SOCJOLOGIA CZASU WOLNEGO mgr Olga Kurek e-mail: okurek@wsiz.rzeszow.pl konsultacje: AFD + wtorek 10:00-12:00 pok. 302

Tematyka zajęć Zjawisko czasu wolnego i jego społeczne rozumienie. Historia problematyki czasu wolnego. Współczesna infrastruktura czasu wolnego (najczęstsze formy spędzania czasu wolnego). Czas wolny jako element kapitału społecznego. Patologie czasu wolnego. Syndrom braku czasu we współczesnym społeczeństwie. Czas wolny w badaniach empirycznych.

Literatura N. Goodman, Wstęp do socjologii, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1992. Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008. Sztompka P., Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004. A. Kamiński, Czas wolny i jego problematyka społeczno- wychowawcza, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965. J. Baudrillard, Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktura, Warszawa 2006, ss. 204-216 (Dramat czasu wolnego, albo dlaczego nie można tracić czasu). M. Bombol, A. Dąbrowska, Czas wolny. Konsument, rynek, marketing, Warszawa 2003.

Kryteria zaliczenia ĆWICZEŃ W skład oceny końcowej wchodzą następujące kryteria: Obecność – 10 p. Aktywność – 20p. Przygotowanie prezentacji – 20p. (dla osób chętnych) Kolokwium zaliczeniowe – 50p.   Ocena końcowa wynika z następujących przedziałów punktowych: 91 p. -100 p. – bdb (5,0) 81 p. – 90 p. - +db (4,5) 71 p. - 80 p. – db (4,0) 61 p. – 70 p. - +dst (3,5) 51 p. – 60 p. – dst (3,0) 0 p. – 50 p. – ndst (2,0)

ZASADY PRZYGOTOWANIA PREZENTACJI TEMAT: Czas wolny w badaniach naukowych oraz komercyjnych. CEL: Przedstawić i omówić wyniki badań dotyczących formy spędzania wolnego czasu przez Polaków oraz mieszkańców Unii Europejskiej z podaniem źródeł, czasu i miejsca oraz metody przeprowadzenia badania. FORMA: prezentacja multimedialna w PowerPoint podczas zajęć. TERMIN: 21.01.2012 SKŁAD GRUP: pojedynczo lub w grupach dwuosobowych. ŹRÓDŁA: CBOS, OBOP, Ministerstwo Sportu i Turystyki RP, Instytut Turystyki, itp.

Warunki zaliczenia KURSU DL do 15 stycznia 2012 Aby uzyskać zaliczenie z kursu Distance Learning, należy: 1. Wybrać trzy dowolne ćwiczenia/zagadnienia/zadania z kursu DL i ich rozwiązania wysłać w trzech odrębnych postach na AFD. 3. Wziąć udział 1 godzinie CZATU.

I) POJĘCIA WSTĘPNE

Czym jest socjologia?

funkcjonowanie społeczeństwa SOCJOLOGIA bada grupy społeczne instytucje społeczne funkcjonowanie społeczeństwa zmiany społeczne procesy społeczne struktury społeczne

DZIAŁY SOCJOLOGII (subdyscypliny) Socjologia kultury Socjologia prawa Socjologia medycyny Socjologia miasta (wsi) Socjologia gospodarki Socjologia Internetu Socjologia konfliktu Socjologia czasu wolnego Socjologia polityki Socjologia wychowania Socjologia organizacji Socjologia turystyki Socjologia wiedzy Socjologia pracy Mikrosocjologia Makrosocjologia

PRZEDMIOTY SOCJOLOGII Interakcje społeczne Socjalizacja Czas wolny Kontrola społeczna Grupy społeczne Organizacje Naród Podziały społeczne Styl życia Ruchliwość społeczna Instytucje Kultura Kultura masowa Mass media Religia Edukacja Globalizacja Rodzina Dewiacje, przestępczość Migracje Praca socjalna, ubóstwo, patologie Demografia

