MIESZKAŃCY BYDGOSKIEGO PRZEDMIEŚCIA O SOBIE I SWOJEJ PRZYSZŁOŚCI Rewitalizacja Bydgoskiego Przedmieścia

dla Fundacji Stabilo i Porozumienia na rzecz Bydgoskiego Przedmieścia Badanie wykonała Pracownia Badań Soma

Struktura raportu 1. Wprowadzenie. Założenia metodologiczne 2. Ogólna charakterystyka badanych 3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia 4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców 5. Relacje społeczne mieszkańców 6. Plany na przyszłość 7. Pożądane zmiany 8. Podsumowanie

1. Wprowadzenie Cel badania: Podstawowym celem badania było określenie jakości życia na Bydgoskim Przedmieściu przez jego mieszkańców.

1. Wprowadzenie Cel główny badania przekłada się na cele szczegółowe: - Jaki jest poziom życia mieszkańców Bydgoskiego Przedmieścia? - Jaki jest poziom deprywacji odczuwany przez mieszkańców? - Jakich sfer życia dotyczy poczucie deprywacji? - Które ze swoich potrzeb mieszkańcy oceniają jako niemożliwe do zaspokojenia w swojej Dzielnicy? - Jakie działania zmierzające do usunięcia tych braków są już podejmowane, a jakie powinny być? - Co musi się zmienić w Dzielnicy, żeby jej mieszkańcy chcieli wiązać z nią przyszłość własną i swoich dzieci?

1. Wprowadzenie Badanie zostało przeprowadzone w lutym 2009 r. Badaniem objęto tylko tzw. starą część Bydgoskiego Przedmieścia. Zbadano 265 dorosłych mieszkańców Dzielnicy, dobranych do badania losowo. Badanie realizowano za pomocą wywiadów kwestionariuszowych osobistych. Ankieterami byli studenci Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, którym dziękujemy za pomoc. Wielkość próby i jej obciążenie błędem (na poziomie 0,05) umożliwia uogólnianie wyników badania.

2. Ogólna charakterystyka badanych W badaniu nieznacznie przeważały kobiety. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Struktura wieku badanych zbliżona jest do proporcji rzeczywistych. Najliczniejszą kategorią wśród badanych były osoby w wieku produkcyjnym, do 60 (w przypadku kobiet) lub do 65 (mężczyźni) roku życia. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Najliczniej w próbie reprezentowane były gospodarstwa małe – do 3 osób (łącznie ok. 67%), ale znalazły się w badaniu także gospodarstwa bardzo liczne – powyżej 5 osób. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych W próbie jest nieco zaburzona (w stosunku do średniej krajowej) liczba osób z wyższym wykształceniem. To efekt przebiegu badania, które spotkało się z bardzo niskim zaufaniem ze strony mieszkańców – częściej na badanie zgadzały się osoby wyżej wykształcone. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Prawie 2/3 zbadanych gospodarstw domowych to rodziny z dziećmi. Najczęściej trafiano do rodzin z dwójką dzieci (43,9% spośród rodzin z dziećmi i co trzecia rodzina w próbie). W co piątej rodzinie dzieci było więcej niż 2. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Nieco ponad połowa badanych ma zatrudnienie. Pozostali (42%) to bezrobotni bądź emeryci i renciści. Wśród osób pracujących przeważają (53%) osoby na stanowiskach wykonawczych, co dziesiąty z tej grupy badanych zajmuje stanowisko kierownicze, a co piąty na niezależnym stanowisku. 12% badanych prowadzi własną działalność gospodarczą. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Większość z osób zatrudnionych pracuje w pełnym wymiarze, ale w próbie znaleźli się też tacy (tylko 3,5%), którzy pracują bez żadnej umowy. Są to osoby młode (do 24 roku życia) lub w wieku emerytalnym, częściej kobiety niż mężczyźni, z niskim wykształceniem (podstawowym lub zawodowym, ew. średnim zawodowym). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Średni dochód badanej rodziny to ok zł netto/miesiąc. Ponad połowa badanych oceniła swoją sytuację finansową jako dobrą lub bardzo dobrą (to ocena w co 10 rodzinie). Zwraca jednak uwagę, że 7 % badanych ocenia sytuację materialnej własnej rodziny jako złą lub beznadziejną. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych O statusie badanych rodzin świadczy też (poza dochodami) status zamieszkiwanego lokum. Prawie połowa badanych nie mieszka we własnym mieszkaniu bądź domu, ale je wynajmuje bądź mieszka z własnymi rodzicami bądź krewnymi. Kolejne 8% badanych deklaruje, że mieszka w mieszkaniu komunalnym (socjalnym). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Ponad 70% badanych jest mieszkańcem Bydgoskiego Przedmieścia od ponad 5 lat. Dla zdecydowanej większości z nich to pierwsze miejsce zamieszkania w Toruniu. Jedynie 17% wcześniej mieszkało w innej dzielnicy Torunia. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Zauważamy, że wśród osób, które zamieszkały na Bydgoskim Przedmieściu w ostatnich latach spada udział tych, którzy świadomie dokonują wyboru tej Dzielnicy jako miejsca do życia. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

