Wspólna Polityka Rolna w nowym okresie programowania: założenia, wybrane elementy, stan prac Nałęczów, 15 listopada 2012 r. Departament Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Dotychczasowa debata nad przyszłością WPR 2008 – 2009 początki debaty na forum UE 2010 kwiecień – lipiec: konsultacje publiczne KE lipiec: rezolucja PE (raport Lyona) listopad: komunikat KE w sprawie przyszłości WPR 2011 dyskusja nad komunikatem KE w Radzie oraz Komisji Rolnictwa PE marzec: konkluzje Rady maj: rezolucja PE (raport Dessa) czerwiec: komunikat KE nt. WRF 2014-202 październik: propozycje legislacyjne KE 2012 prace nad projektami rozporządzeń KE w Radzie i PE (ustalanie stanowisk) negocjacje WRF negocjacje między Radą i PE (dopiero w 2013) II poł. 2008 2009 2010 2011 2012 PREZYDENCJE: FR CZ i SE ES i BE HU i PL DK i CY

Reforma WPR – wyzwania i cele Cele strategiczne Gospodarka Spójność terytorialna Cele operacyjne Trwałość Ekologiczna Podniesienie konkurencyjności Większa skuteczność Komunikat Komisji - WPR do 2020 r. Propozycje ustawodawcze Europa 2020 Uproszczenie Zrównoważony rozwój terytorialny Ochrona środowiska Produkcja żywności Zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi Źródło: Komisja Europejska

Cele reformy i nowe elementy WPR Trwałość ekologiczna Większa skuteczność Podniesienie konkurencyjności Nowy system płatności bezpośrednich Wspólne ramy strategiczne dla funduszy UE Redystrybucja płatności wewnątrz i pomiędzy państwami Dystrybucja środków na PROW wg. obiektywnych kryteriów Uproszczenie Orientacja rynkowa Mechanizm kryzysowy i narzędzia zarządzania ryzykiem Poprawa pozycji rolników w łańcuchu żywnościowym Badania, innowacyjność oraz transfer wiedzy i modernizacja systemu doradztwa rolniczego Nowa pro-środowiskowa płatność w ramach filaru I Rozszerzenie zasady wzajemnej zgodności o zmiany klimatyczne Dwa priorytety dot. ochrony środowiska w PROW Europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz produktywnego i zrównoważonego rolnictwa Elastyczność FILAR I FILAR II Źródło: Komisja Europejska

Kwestie WPR w propozycjach finansowych KE Utrzymanie dwóch filarów WPR Utrzymanie poziomu budżetu WPR w wymiarze nominalnym Utrzymanie obecnych proporcji finansowania filarów WPR (poziom UE) „Zazielenienie” płatności bezpośrednich Ograniczenie płatności bezpośrednich dla dużych gospodarstw (capping) Możliwość przesunięć środków między filarami Konwergencja stawek płatności bezpośrednich – redukcja o 1/3 różnicy między obecnym poziomem najniższych stawek a 90% średniej UE (do 2017 r.) Koperty krajowe II filaru określone na podstawie nowych obiektywnych kryteriów (akt delegowany) Rezerwa kryzysowa

Redystrybucja płatności bezpośrednich 1/3 różnicy pomiędzy obecnym poziomem a 90% średniej UE Źródło: Komisja Europejska 6

Płatności bezpośrednie

Płatności bezpośrednie - KE Nowy system oparty na uprawnieniach zastąpienie SAPS w nowych PCz systemem opartym na uprawnieniach przydzielonych wg. wniosków złożonych w 2014 r. tylko dla beneficjentów z 2011 r. (nowi rolnicy - z rezerwy) Konwergencja wewnętrzna do 2019 r. Tylko dla „aktywnych” rolników przyznawanie płatności tylko rolnikom których wysokość płatności bezpośrednich rocznie >= 5% łącznej sumy przychodów z działalności pozarolniczej (nie dotyczy rolników < 5 tys. Euro) Ograniczenia kwot dla największych gospodarstw (capping) progresywna redukcja płatności >150 tys. euro rocznie; niewypłacanie kwot >300 tys. Euro; uwzględnienie kosztów zatrudnienia i z wyłączeniem płatności „zielonej” i z przeniesieniem uzyskanych środków na realizację działań PROW

