Bolesławca, a wyróżnienie otrzymał zespół z Gorzowa Wielkopolskiego. W kategorii gmin wiejskch i miejsko-wiejskich zwyciężyła gmina Tworóg, a wyróżnienie otrzymała gmina Zagórz. http://www.akademiainspire.pl/najlepsze-gminy-akademii-inspire/zagorz

Zapraszamy do zadawania pytań autorce wykładu Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.