2. Ogólna charakterystyka badanych Podsumowując: Struktura zbadanej próby w dużej mierze odpowiada wartościom średnim dla miasta. Główny obszar skrzywienia próby wiąże się z nadreprezentacją osób z wyższym wykształceniem. Mimo to w przypadku prawie połowy badanych kondycja materialna rodziny jest zła (chociaż na ogół wyżej oceniana niż wskazują na to twarde dane). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Mieszkańcom najbardziej w Dzielnicy podoba się bliskość starego centrum miasta, ilość terenów zielonych i obecność ogrodu zoobotanicznego oraz schroniska dla zwierząt. Zdecydowanie nie podoba im się brak posterunku policji (91,7% badanych). Oceny negatywne przeważają nad pozytywnymi również w odniesieniu do rozbudowy ogródków działkowych (dzikich), sposobu zagosodarowania wybrzeża Wisły i brak atrakcji turystycznych. Mieszane odczucia wiążą się z charakterem inwestycji i liczbą punktów opieki społecznej. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Źródło: Pracownia Badań Soma Prawie 40% mieszkańców sądzi, że Bydgoskie Przedmieście to Dzielnica lepsza niż pozostałe, a co 3 badany, że odróżnia się od innych dzielnic w sposób negatywny. Mieszkańcy podkreślają jednak, że inaczej ich Dzielnica postrzegana jest z zewnątrz – 63% uważa, że Dzielnica jest negatywnie oceniana przez Torunian.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Mieszkańcy negatywnie oceniający Bydgoskie na tle innych Dzielnic podkreślają, że odróżnia się ono na niekorzyść przede wszystkim ze względu na niski poziom bezpieczeństwa, niską estetykę, widoczna biedę i zróżnicowania społeczne wewnątrz Dzielnicy. Z kolei cechy, które mają odróżniać Dzielnicę pozytywnie to atrakcyjna architektura, atrakcyjne położenie w mieście, duża ilość zieleni, ogólny charakter i klimat Dzielnicy. Cechy te mają także – w opinii je wyrażających – być postrzegane jako (odpowiednio) negatywne bądź pozytywne przez mieszkańców Torunia, którzy dodatkowo je wyolbrzymiają. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Mieszkańcy, mimo że dostrzegają różnie pozytywne cechy Dzielnicy, są dość sceptyczni i ostrożni w formułowaniu ocen, co do przyszłych zmian. Wierzą, że mają szansę na przyszłość i że sytuacja będzie (musi) się poprawiać, ale mniej wiary pokładają w rezultaty obecnie podejmowanych działań. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Mieszkańcy podzielają przekonanie, że najważniejszą zmianą, które będzie skutkować pozytywnie dla nich samych i dla całej Dzielnicy jest przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa, rozwój infrastruktury technicznej połączonej z działaniami związanymi z poprawą estetyki Dzielnicy, przy jednoczesnym zachowaniu i innym (lepszym) zagospodarowaniu jednego z głównych atutów Dzielnicy – terenów zielonych. W drugiej kolejności podkreślana jest waga oblicza kulturalnego Dzielnicy. Mieszkańcy skorzystaliby, gdyby pojawiły się tu obiekty i imprezy kulturalne i miejsca rekreacji oraz miejsca i formy spędzania czasu wolnego dla różnych grup wiekowych mieszkańców. Miałoby to – w ich odczuciu – przynieść korzyści nie tylko (i często nie tyle) im samym, co całej Dzielnicy i jej mieszkańcom. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Najważniejsze wartości, jakie cenią sobie mieszkańcy Bydgoskiego Przedmieścia to bezpieczeństwo, możliwość osiągnięcia sukcesu przez ich dzieci, dostęp do instytucji (opieki zdrowotnej, edukacji, kultury), ale też (choć na dalszym miejscu) przyjaźń. Najmniej istotne są dla nich możliwość wpływania na rozwój lokalny, uczestnictwo w społeczności lokalnej i uznanie z jej strony. To zły prognostyk dla działań rewitalizacyjnych, które nie byłyby poprzedzone działaniami aktywizującymi mieszkańców i budującymi ich więź ze społecznością. W kilku sferach obserwujemy istotne deficyty, niemożność zrealizowania potrzeb w oparciu o to, co oferuje Dzielnica. Są to zwłaszcza niemożność zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa, samorozwoju i rozwoju dzieci oraz dostępu do opieki zdrowotnej i edukacji. Z wyjątkiem potrzeby samorealizacji, wszystkie sfery deficytowe to zarazem najważniejsze obszary życia dla mieszkańców. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Źródło: Pracownia Badań Soma Wartościcenioneosiągalneróżnica bezpieczeństwo4,762,29-2,47 dostęp do edukacji4,543,32-1,22 dostęp do opieki zdrowotnej4,573,31-1,27 uczestnictwo w społeczności3,682,89-0,78 przyjaźń4,403,27-1,14 uznanie ze strony innych3,782,98-0,80 uczestnictwo w kulturze4,082,74-1,34 możliwość wpływania na kierunek rozwoju3,632,48-1,14 możliwość samorealizacji4,273,02-1,25 możliwość osiagniecia sukcesu przez dzieci4,632,98-1,64