Płatności bezpośrednie - KE Nowa „płatność” prośrodowiskowa Mechanizm obowiązkowy dla PCz i rolników Obowiązek spełniania jednakowych w całej UE działań mających korzystny wpływ na klimat i środowisko: dywersyfikacja upraw (min. 3 uprawy), utrzymanie trwałych użytków zielonych (na poziomie 2014 r.), obszary pro-środowiskowe (grunty ugorowane, elementy krajobrazu, tarasy, strefy buforowe oraz obszary zalesione) - min. 7% pow. gruntów ornych. Gospodarstwa ekologiczne automatycznie włączone do płatności pro-środowiskowej

Płatności bezpośrednie - KE Ryczałtowa płatność dla małych gospodarstw Mechanizm obowiązkowy dla PCz. Alternatywa wobec pozostałych komponentów płatności – decyzja rolnika Wyłączenie z zasady wzajemnej zgodności Płatność w przedziale 500-1000 euro, tj. 15% średniej kwoty na gospodarstwo w danym PCz lub 3-krotność średniej wartości uprawnienia w danym PCz.

Płatności bezpośrednie – nowe komponenty Płatność PODSTAWOWA – min. 43% - obowiązkowa Płatność PROŚRODOWISKOWA – 30% - obowiązkowa Płatność dla MŁODYCH ROLNIKÓW – do 2% - obowiązkowa Dla nowych ONW – do 5% fakultatywne dla PCz Płatność ZWIĄZANA Z PRODUKCJĄ – do 5% (do 10% -SAPS) fakultatywne dla PCz Alternatywny system dla MAŁYCH GOSPODARSTW – do 10% - obowiązkowa dla wszystkich państw, rolnik ma swobodę wyboru - alternatywa względem pozostałych płatności

Zmiany w zakresie cross-compliance (prop. KE) Możliwość redukcji ilości kontroli „na miejscu”, wyłączenie małych gospodarstw, zniesiono kontrole następcze dla drobnych niezgodności i ograniczono dla de-minimis. Wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (SMR) Uproszczenie i ograniczenie (o 3 SMR-ów) listy wymogów Włączenie Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz Dyrektywy Pestycydowej po pełnej implementacji w całej UE Normy GAEC Zniesienie podziału na normy obowiązkowe i dobrowolne Zmniejszenie o 9 liczby norm GAEC Dodano dwie nowe normy (utrzymanie poziomu materii organicznej w glebie oraz ochrona terenów podmokłych i gleb zasobnych w węgiel)

Stanowisko Polski - płatności bezpośrednie (1) Wyrównanie stawek płatności do średniej UE - odejście od alokacji opartej o historyczne poziomy produkcji, powierzchnia UR - właściwe kryterium alokacji środków Utrzymanie SAPS – lepiej odpowiada celom reformy, system prosty, również zgodny z WTO Zazielenienie WPR poprzez wzmocnienie: zasad DKR i wzmocnienie działań RŚK. Zazielenienie w ramach propozycji KE - 30% to za dużo, rozszerzenie wyłączeń gospodarstw (małe, uczestniczące w programach RŚK), rozszerzenie kategorii obszarów proekologicznych, ograniczenie wymogu wyłączenia 7%.

Stanowisko Polski - płatności bezpośrednie (2) Płatność uproszczona dla małych gospodarstw – ważny element upraszczający, który powinien obejmować gospodarstwa do 1500 EUR. Płatności dla młodych rolników: II filar właściwym miejscem dla wsparcia młodych gospodarstw; dobrowolne dla p.cz., jednolite dla gospodarstw o tej samej powierzchni Definicja aktywnego rolnika – wymaga uproszczenia Negatywna ocena transferów między filarami (w kontekście redystrybucji) Płatność powiązana z produkcją - rozszerzyć m.in. o tytoń Płatność ONW – problem nowej delimitacji

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK Aktywny rolnik odejście od definicji KE, dodatkowo lista negatywna (np. lotniska, grunty sportowe i rekreacyjne, pola namiotowe lub inne zdefiniowane przez p.cz.) lub alternatywnie, na podstawie obiektywnych kryteriów, podmiotów, dla których działalność rolnicza nie jest głównym przedmiotem działalności gospodarczej (rozwiązanie analogiczne do istniejących obecnie przepisów dobrowolnych dla p.cz.). utrzymano możliwość wyłączenia rolników, którzy w poprzednim roku w ramach płatności otrzymali mniej niż 5 000 EUR.

