Część III Ocena rentowności projektu Analiza finansowa i ekonomiczna sporządzana na potrzeby projektów finansowanych przez Fundusze z Unii Europejskiej Część III Ocena rentowności projektu

Wskaźniki efektywności projektu wartość bieżąca netto (NPV – net present value) suma zdyskontowanych nadwyżek (deficytów) w saldzie przepływów (wpływy minus wydatki w ramach projektu) wewnętrzna stopa zwrotu IRR (internal rate of return) stopa dyskontowa, przy której wartość bieżąca wpływów pieniężnych (przychodów z inwestycji) jest równa wartości bieżącej wydatków pieniężnych związanych z budową i eksploatacją inwestycji. IRR jest wyrażana w % odpowiada tempu, z jakim inwestycja umożliwia zwrot poniesionych nakładów. Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Cel Służą do porównywania rentowności inwestycji – różnych inwestycji lub różnych wariantów tej samej inwestycji) Uwzględniają rozłożenie wpływów i wydatków w czasie poprzez ich dyskontowanie, czyli sprowadzenie przyszłych przepływów do wartości obecnej Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Rodzaje wskaźników NPV/C i IRR/C - Wskaźnik rentowności inwestycji (pokrycie nakładów inwestycyjnych przez przewidywane salda gotówkowe netto) – bez względu na sposób jej sfinansowania NPV/K i IRR/K - Stopa zwrotu z kapitału własnego, gdzie do wydatków zalicza się kapitały własne i krajowe – pomija się tu granty z UE Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Interpretacja wskaźników efektywności projektu NPV>0 – inwestycja przynosi zyski i jej realizacja jest pożądana Wszystkie inwestycje, które dają dodatnie NPV przy stopie dyskontowej odpowiadającej stosowanej stopie zwrotu, można uznać za korzystne. Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Interpretacja wskaźników efektywności projektu NPV/C = NPV/K i IRR/C = IRR/K gdy Inwestor nie korzysta z zewnętrznych źródeł finansowania : dotacji, pożyczek i kredytów NPV/K > NPV/C i IRR/K > IRR/C gdy Inwestor korzysta z dotacji bezzwrotnej gdy Inwestor korzysta z kredytu lub pożyczki pod warunkiem, że stopa oprocentowania jest niższa niż IRR dla inwestycji Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Schemat postępowania w celu obliczenia wskaźników Etap I – obliczenie przepływów pieniężnych dla projektu w poszczególnych latach prognozy ustalenie zysku netto dla projektu jako różnicy między przychodami a kosztami  skorygowanie zysku netto dla projektu o amortyzację jako kosztu nie będącego wydatkiem uwzględnienie w przepływach przyrostu kapitału obrotowego uwzględnienie nakładów inwestycyjnych bądź kapitału krajowego Etap II – obliczenie NPV poprzez zdyskontowanie przepływów i ich zsumowanie w całym okresie prognozy Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Etap I – obliczenie przepływów pieniężnych dla projektu w poszczególnych latach prognozy Rok ... Zysk netto projektu (bez uwzględnienia dotacji) Z Amortyzacja A Przyrost kapitału obrotowego P Całkowite nakłady inwestycyjne bądź kapitał krajowy C (K) Przepływy pieniężne Z+A-P-C (K) Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : zysk netto dla projektu Oszacowanie następujących pozycji : wartości przychodów generowanych przez projekt (wpływy z opłat), PRZYKŁAD (w tys. PLN) Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 ... Rok 2027 0,00 800,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : zysk netto dla projektu Oszacowane następujących pozycji : roczne koszty eksploatacji inwestycji : koszty zużycia materiałów (środki chemiczne, remonty bieżące) i energii, koszty usług obcych, wynagrodzenia i inne. PRZYKŁAD (w tys. PLN) Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 ... Rok 2027 Amortyzacja 0,00 75,00 Zużycie materiałów i energii 390,00 Usługi obce 177,00 Podatki i opłaty 16,00 Wynagrodzenia 100,00 Ubezpieczenia społeczne 21,00 Pozostałe koszty rodzajowe 38,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : zysk netto dla projektu Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 ... Rok 2027 Przychody 0,00 800,00 Koszty 817,00 Zysk netto projektu -17,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : oszacowanie przyrostu kapitału obrotowego Środki niezbędne do rozpoczęcia eksploatacji inwestycji, czyli nakłady na : Kapitał obrotowy = aktywa bieżące (należności + zapasy) – bieżące zobowiązania należności – środki zamrożone u klientów/odbiorców zapasy – dotyczą surowców, materiałów, części zamiennych zobowiązania – wobec pracowników, dostawców (kupione ale nie zapłacone) Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Prognozowany poziom w dniach W ramach etapu I : oszacowanie przyrostu kapitału obrotowego : wskaźniki rotacji Wskaźniki rotacji (liczone na przykład w dniach) stanowią podstawę do obliczania kapitału obrotowego. PRZYKŁAD (w tys. PLN) : przyrost kapitału obrotowego 31,11+22,22-44,44=8,89 w 2008 r. Prognozowany poziom w dniach Rok 2008 Rok 2009 Przyrost 2008/2007 Wskaźnik rotacji należności 14 14/360*800,00 31,11 Wskaźnik rotacji zapasów 10 10/360*800,00 22,22 Wskaźnik rotacji zobowiązań 20 20/360*800,00 44,44 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : oszacowanie nakładów inwestycyjnych na potrzeby wskaźników NPV/C i IRR/C Nakłady inwestycyjne – suma wartości środków trwałych, czyli środków koniecznych do zbudowania i wyposażenia obiektu inwestycyjnego, nakładów fazy przedinwestycyjnej (w tym także odsetki od kredytów) oraz wartości kapitału obrotowego netto, czyli środków potrzebnych do uruchomienia inwestycji. Należy podać wartości nakładów inwestycyjnych w kolejnych latach (według harmonogramu rzeczowo-finansowego). PRZYKŁAD (w tys. PLN) Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 ... Rok 2027 Całkowite nakłady inwestycyjne 1 000,00 1 500,00 0,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : oszacowanie kapitału krajowego na potrzeby wskaźników NPV/K i IRR/K Kapitał krajowy – nakłady wynikające z udziału własnych środków finansowych inwestora (np. gminy). Ujmuje się tu zewnętrzne źródła finansowania – kredyty i pożyczki. Nie wlicza się dotacji z UE, jako źródła nie krajowego. PRZYKŁAD (w tys. PLN) – źródła finansowania inwestycji Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 ... Rok 2027 Środki własne 50,00 25,00 0,00 Dotacja z UE 750,00 1 125,00 Dotacja z budżetu państwa 100,00 150,00 Kredyt 200,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : oszacowanie kapitału krajowego na potrzeby wskaźników NPV/K i IRR/K PRZYKŁAD (w tys. PLN) – kapitał krajowy Rok 2006 Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Środki własne 50,00 25,00 0,00 Dotacja z budżetu państwa 100,00 150,00 Spłata rat kredytu Odsetki od kredytu – 10% 10,00 30,00 20,00 Razem kapitał krajowy 160,00 205,00 120,00 110,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : obliczenie przepływów pieniężnych na potrzeby wskaźników NPV/C i IRR/C PRZYKŁAD (w tys. PLN) – przepływy pieniężne Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Zysk netto projektu 0,00 -17,00 Amortyzacja 75,00 Przyrost kapitału obrotowego 8,89 Całkowite nakłady inwestycyjne 1 000,00 1 500,00 Przepływy pieniężne ( Z + A - P - C ) -1 000,00 -1 500,00 49,11 58,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

W ramach etapu I : obliczenie przepływów pieniężnych na potrzeby wskaźników NPV/K i IRR/K PRZYKŁAD (w tys. PLN) – przepływy pieniężne Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Zysk netto projektu 0,00 -17,00 Amortyzacja 75,00 Przyrost kapitału obrotowego 8,89 Kapitał krajowy 160,00 205,00 120,00 110,00 100,00 Przepływy pieniężne ( Z + A - P - K ) -160,00 - 205,00 -70,89 -52,00 -42,00 58,00 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Etap II - obliczenie NPV poprzez zdyskontowanie przepływów i ich zsumowanie w całym okresie prognozy oraz IRR NPV/C i IRR/C Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Przepływy pieniężne -1 000,00 -1 500,00 49,11 58,00 Współczynnik dysk. 1,00 0,94 0,89 0,84 0,79 0,75 0,29 