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Potwierdzenie dla wcześniejszych obserwacji znajdujemy także w deklaracji większości mieszkańców o niemożności zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb w Dzielnicy. Chociaż co 4 mieszkaniec deklaruje, że Bydgoskie Przedmieście spełnia wszystkie jego potrzeby. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Mieszkańcy mają dość zdecydowany ogląd tego, które instytucje funkcjonujące w ich Dzielnicy w wystarczającym stopniu zaspokajają ich potrzeby, a które nie (oceniano to w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało, że instytucja w ogóle nie jest obecna, a 5, że jest ich wystarczająco dużo, żeby zaspokoić potrzeby mieszkańców). W pierwszej grupie (instytucji, których obecność jest wystarczająca) znalazły się szkoły podstawowe i biblioteki. W drugiej grupie wszystkie pozostałe instytucje. Szczególnie za mało jest w Dzielnicy żłobków, ośrodków kultury, ale także miejsc, w których możliwe byłoby aktywne spędzanie czasu wolnego, zwłaszcza przez młodzież.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Należy podkreślić, że zadowolenie z obecności szkół i przedszkoli jest jedynie umiarkowane. Potwierdzenie tego znajdujemy między innymi w fakcie, że dzieci ponad połowy respondentów zdobywały podstawowe i gimnazjalne wykształcenie poza Dzielnicą. Wybierano szkoły poza Bydgoskim Przedmieściem głównie ze względu na skromną ofertę szkół lokalnych. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Mieszkańcy są natomiast zadowoleni są z zakresu oferowanych usług – zdecydowana większość twierdzi albo, że może zaspokoić wszystkie swoje potrzeby w Dzielnicy lub jej pobliżu. Podkreślano jednak, że pewnych usług (rozrywkowych, kulturalnych, księgarni, kawiarni, restauracji) brakuje, a inne oferowane są w nadmiarze, determinując charakter dzielnicy (sklepy z używaną odzieżą). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