Sociology of leisure Z ang. leisure to … czas wolny wypoczynek relaks rozrywka rekreacja próżnowanie leniwy

Socjologia czasu wolnego zajmuje się badaniem zachowań ludzkich w czasie wolnym; jednym z głównych problemów badań socjologicznych nad zachowaniami ludzi w czasie wolnym jest zdefiniowanie czasu wolnego; badania na temat socjologii czasu wolnego rozkwitły w drugiej połowie XX wieku; początkowo badania te nie były traktowane zbyt poważnie, gdyż nie uważano badań nad czasem wolnym za równie ważne jak np. badania nad zachowaniami w pracy; obecnie badania nad czasem wolnym coraz częściej opierają się nie tylko na danych z ankiet (często danych z ostatnich kilku dekad), ale także na wywiadach i grupach focusowych. podgałęzie: socjologia turystyki, socjologia sportu, socjologia rekreacji.

Co to jest czas wolny?

Czas wolny Czas wolny to czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązkowych czynności takich jak nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem. [J. Dumazedier]. Pojęcie i problem czasu wolnego pojawił się wraz ze społeczeństwem przemysłowym i związaną z nim standaryzacją produkcji. W społeczeństwie tradycyjnym problem ten nie był istotny, gdyż nie rozgraniczano czasu wolnego i czasu pracy.

Czas wolny w społeczeństwie tradycyjnym (feudalnym, preidustrialnym) małe skupiska wiejskie miejsce zamieszkania było miejscem pracy czas wolny był przemieszany z czasem pracy praca i czas wolny był zdeterminowany rocznym cyklem przyrody (pory roku) oraz świętami religijnymi podział społeczeństwa na klasy społeczne, gdzie szlachta miała więcej czasu wolnego niż chłopi

Czas wolny w społeczeństwie nowoczesnym (przemysłowym, industrialnym) wyjazdy ludzi do pracy do dużych miast rozdział miejsca zamieszkania i miejsca pracy podział czasu na pracę i czas wolny praca była wyznacznikiem stylu życia rozwój wiedzy powszechność edukacji

Czas wolny w społeczeństwie usługowym (postindustrialnym) rozwój medycyny (dłuższe życie) - rozwój sfery usług rozwój komunikacji szybki rozwój wiedzy nowe zawody zwiększenie ilości czasu wolnego.

Jakie funkcje w życiu człowieka spełnia czas wolny?

Funkcje czasu wolnego f. regeneracyjna f. kreatywna (rozwojowa) f. socjalizacyjna f. integrująca f. rozrywkowa

Jakie czynniki warunkują sposoby spędzania czasu wolnego?

DETERMINANTY PODEJMOWANIA ZACHOWAŃ WOLNOCZASOWYCH czynniki społeczno-demograficzne (płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, stan cywilny) czynniki psychiczne (inteligencja, osobowość, temperament, zainteresowana, potrzeby) czynniki gospodarczo-ekonomiczne (sytuacja materialna, dochody, ilość czasu wolnego, dostępność do urządzeń rekreacyjnych, rodzaj wykonywanej pracy) czynniki biologiczne (stan zdrowia, poziom sprawności fizycznej, typ budowy somatycznej)

JAK SPĘDZAMY CZAS WOLNY?

SPOSOBY SPĘDZANIA WOLNEGO CZASU samorozwój sport majsterkowanie hodowla kolekcjonerstwo działalność społecznikowska działalność obywatelska praktyki religijne pielęgnacja hobby rozwój kulturalny pielęgnacja więzi

II) ZACHOWANIA SPOŁECZNE, A SPĘDZANIE WOLNEGO CZASU

Jak należy rozumieć stwierdzenie Arystotelesa, iż „człowiek z natury rzeczy stworzony jest życia w społeczeństwie”?

CZŁOWIEK KSZTAŁTUJE SIĘ DZIĘKI Procesom SPOŁECZNYM

Socjalizacja… … to złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury.