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK Płatność prośrodowiskowa – gospodarstwa „zielone z definicji” ekologiczne uczestniczące w programach RŚ (PROW) objęte w programami certyfikacji – dywersyfikacja upraw zwiększenie progu wyłączenia z wymogu z 3 ha do 10 ha; definicja „uprawy” rozumianej jako gatunek (,,genera’’) grunty ugorowane jako „uprawa”. wyłączenie z wymogu gospodarstw gdy ponad [75]% gruntów kwalifikowanych to TUZ,

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK – obszary proekologiczne (EFA) zwolnienie z wymogu gospodarstw < 10 ha gruntów ornych p.cz. posiadające narodowe lub regionalne plany zarządzania dotyczące celów środowiskowych i/lub klimatycznych mogłyby, w celu objęcia sąsiadujących EFA, odliczyć do 3,5 p.p. z obowiązkowych 7%. poza TUZ, EFA miałyby objąć grunty ugorowane, tarasy, cechy krajobrazu, strefy buforowe bez produkcji (z wyjątkiem wypasu), nawożenia i pestycydów, [obszary bez nawożenia azotem], [obszary z poplonami (catch crops) / okrywą glebową], [obszarach z wieloletnimi uprawami na cele energetyczne], obszary uczestniczące w programach rolno-środowiskowych i wykraczające poza praktyki greening-u pod względem korzyści dla klimatu i środowiska naturalnego, obszary zalesione

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK – utrzymanie TUZ zmiana definicji TUZ (przywrócenie określenia „rośliny zielne”; poszerzenie o obszary przydatne do wypasu (możliwość stosowania przez p.cz. współczynnika redukcji dla tych obszarów) definicja cennych TUZ – 10 lat zobowiązanie do utrzymania TUZ na poziomie krajowym lub regionalnym obowiązek zachowania jako TUZ obszarów, które były nimi w określonym roku (dla PL – w dniu 1.05.2004) Zazielenienie – sankcje Tylko w ramach 30 % kwoty płatności bezpośrednich (czyli płatność dobrowolna)

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK Sposób funkcjonowania systemu uprawnień: okres referencyjny dla przyznawania uprawnień możliwość różnicowania wartości uprawnień rezerwa krajowa minimalne wymogi dla płatności Capping: PREZ DK koncentrowała dyskusję wokół uproszczenia i usprawnienia capping’u; złagodziła klauzulę obchodzenia prawa

Rozwój obszarów wiejskich

Rozwój obszarów wiejskich – nowe podejście Dla ROW i Polityki Spójności (rozporządzenie horyzontalne) Wspólne Ramy Strategiczne i Umowa Partnerska z KE Przegląd wyników i warunkowości ex-ante Makrowarunkowość 6 priorytetów w zakresie rozwoju obszarów wiejskich wynikające z celów rozwoju obszarów wiejskich i odzwierciedlające EU2020 3 cele przekrojowe: Innowacyjność, Środowisko, Klimat Wzmocnione podejście strategiczne do programowania Kwantyfikowalne cele na poziomie programu, powiązane z priorytetami Zmniejszenie liczby działań (połączenie w pakiety) Możliwość podprogramów tematycznych

Cele i priorytety ROW Cele II filaru WPR: konkurencyjność rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi, zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Cele mają być realizowane przez 6 priorytetów: Wzmocnienie transferu wiedzy w rolnictwie i leśnictwie, Wspieranie konkurencyjności rolnictwa i żywotności gospodarstw rolnych, Wspieranie organizacji łańcucha żywnościowego i zarządzania ryzykiem, Ochrona i poprawa stanu ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa, Wspieranie efektywnego wykorzystywania surowców i wsparcie dla przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną w sektorze rolno-spożywczym Potencjał miejsc pracy i rozwój obszarów wiejskich.

