EFEKTYWNOŚĆ STUDIÓW DOKTORANCKICH Józef E. Sienkiewicz wykład inauguracyjny 16 października 2012

Celem studiów doktoranckich jest wypromowanie nowego doktora Bycie słuchaczem studiów doktoranckich, zaliczanie obowiązkowych i nadobowiązkowych przedmiotów, aktywne i bierne uczestnictwo w seminariach, publikowanie prac naukowych, zdobywanie grantów na swoje projekty, pisanie wniosków o stypendia itp. to są tylko środki prowadzące do tego celu.

Moja definicja efektywności studiów doktoranckich: ( LD / LS ) x 100%, gdzie LD jest liczbą słuchaczy studiów doktoranckich uzyskujących doktorat w ciągu czterech lat trwania studiów, natomiast LS jest liczbą słuchaczy studiów doktoranckich rozpoczynających studia doktoranckie. Obecnie, w zależności od studium doktoranckiego na PG ten wskaźnik waha się od 1% do 15%.

Dlaczego warto zrobić doktorat ? Czym kierują się kandydaci na studia doktoranckie ? Skąd czerpią motywację do czekającego ich co najmniej czteroletniego wysiłku ? Nie ma jednoznacznych odpowiedzi na tak postawione pytania. Odpowiedzi może być tyle, ile w tej chwili przebywa na tej sali kandydatów na studia doktoranckie.

Motywacja czysto naukowa: chęć zaspokojenia naturalnej ciekawości, chęć sprostania intelektualnym wyzwaniom, niewymuszona potrzeba prowadzenie badań i zajmowania się nowymi, dotychczas nieporuszanymi tematami. Motywacja pragmatyczna: podwyższenie swojego statusu społecznego, traktowanie stopnia naukowego doktora jako nie tylko przepustki do świata nauki i badań, ale również jako swojej szansy w znalezieniu ciekawej i dobrze płatnej pracy, odsunięcie przynajmniej na jakiś czas różnych życiowych decyzji, przedłużenie znanego już statusu bycia studentem.

Jak zostać doktorem w ciągu czterech lat ? należy traktować swój wybór bardzo poważnie, mieć szczęście w wyborze dobrego opiekuna naukowego i przyszłego promotora, planować swoje działania z dużym wyprzedzeniem, rzetelna praca naukowa wymaga dużo czasu i poświęcenia, prowadzić otwarte dyskusje naukowe na nurtujące nas tematy, cieszyć się z własnych sukcesów i chwalić się nimi, otworzyć przewód doktorski najpóźniej na IV lub V semestrze, zdobywać stypendia naukowe, aby się utrzymać bez świadczenia prac pozanaukowych (o tym w drugiej części wykładu).

Doktorant może ubiegać się o pomoc materialną w formie: stypendium ze środków własnych wydziału, stypendium w projekcie InterPhD, stypendium dla najlepszych doktorantów z Funduszu Pomocy Materialnej, stypendium z dotacji projakościowej, stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych, stypendium socjalnego, zapomogi losowej, stypendia ze źródeł zewnętrznych, np. MNiSW, FNP, fundowane przez przemysł, z programów unijnych, wynagrodzenie za udział w realizacji grantów.

Powyżej 60% pensji asystenta czyli ponad 1 131 zł miesięcznie. Stypendium ze środków własnych wydziału dla studentów studiów stacjonarnych wypełniających obowiązki: realizacji obowiązującego programu studiów doktoranckich, uczestnictwa w zajęciach i praktykach, zaliczenia z przedmiotów objętych programem studiów doktoranckich, prowadzenia badań naukowych, składania semestralnych i rocznych sprawozdań z przebiegu pracy naukowej, odbywania praktyki zawodowej w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych. Powyżej 60% pensji asystenta czyli ponad 1 131 zł miesięcznie.

Wysokość: 300-600 zł miesięcznie przez 10 miesięcy. Stypendium dla najlepszych doktorantów z Funduszu Pomocy Materialnej dla studentów i doktorantów Przyznawane jest dla doktorantów: na pierwszym roku za bardzo dobre wyniki w postępowaniu rekrutacyjnym, na pozostałych latach za: - bardzo dobre lub dobre wyniki egzaminów, - postęp w pracy naukowej i przygotowaniu pracy doktorskiej, - szczególne zaangażowaniem w pracy dydaktycznej. Wysokość: 300-600 zł miesięcznie przez 10 miesięcy. 9

Stypendium projakościowe Wysokość: powyżej 800 zł miesięcznie Obejmuje 30% najlepszych doktorantów na poszczególnych latach studiów doktoranckich. Jest przyznawane doktorantowi: na pierwszym roku studiów doktoranckich za bardzo dobre wyniki w postępowaniu rekrutacyjnym, na kolejnych latach studiów za nienaganną postawą etyczną, zaliczenie wszystkich wymaganych programem studiów przedmiotów oraz wyróżniające się osiągnięciami w pracy badawczej. Wnioski należy składać do 22.10.2012 do Kierowników Studiów Doktoranckich Wysokość: powyżej 800 zł miesięcznie 10

Stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych wypłacane z Funduszu Pomocy Materialnej Wysokość pomocy zależy od stopnia niepełnosprawności: lekki 150 zł miesięcznie, umiarkowany 300 zł miesięcznie, znaczny 450 zł miesięcznie. Stypendium wypłaca się przez 10 miesięcy.