Jakie są zadania socjalizacji?

W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie: ZADANIA SOCJalizACJI W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie: umiejętności wzory zachowań normy wartości język zdolności do posługiwania się przedmiotami zdolności komunikacyjne itp.

4 MECHANIZMY SOCJALIZACJI Naśladowanie – związane z obserwowaniem zachowań a następnie odwzorowywaniem ich Identyfikacja – odnoszenie się do wzorów osobowych, autorytetów, idoli Internalizacja – przyswajanie elementów kultury, które w tym procesie przekształcają się w prywatne, indywidualne przekonania, poglądy, motywacje, aspiracje, predyspozycje, kanony moralne itp. Wychowanie – stosowanie tzw. wzmocnień pozytywnych i negatywnych (nagród i kar) by nauczyć tych sposobów zachowań i umiejętności, które są oczekiwane od jednostki w danej zbiorowości

RODZAJE SOCJALIZACJI SOCJALIZACJA PIERWOTNA - człowiek przechodzi ją w dzieciństwie, najczęściej w rodzinie SOCJALIZACJA WTÓRNA - wprowadza człowieka w poszczególne segmenty życia, dokonują jej grupy rówieśnicze, szkoła, itd. RESOCJALIZACJA - przebudowa osobowości i zmiana tożsamości

POZYCJE I ROLE SPOŁECZNE

POZYCJA SPOŁECZNA ROLA SPOŁECZNA DEFINICJA: Sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. We współczesnym społeczeństwie każdy człowiek należy do wielu zbiorowości i w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję: w rodzinie może być ojcem czy dzieckiem, w szkole – nauczycielem, uczniem, woźnym, w szpitalu – lekarzem, pacjentem, w klubie sportowym – zawodnikiem, kapitanem, trenerem. Każdy człowiek zajmuje w swoim życiu wiele pozycji (jednocześnie lub kolejno) – tyle, do ilu zbiorowości należy. DEFINICJA: Zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste RODZAJE: Role przypisane (np. rola dziecka) Role osiągane (np. rola studenta) ELEMENTY KONSTRUOWANIA ROLI: zachowania nakazane zachowania zakazane margines swobody

Pozycja a rola społeczna

SEGMENTY i PARTNERZY ROLI

KONFORMIZM

EKSPERYMENT solomona ASHa X A B C

Eksperyment milLgrama

Eksperyment więzienny (stanfordzki)

KONFORMIZM - DEFINICJA zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób.

3 poziomy głębokości konformizmu Uleganie - gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego jednostka podporządkowuje się grupie. Nie kradnę, bo mnie złapią lub uznają za złodzieja. Identyfikacja - gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce. Nie kradnę, bo inteligentne osoby nie kradną. Internalizacja to najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu pewnych norm i wartości za własne. Nie kradnę, bo to jest złe.

Z jakich powodów ludzie postępują konformistycznie?

pragnienie posiadania racji KONFORMIZM - POWODY lęk przed odrzuceniem obawa przed sankcjami pragnienie posiadania racji

Jakie czynniki zewnętrzne potęgują zachowania konformistyczne?

Czynniki powodujące nasilenie lub osłabienie konformizmu jednomyślność grupy wpływ autorytetu = lidera opinii osobowość jednostki skład grupy liczebność grupy poczucie bezpieczeństwa jednostki niska samoocena płeć

Czym jest NONKOFORMIZM i ANTYKONFORMIZM?

Nonkonformizm – postawa krytyczna wobec zasad, zachowań i norm społecznych, grupowych, przeciwstawiająca im własny system wartości. Antykonformizm - postawa społeczna, która nakazuje kwestionować ogólnie przyjęte reguły i wzory postępowania. Stoi w opozycji do konformizmu, jest radykalną formą nonkonformizmu.

KONFORMIZM, ANTYKONFORMIZM, NONKONFORMIZM…