Przepływy zdyskon. -1 415,09 43,71 48,70 45,94 43,34 17,06 NPV/C = -1 795,41 IRR/C = - 6,3% NPV/K i IRR/K Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Przepływy pieniężne -160,00 - 205,00 -70,89 -52,00 -42,00 58,00 Przepływy zdyskon. -193,40 -63,09 -43,66 -33,27 43,34 17,06 NPV/K = - 12,07 IRR/K = 5,7% Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Interpretacja wskaźników efektywności projektu - przykład NPV/C < 0 oznacza, iż inwestycja jest nieopłacalna z finansowego punktu widzenia IRR/C < 6% i <0% (przyjęta stopa dyskontowa = alternatywny koszt zainwestowania kapitału) oznacza, iż inwestycja się nie zwróci, co świadczy o nieefektywności przedsięwzięcia NPV/K > NPV/C oznacza, iż uzyskanie dotacji spowoduje wzrost opłacalności inwestycji IRR/K > 0% ale < 6% oznacza, iż inwestycja się zwróci, jednak w tempie nie gwarantującym osiągnięcie korzyści finansowych Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Analiza finansowa i ekonomiczna sporządzana na potrzeby projektów finansowanych przez Fundusze z Unii Europejskiej Część IV Analiza ekonomiczna (analiza kosztów i korzyści społeczno-ekonomicznych)

Cel analizy ekonomicznej analiza finansowa (z punktu widzenia inwestora) analiza ekonomiczna (z punktu widzenia interesów całej ludności) Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Analiza kosztów i korzyści społeczno - ekonomicznych Odpowiedź na pytanie : czy inwestycja jest uzasadniona z ogólnospołecznego punktu widzenia? Obliczenie wskaźników efektywności ekonomicznej inwestycji (ENPV i ERR) ujmujących efekty zewnętrzne, które są źródłem społecznych kosztów i korzyści wynikających z realizacji projektu Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Zakres analizy ekonomicznej WEJŚCIE – przepływy pieniężne dla projektu na potrzeby obliczenia wskaźników NPV/C i IRR/C skorygowanie efektów podatków, dotacji lub innych transferów  skorygowanie o efekty zewnętrzne korekty cenowe dotyczące dóbr i usług WYJŚCIE – przepływy pieniężne dla projektu na potrzeby obliczenia wskaźników ENPV i ERR Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Skorygowanie efektów podatków, dotacji lub innych transferów Z analizy ekonomicznej wyłącza się transfery płatności nie odzwierciedlające rzeczywistych kosztów ponoszonych przez społeczeństwo narzędzie redystrybucji dochodów podatki pośrednie, subsydia, koszty obsługi kredytów Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Skorygowanie o efekty zewnętrzne Efekty zewnętrzne obejmują zarówno koszty jak i korzyści zewnętrzne : PRZYKŁADOWE KOSZTY : koszty związane z otwarciem placu budowy, koszty środowiskowe (utrata gruntów, zepsucie walorów krajobrazowych, zanieczyszczenie gruntów, wody i powietrza), koszty zdrowotne. Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Skorygowanie o efekty zewnętrzne PRZYKŁADOWE KORZYŚCI : wartości unikniętych zachorowań (zgonów), przyszłe oszczędności w kosztach opieki zdrowotnej, dodatkowy wzrost dochodów dzięki innym możliwym formom działalności pobudzonym przez inwestycję, uniknięte szkody np. w wyniku zagrożenia powodzią, aktualizacja wyceny ziemi i budynków, oszczędności czasu. Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Korekty cenowe dotyczące dóbr i usług Dokonywane w przypadku, gdy ceny dóbr lub usług zostały ustalone na rynku, na którym istnieją różnego rodzaju zakłócenia (poprzez istnienie monopoli, regulacji cenowych, ograniczeń handlowych itp.). Ceny te nie odzwierciedlają wtedy rzeczywistego kosztu. Zniekształcenia cenowe występują na rynku pracy, na którym istnieje bezrobocie. Korekty cenowe można pominąć, gdy ich przewidywany wpływ na wyniki analizy ekonomicznej jest znikomy. Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Wskaźniki efektywności ekonomicznej inwestycji - przykład ENPV i ERR Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Przepływy pieniężne -1 000,00 -1 500,00 49,11 58,00 Korekta o transfery (VAT od nakładów) 220,00 330,00 0,00 Korzyści społeczne 170,00 Przepływy po korektach -780,00 -1 170,00 219,11 228,00 Współczynnik dysk. 1,00 0,94 0,89 0,84 0,79 0,75 0,29 Przepływy zdyskon. -1 103,77 195,01 191,43 180,60 170,37 67,07 ENPV = 575,43 ERR = 9,3% Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Interpretacja wskaźników efektywności ekonomicznej ENPV i ERR Wskaźniki te uwzględniają (na ile to możliwe) wszelkie społeczne i środowiskowe efekty zewnętrzne Projekty o ujemnej lub niskiej stopie zwrotu IRR/C, po uwzględnieniu efektów zewnętrznych wykazują się dodatnią stopą ERR ENPV>0 i ERR>6% oznaczają, iż zdyskontowane strumienie korzyści przewyższają zdyskontowane strumienie kosztów Projekt może charakteryzować się ujemną wartością ENPV – muszą zostać wtedy wykazane istotne korzyści nie dające się oszacować w kategoriach pieniężnych Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Podsumowanie analizy kosztów i korzyści Wskaźniki efektywności ekonomicznej projektu stanowią podstawę do dokonania rankingu projektów Rentowność przedsięwzięć z obszaru Priorytetów I i III zwykle jest niska bądź też ujemna – z tego względu do realizacji powinny być wybierane projekty, spełniające dwa podstawowe warunki: ! charakteryzujące się dodatnim ENPV i ERR powyżej 6% (lub opisanymi niekwantyfikowalnymi efektami społecznymi) ! wykazujące jego finansową trwałość, czyli potwierdzające fakt, iż zasoby finansowe wystarczą na pokrycie wszystkich wydatków finansowych w określonym horyzoncie czasowym Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Analiza efektywności kosztowej Analiza dokonywana w przypadku gdy spodziewane korzyści społeczne nie równoważą kosztów projektu (w stosunku do przedsięwzięć co do których wspierania finansowego zobowiązała się Unia Europejska – głównie z zakresu ochrony środowiska) CEL - wybór takiej realizacji inwestycji, która gwarantuje uzyskanie określonego efektu po możliwie najniższych kosztach Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Miary szacujące efektywność kosztową inwestycji koszt jednostkowy = nakłady inwestycyjne / efekt ekologiczny WADY: nie ujmuje kosztów eksploatacyjnych nie jest uwzględniony okres eksploatacji nie uwzględnia czasu potrzebnego na uzyskanie pełnej wydajności efektu ekologicznego Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Miary szacujące efektywność kosztową inwestycji dynamiczny koszt jednostkowy = cena, przy której zdyskontowane przychody równe są zdyskontowanym kosztom = techniczny koszt uzyskania jednostki efektu ekologicznego (miara : PLN na jednostkę efektu ekologicznego np. PLN/m3) Wybór projektu o najniższym wskaźniku DGC spośród inwestycji o jednorodnym efekcie ekologicznym (alternatywa na poziomie przedsiębiorstwa lub na poziomie ogólnospołecznym) Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Wskaźnik efektywności kosztowej (DGC) – przykład 1 Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Nakłady inwestycyjne 1 000,00 1 500,00 0,00 Koszty eksploatacyjne 742,00 Razem koszty Współczynnik dyskontowy 1,00 0,94 0,89 0,84 0,79 0,75 0,29 Razem koszty po zdyskontowaniu 1 415,09 660,38 623,00 587,73 554,47 218,26 Efekt ekologiczny 420,00 Efekt ekolog. po zdysk. 373,80 352,64 332,68 313,85 123,55 DGC = 2,30 PLN/m3 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

Wskaźnik efektywności kosztowej (DGC) – przykład 2 nakłady inwestycyjne – spadek o 20%, koszty eksploatacyjne - wzrost o 10% Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ... 2027 Nakłady inwestycyjne 800,00 1 200,00 0,00 Koszty eksploatacyjne 816,20 Razem koszty Współczynnik dyskontowy 1,00 0,94 0,89 0,84 0,79 0,75 0,29 Razem koszty po zdyskontowaniu 1 132,08 726,42 685,30 646,51 609,91 240,09 Efekt ekologiczny 420,00 Efekt ekolog. po zdysk. 373,80 352,64 332,68 313,85 123,55 DGC = 2,37 PLN/m3 Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ Wydział Funduszy Europejskich i Polityki Regionalnej www.zporr.dolnyslask.pl, www.interreg3a.dolnyslask.pl, www.umwd.pl/wfe