Wysokość: 850 zł wypłacane przez 10 miesięcy. Stypendium socjalne: uprawnione są osoby z niskim miesięcznym dochodem przypadającym na członka rodziny, kwota stypendium może zostać zwiększona z tytułu zamieszkania w domu studenckim, uprawnieni są doktoranci każdego roku. Wysokość: 850 zł wypłacane przez 10 miesięcy. 12

Zapomoga losowa Może być przyznane doktorantowi, który z przyczyny losowej przejściowo znalazł się w trudnej sytuacji materialnej. Może być przyznana tylko dwa razy w roku. W ramach rozliczenia należy przedstawić rachunki. Wysokość: 300-500 zł 13

naukowe, artystyczne lub sportowe Stypendium ministra za wybitne osiągnięcia naukowe, artystyczne lub sportowe Stypendium może być przyznane doktorantowi, który spełnił łącznie następujące warunki: wykazał się postępami w pracy naukowej, uzyskał wyniki egzaminów objętych programem studiów doktoranckich w poprzednim roku akademickim, klasyfikujące go wśród 5% najlepszych doktorantów w danej dziedzinie, uzyskał wybitne osiągnięcia naukowe, artystyczne lub sportowe w okresie od dnia rozpoczęcia studiów doktoranckich do dnia 30 czerwca roku ubiegania się o stypendium. 100 stypendiów rocznie o wysokości powyżej 2 000 zł miesięcznie. 14

Wynagrodzenie w grantach badawczych PRELUDIUM 4 (NCN) - Konkurs na finansowanie projektów badawczych, realizowanych przez osoby rozpoczynające karierę naukową, nieposiadające stopnia naukowego doktora (skuteczność ok. 20 %). Program JUVENTUS PLUS (MNiSW) - konkurs na podstawie prowadzonych projektów i opublikowanych wyników badań w wiodących światowych czasopismach (skuteczność ok. 50 %). Stypendia MNiSW dla wybitnych młodych naukowców (skuteczność ok. 50 %). Ok. 3 000 zł miesięcznie. 15

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju Wysokość grantu: max 1,2 mln zł Program LIDER: wsparcie osób rozpoczynających karierę naukową w zakresie zdobycia doświadczenia w samodzielnym planowaniu, zarządzaniu oraz kierowaniu zespołami badawczymi poprzez realizację projektów badawczych, czas realizacji projektu do 36 m-cy, członkami zespołu badawczego pełniącymi funkcje naukowe i badawcze mogą być wyłącznie osoby w wieku do 35 lat. Wysokość grantu: max 1,2 mln zł

Stypendium wypłacane w projekcie InterPhD ze środków projektu POKL „Rozwój Interdyscyplinarnych studiów doktoranckich na Politechnice Gdańskiej w zakresie nowoczesnych technologii”. Obecnie obejmuje Wydział Chemiczny, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej, Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, Instytut Maszyn Przepływowych PAN. Wysokość: 1 500 zł miesięcznie przez 10 miesięcy.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej Program START - stypendia za dotychczasowe osiągnięcia naukowe, wymagany dorobek publikacyjny. Wysokość: ponad 2 300 zł miesięcznie. Program VENTURES - stypendia za dotychczasowe osiągnięcia o potencjale wdrożeniowym, wymagany dorobek publikacyjny. Wysokość ok. 3 000 zł miesięcznie. Program POMOST – grant dla rodziców wracających do pracy badawczej po urlopie macierzyńskim, przewiduje stypendia dla 3 doktorantów. Wysokość: ok. 3 000 zł miesięcznie. 18

Stypendia podmiotów zewnętrznych wspomagających prace wdrożeniowe Stypendium InnoDoktorant - wypłacane z Projektu POKL prowadzonego przez Departament Rozwoju Gospodarczego, Urząd Marszałkowski Woj. Pomorskiego. Wspiera prace badawcze, które mają potencjał wdrożeniowy. 5 000 zł miesięcznie przez 6 miesięcy Stypendium Pomorskiego Parku Technologicznego w Gdańsku i Wolnej Strefy Ekonomicznej- dla prac badawczych mających duży potencjał wdrożeniowy Inne źródła: Grupa Lotos, Energa itp.

Podsumowanie Efektywność studiów doktoranckich jest niska. Na najlepszym studium doktoranckim PG zaledwie co piąty student otrzymuje stopień naukowy doktora w ciągu czterech lat trwania studiów doktoranckich. Potrzebny jest wspólny systematyczny wysiłek doktorantów i ich opiekunów naukowych. W szczególności potrzebna jest świadoma, silna motywacja samych doktorantów. Istnieją różne formy pomocy materialnej skierowanej do doktorantów. Należy z nich korzystać zamiast świadczyć pracę pozanaukową.