Nowe elementy ROW (1) Możliwość uwzględnienia w PROW tematycznych podprogramów, młodzi rolnicy, małe gospodarstwa, obszary górskie, krótkie łańcuchy dostaw Europejskie Partnerstwo Innowacji (EPI) Zmniejszenie (raczej pozorne) zestawu działań (z ok. 40 do ok. 20) Nowe działania PROW: instrumenty zarządzania ryzykiem, w tym: ubezpieczenia plonów, zwierząt i roślin (obecnie dostępne w ramach koperty PB), fundusze wzajemne oraz nowy instrument stabilizacji dochodu

Nowe elementy ROW (2) Brak rent strukturalnych Wielofunduszowy Leader (rozszerzenie na inne fundusze) Program rolno-środowiskowo-klimatyczny i wydzielenie rolnictwa ekologicznego jako oddzielnego działania Nowe kryteria dla obszarów z naturalnymi ograniczeniami (obecne ONW) Kwestia 25% limitu na RŚ

Stanowisko Polski – ROW (1) Zwiększyć udział II filara w budżecie WPR Kryterium spójnościowe istotnym elementem klucza dystrybucji II filara WPR Podział pomiędzy PCz – jak najszybciej (programowanie) Budżet II filara dla Polski – co najmniej na obecnym poziomie 2007-2013 Obszary przejściowe jak w Polityce Spójności VAT jako koszt kwalifikowalny Priorytety – lepsze uwzględnienie: wsparcia konkurencyjności przetwórstwa i gospodarstw, poprawy warunków życia, rozwoju mikro i małych przedsiębiorstw

Stanowisko Polski – ROW (2) Programowanie – więcej elastyczności i rozszerzenie tworzenia podprogramów z wyższym finansowaniem Działania – pozorne uproszczenie, zbyt duży akcent na tzw. nowe wyzwania, zwłaszcza w kontekście debaty o budżecie Inwestycje w środki trwałe: Sprzeciw dla dopuszczenia dużych firm przetwórczych przetwórstwo na produkty nierolnicze – tylko biopaliwa i bioenergia Większe zachęty dla przekazywania małych gospodarstw ONW – urealnić propozycję KE lub utrzymać obecne kryteria Zarządzanie ryzykiem – zagrożenie słabego wykorzystania

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK Kwestie strategiczne i programowanie Propozycje prez. DK rozszerzenie celów i priorytetów wsparcia ROW o wsparcie konkurencyjności sektora przetwórstwa produktów rolnych wsparcie poprawy konkurencyjności wszystkich gospodarstw rolnych, nie tylko napotykających problemy strukturalne uproszczenie zawartości programów rozwoju obszarów wiejskich uproszczenie warunkowości ex-ante (sprzeciw KE) elastyczności dla podprogramów tematycznych, podprogram środowiskowy

Główne obszary dyskusji - konkluzje PREZ DK Wybrane kwestie dotyczące działań EFRROW propozycje prez. DK obszary o niekorzystnych uwarunkowaniach (ONU) – propozycja DK zmniejszenie progu z 66 % na 60%, możliwość stosowania mniejszych jednostek administracyjnych, wydłużenie okresu przejściowego; zniesienie obowiązku ograniczenia wsparcia inwestycyjnego gospodarstw o największym potencjale własnym przywrócenie instrumentu wsparcia działań informacyjnych i promocyjnych w ramach systemów jakości (sprzeciw KE) zmiany baseline dla działania RDW – usunięcie obowiązkowych wymogów gospodarowania (SMR)

Jednolita wspólna organizacja rynków rolnych

Siatka bezpieczeństwa Utrzymanie „siatki bezpieczeństwa” (wszystkie obecne instrumenty), w tym: możliwość dodatkowego finansowania z „rezerwy” 3,5 mld EUR, znajdującej się poza WRF na lata 2014-2020 dla interwencji, prywatnego przechowywania, refundacji oraz działań nadzwyczajnych, rozszerzenie na inne sektory niektórych mechanizmów rynkowych (prywatne przechowywanie, utrata zaufania konsumentów), likwidacja kwotowania mleka i kwot cukrowych w 2015 r.