3. Ocena Bydgoskiego Przedmieścia Najistotniejsze elementy infrastruktury technicznej to – zdaniem mieszkańców Bydgoskiego – ciągi komunikacyjne (parkingi, drogi, chodniki, ścieżki rowerowe), stan techniczny budynków mieszkalnych i ich wyposażenie w podstawowe media (kanalizacja, woda) i bardziej nowoczesne (internet). Sprawdzaliśmy, w których z tych sfer, zauważane są największe braki (gdzie jest największa rozbieżność między stanem faktycznym, a oczekiwanym). Największe potrzeby inwestycyjne dotyczą budowy parkingów, remontów dróg i chodników, stworzenia ścieżek rowerowych oraz poprawy stanu technicznego budynków mieszkalnych. W pełni zadowalający jest natomiast dla mieszkańców poziom telefonizacji, dostęp do internetu i komunikacja miejska (zarówno wewnątrz i na zewnątrz Dzielnicy). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Element infrasturktury technicznejwaga rozwojupoziom rozwojuróżnica wodociągi4,253,97-0,29 kanalizacja4,313,92-0,39 telefonizacja3,714,480,77 internet4,074,190,12 rozudowa dróg4,442,38-2,06 parkingi4,491,83-2,66 ścieżki rowerowe4,162,16-2,00 komunikacja wewnątrz Dzielnicy3,693,59-0,10 komunikacja na zewnątrz4,143,89-0,25 budynki mieszkalne4,502,22-2,28 zakłady pracy3,942,16-1,77 Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Podsumowując, mieszkańcy oczekują przede wszystkim poprawy stanu istniejącej infrastruktury technicznej (zwłaszcza drogowej) oraz poprawy stanu technicznego budynków. Nie chcieliby jednak, żeby zmiany te działy się za cenę zmiany historycznego, zabytkowego charakteru Dzielnicy. Połowa mieszkańców nie akceptuje wyburzeń, jako sposobu przygotowania Dzielnicy do inwestycji, a kolejne 40% zgadza się, aby działo się to w bardzo ograniczonym zakresie i obejmowało tylko wybrane budynki o stosunkowo niskiej wartości (np. tzw. koszary). Zdecydowana większość badanych (89%) sądzi, że zabytki są ozdobą Dzielnicy i nie należy Dzielnicy ich pozbawiać. Jedynie 7% badanych uważa, że wyburzenie zabytkowych budynków odbędzie się z korzyścią dla Dzielnicy i jej mieszkańców. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Zabytki oceniane są jako wartościowy element nadający charakter Dzielnicy i wpływający na jej atrakcyjność turystyczną. Zwróćmy przy tym uwagę, że większość mieszkańców (łącznie 78,5%) chciałaby, żeby Przedmieście uczynić miejscem odwiedzanym przez turystów – chociaż na ogół w sposób, który nie hamuje rozwoju Dzielnicy. Pojawiają się tu pomysły uczynienia z Przedmieścia dzielnicy artystycznej i kulturalnej – wypełnionej kawiarniami, księgarniami, galeriami, itp. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Remonty dróg i porządkowanie zieleni, na których konieczność zwracają uwagę mieszkańcy, to obszary, w których obserwowana jest aktywność władz miasta. Zwróćmy jednak uwagę, że w innej kluczowej dla mieszkańców dziedzinie – bezpieczeństwa – obserwowane działania miejskie mają charakter marginalny. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Ponad połowa mieszkańców uważa, że działania podjęte przez władze miasta na Bydgoskim Przedmieściu nie są skuteczne, blisko 40% badanych nie zgadza się także, że działania miasta uwzględniają ich potrzeby albo przyczyniają się do podniesienia prestiżu Dzielnicy. Przeciwnego zdania jest – odpowiednio – co trzeci i co czwarty badany. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

4. Infrastruktura techniczna i społeczna Dzielnicy w opinii mieszkańców Niezadowolenie z działań władz miasta może prowadzić do przekonania, że działania inicjowane oddolnie, uwzględniające potrzeby mieszkańców i włączające ich zarówno w proces decyzyjny i w działania na rzecz rozwoju Dzielnicy mogłoby być bardziej skuteczne. Pozostaje jednak pytanie, czy mieszkańcy Przedmieścia gotowi są w ten proces aktywnie się włączyć. Próba rozstrzygnięcia tego pytania pojawia się w kolejnym rozdziale.

5. Relacje społeczne mieszkańców Badani w sytuacjach trudnych szukają oparcia przede wszystkim w swojej rodzinie i przyjaciołach. Bardzo rzadko lokują nadzieje na pomoc w swoich sąsiadach – zaufaniem obdarza sąsiadów zaledwie 4,8% badanych. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

5. Relacje społeczne mieszkańców Powyższe ustalenie znajduje częściowe potwierdzenie w postawach wobec sąsiadów, innych członków społeczności lokalnej. Badani są raczej otwarci, gdy relacje z sąsiadami mają dość powierzchowny charakter (w pracy lub relacje towarzyskie). Mniej chętnie wchodziliby z nimi w głębsze relacje lub pozwalali na nie swoim dzieciom. Źródło: Pracownia Badań Soma Postawy wobec innych mieszkańcówśrednia Czy zgodziłby się P. pracować z kimś z BP?4,2 Czy zgodziłby się P. by ktoś z BP był znajomym?4,2 Czy zgodziłby się P. by ktoś z BP był kolegą dzieci?4,0 Czy zgodziłby się P. by ktoś z BP stał się członkiem rodziny?3,5

5. Relacje społeczne mieszkańców Badani chętniej pomogliby swoim sąsiadom i chcieli być obdarzeni zaufaniem, niż sami skorzystaliby z takiej pomocy. Źródło: Pracownia Badań Soma Relacje z sąsiadami Czy zgodziłby się P. powierzyć dziecko sąsiadom z BP? Czy zgodziłby się zaopiekować dzieckiem sąsiadów? tak, choć nie bezwarunkowo60,274,2 nie, w żadnym wypadku15,511,0 trudno powiedzieć24,214,8 Ogółem100,0

5. Relacje społeczne mieszkańców Z badania wyłania się obraz mieszkańców biernych – zarówno w sensie konwencjonalnym (przynależność do organizacji i stowarzyszeń), jak i w znaczeniu mniej konwencjonalnym (angażowanie się w załatwienie spraw swojej społeczności, sąsiedztwa – choćby raz). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

5. Relacje społeczne mieszkańców Zaledwie co 5 badany działa w jakiejś organizacji. Są to jednak najczęściej kółka hobbystyczne lub naukowe. Co ósma z osób należących do jakiejś organizacji działa na rzecz grup ludzi wykluczonych, a tylko 4% na rzez Dzielnicy. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

5. Relacje społeczne mieszkańców Zdecydowana większość mieszkańców nie przyłącza się do organizacji społecznych przede wszystkim ze względu na brak czasu. Zwróćmy jednak uwagę, że co trzeci z badanych nie robi tego, bo nie rozumie problemów innych ludzi. Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

5. Relacje społeczne mieszkańców Nieco wyższy jest poziom działalności mniej konwencjonalnej. W sprawy społeczności lokalnej choć raz zaangażowała się blisko połowa badanych. Są to głównie działania służące rozwiązaniu codziennych problemów, natury technicznej (remont klatki schodowej, podłączenie do sieci telefonicznej, itp.). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

6. Plany na przyszłość Ponad połowa badanych uważa, że osiągnęli dotąd tyle, ile chcieli osiągnąć w życiu. Jest jednak w gronie badanych aż 1/3 takich, którym nie udało się zrealizować swoich planów. Nie dziwi wobec tego, że większość mieszkańców formuje plany zmiany własnej sytuacji – dotyczyć one mają głównie kondycji materialnej (28%) i poprawy własnej pozycji zawodowej (17%), ale też samorealizacji i rozwoju osobistego (19,3%). Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

6. Plany na przyszłość Mieszkańcy nie tylko nie rezygnują z planów zmiany własnej sytuacji, ale także wierzą, że ich dzieci osiągną więcej niż oni sami. Chcą dla nich lepszej przyszłości. Dla wielu oznacza to jednak – przyszłości dzieci (a dla 29% także własna) poza Bydgoskim Przedmieściem. Źródło: Pracownia Badań Soma Gdzie dzieci w przyszłościbędą mieszkałychciałby, żeby mieszkały na Bydgoskim Przedmieściu21,136,6 gdzieindziej, w Toruniu27,920,4 gdzieindziej, w innym mieście17,419,2 gdzieindziej, w innym kraju7,94,5 nie dotyczy3,83,4 brak danych21,915,5 Ogółem100

7. Pożądane zmiany Badani mieszkańcy chętnie jednak zwiążą swoją przyszłość z Bydgoskim Przedmieściem pod warunkiem jednak, że nastąpią pewne zmiany. Najbardziej oczekiwana zmiana to poprawa bezpieczeństwa w Dzielnicy (zwiększenie liczby patroli służb mundurowych, przywrócenie komisariatu/posterunku policji, monitoring Dzielnicy), jej upiększenie (w tym także dbanie o czystość, usuwanie psich odchodów, itp.). Nie bez znaczenia jest też przeprowadzenie remontów dróg, budynków, chodników. Ważne, że marginalnie pojawiają się odpowiedzi skrajne – musi zmienić się wszystko.

7. Pożądane zmiany Źródło: Pracownia Badań Soma 2009.

8. Podsumowanie Wyniki zrealizowanego badania można (dzięki zastosowanym procedurom doboru próby) uogólniać, jednak z zastrzeżeniem, że nieznacznie nadreprezentowane były osoby z wyższym wykształceniem. Mimo tego niewielkiego zniekształcenia próby zauważmy, że w próbie znalazło się 8% osób wykluczonych społecznie (o bardzo złej kondycji materialnej, nisko wykształcone, w zaawansowanym wieku produkcyjnym, ale wyłączone z rynku pracy), a kolejnych 40% funkcjonuje w złych materialnych warunkach. Nie dziwi w tym kontekście dominujące poczucie, że nie udało się badanym mieszkańcom osiągnąć w życiu tyle, ile zamierzali. Mimo to są nastawieni umiarkowanie optymistycznie – wierzą, że przyszłość przyniesie im i ich dzieciom pozytywne zmiany.

8. Podsumowanie Działania, które w znaczący sposób zmieniły postrzeganie własnego miejsca do życia – Bydgoskiego Przedmieścia – związane są przede wszystkim z rozwiązaniem problemów takich jak brak poczucia bezpieczeństwa, zły stan techniczny dróg i jego otoczenia, poprawa stanu technicznego budynków, w tym także zmiany zewnętrznego wyglądu budynków. Mieszkańcy Bydgoskiego Przedmieścia chcieliby także, żeby poza rozwiązaniem ich codziennych problemów Dzielnica stała się atrakcyjniejsza dla mieszkańców i turystów. Uatrakcyjnienie Dzielnicy ma mieć charakter kilkuwymiarowy. Po pierwsze, mieszkańcy chcieliby, żeby lepiej wykorzystane były podstawowe atuty Przedmieścia – zabytkowa architektura, park, nabrzeże Wisły. Po drugie, żeby zmieniła się oferta kulturalna Dzielnicy.

8. Podsumowanie Propozycje te należy analizować łącznie, tzn. poprawa wyglądu zabytkowych budynków, zadbanie o park, przy jednoczesnym zastąpieniu usług, które czynią Dzielnicę drugorzędną (lub – w opinii mieszkańców – postrzeganą w tych kategoriach przez innych Torunian), takich jak handel odzieżą używaną usługami kulturalnymi, może zmienić (przywrócić) trwale charakter Dzielnicy. Takiej optyki nie uwzględniają działania podejmowane przez władze miasta, dlatego postrzegane są jako nieskuteczne i nieuwzględniające potrzeb społeczności lokalnej.

8. Podsumowanie Propozycje te należy analizować łącznie, tzn. poprawa wyglądu zabytkowych budynków, zadbanie o park, przy jednoczesnym zastąpieniu usług, które czynią Dzielnicę drugorzędną (lub – w opinii mieszkańców – postrzeganą w tych kategoriach przez innych Torunian), takich jak handel odzieżą używaną usługami kulturalnymi, może zmienić (przywrócić) trwale charakter Dzielnicy. Takiej optyki nie uwzględniają działania podejmowane przez władze miasta, dlatego postrzegane są jako nieskuteczne i nieuwzględniające potrzeb społeczności lokalnej. Wydaje się tym bardziej istotne, aby w działania rewitalizacyjne włączyć mieszkańców. Ich obecny poziom aktywności na rzecz innych jest niski, ale jednocześnie ich sąsiedztwo i społeczność lokalna nie są im obojętne – świadczy o tym zainteresowanie formowaniem planów zmiany, ale też (co ważniejsze) włączanie się w usuwanie problemów, które są uciążliwe dla ich najbliższego (sąsiedzkiego) otoczenia.