Poprawa funkcjonowania łańcucha Wzmocnienie współpracy w sektorach poprzez: możliwość obowiązkowych umów kontraktacyjnych oraz wspólne negocjowanie cen na dostawy mleka do mleczarni rozszerzenie na wszystkie sektory ujęte w obecnej WORR uznawania (obligatoryjnego) przez PCz organizacji producentów, ich zrzeszeń oraz organizacji międzybranżowych …i ich częściowe lecz warunkowe wyłączenie z prawa konkurencji wsparcie dla tworzenia grup producentów w sektorze owoców i warzyw zostanie przeniesione do II filara WPR (element działań rozwoju obszarów wiejskich)

Zarządzanie kryzysami i ryzykiem Ogólna klauzula „kryzysowa” (modyfikacja intrumentów, cła), rozszerzona na wszystkie sektory ujęte w obecnej WORR Mechanizm wsparcia rynku związany z wystąpieniem chorób zwierzęcych dla: wołowiny i cielęciny, mleka i jego produktów, wieprzowiny, baraniny i mięsa koziego, jaj, mięsa drobiowego Mechanizm wsparcia związany z utratą zaufania konsumentów również dla pozostałych produktów objętych WORR Wsparcie instrumentów zarządzania ryzykiem (ubezpieczenia fundusze wzajemnej gwarancji i nowy instrument stabilizacji dochodów) – w II filarze

Kwestie istotne dla PL Utrzymanie interwencji publicznej i dopłat do prywatnego przechowywania, w tym w szczególności uaktualnienie poziomu cen referencyjnych Utrzymanie kwot w sektorze cukru Utrzymanie kwotowania produkcji mleka Zachowanie w odniesieniu do środków wyjątkowych oraz rezerwy przeznaczonej na sytuacje kryzysowe w sektorze rolnym, podejścia proponowanego przez KE Jak najdłuższe utrzymanie, zgodnie z porozumieniami międzynarodowymi, refundacji wywozowych

Kwestie istotne dla PL Określenie podstawowych elementów Programów „Owoce w szkole” i „Mleko w szkole” w akcie bazowym Kontynuacja Programu Pomocy Osobom Najbardziej Potrzebującym we Wspólnocie w ramach WPR lub Europejskiego Funduszu Społecznego Zapewnienie, aby zaproponowane rozwiązania w odniesieniu do organizacji i zrzeszeń producentów, organizacji międzybranżowych, nie wywierały negatywnego wpływu na konkurencyjne funkcjonowanie jednolitego rynku

Główne obszary dyskusji Poziom cen referencyjnych (determinuje interwencję publiczną i dopłaty do prywatnego przechowywania): PREZ DK zaznaczyła, że kwestia wymagać będzie rozstrzygnięć politycznych Kwoty w sektorze cukru Uznawanie przez p.cz. organizacji producentów, ich zrzeszeń i organizacji międzybranżowych: PREZ DK zaproponowała uznawanie dobrowolne Automatyzm działań interwencyjnych Definicja bydła dorosłego Uprawnienia Rady do ustalania cen referencyjnych, kwot wsparcia

Główne obszary dyskusji Uznawanie przez p.cz. organizacji producentów, ich zrzeszeń i organizacji międzybranżowych: PREZ DK zaproponowała uznawanie dobrowolne przeciwko obowiązkowemu uznawaniu: 11 p.cz. przeciwko dobrowolnemu uznawaniu: 9 p.cz. w stanowisku PL zwraca się uwagę na ryzyko negatywnego wpływu na konkurencyjne funkcjonowanie jednolitego rynku (np. ryzyko segmentacji na rynki krajowe), dlatego też zmiana zaproponowana przez PREZ DK jest istotna w odniesieniu do organizacji międzybranżowych i PL ją popiera.

Harmonogram dalszych prac nad reformą WPR 22 listopad 2012 – Rada Europejska – kompromis w sprawie WRF (?) 28-29 listopad 2012 – częściowe stanowisko Rady UE (rolnej) w sprawie 4 projektów legislacyjnych WPR (???) 14 grudzień 2012 – złożenie do tłumaczenia poprawek kompromisowych w COM AGRI PE k. stycznia 2013 – głosowanie w COM AGRI PE k. lutego / p. marca 2013 – przyjęcie stanowisk PE na sesji plenarnej 2-ga poł. marca 2013 – początek negocjacji trójstronnych Rady, PE i KE w sprawie reformy WPR

Dziękuję za uwagę beniamin.gawlik@minrol.gov.pl Departament Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi