Chronione gatunki roślin, zwierząt i grzybów w Polsce

Ochrona gatunkowa Jedna z najstarszych form ochrony przyrody, Ochronie podlegają zwykle gatunki rzadko występujące, endemiczne i narażone na wyginięcie. Celem ochrony jest: a) zapewnienie przetrwania gatunków, b) właściwa ochrona stanu dziko występujących gatunków, c) zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Krajowe podstawy prawne ochrony gatunkowej Na terenie Polski ochronie gatunkowej podlegają gatunki znajdujące się na listach gatunków dziko występujących sporządzonych przez Ministra Środowiska wydanych w formie rozporządzenia Dz.U. 2004.220.2237 Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. 2004.168.1765 Gatunki dziko występujących grzybów objętych ochroną Dz.U. 2004.168.1764 Gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną W danym województwie Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska może sporządzić dodatkową listę gatunków. W przypadku gatunków objętych ochroną obowiązują określone zakazy m.in. zabijania, zbierania, przetrzymywania, niszczenia ich siedlisk, handlowania, wywożenia za granicę, płoszenia itp.

Chronione gatunki roślin W rozporządzeniu zawarto 428 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 51 pozycji objętych ochrona częściową. http://www.agroportal.net.pl/zdjecia/konwalia.jpg Konwalia majowa Convallaria majalis. W Polsce roślina na stanowiskach naturalnych objęta częściową ochroną gatunkową od 1957 roku. http://www.blogi.szkolazklasa.pl/privefiles/

Chronione gatunki roślin http://www.brzostek.yoyo.pl/rezerwat/turystyka/bluszcz.jpg http://www.lasy.com.pl/image/ Przytulia (marzanka) wonna Galium odoratum Bluszcz pospolity Hedera helix

Dyptam jesionolistny Dictamnus albus W stanie dzikim występuje od południowej Europy po Syberię i północne rejony Chin, przez Polskę przebiega północna granica zasięgu, obecnie potwierdzone zostały tylko trzy stanowiska dyptamu w Polsce: rezerwat Kulin koło Włocławka, okolice Dąbrowy Górniczej oraz rejon Pińczowa. http://www.gniazdko.com/wp-content/uploads/

Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis Roślina wieloletnia z rodziny jaskrowatych. Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce dość rozpowszechniona, rośnie w żyznych lasach liściastych. nazwę zawdzięcza kształtowi liści kojarzących się z płatami wątroby, Nasiona roznoszone są przez mrówki (myrmekochoria), w mniejszym zakresie za pomocą rozgałęziającego się i rozrastającego się kłącza. http://www.jerzygrzesiak.pl/ http://www.gniazdko.com/wp

Ostnica Jana Stipa joannis Gatunek wieloletniej trawy z rodziny wiechlinowatych, roślina stepowa, rośnie na słonecznych i suchych zboczach, tylko w nielicznych miejscach w Polsce, m.in. Kulin, koło Włocławka, dolina dolnej Wisły, Noteci, Warty, narażona na wymarcie. http://onaturzebezkomentarza.blox.pl/2007/05/Ostnica-na-wietrze.htm http://www.murawy.eu

Pełnik europejski Trollius europaeus Gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych, w Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu, cała roślina jest trująca, http://anczewski.w.interia.pl dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej populacji, największa populacja pełnika europejskiego na Pomorzu występuje w Dolinie rzeki Chocieli w gminie Bobolice. http://anczewski.w.interia.pl/

Lobelia jeziorna Lobelia dortmanna Poryblin jeziorny Isoëtes lacustris rośliny wodne, w Polsce występują na Pomorzu Środkowym i Zachodnim, w jeziorach oligotroficznych (jez. lobeliowe), poryblin występuje jeszcze w Karkonoszach Narażone na wyginięcie. http://www.zlocieniec.gawex.pl/dipk/rysunki/ch5.jpg Poryblin jeziorny Isoëtes lacustris (widłak, relikt epoki lodowcowej) http://pl.wikipedia.org/ Lobelia jeziorna Lobelia dortmanna, (relikt epoki przedlodowcowej)

Sasanka wiosenna Pulsatilla vernalis Największe skupisko znajduje się w Borach Tucholskich, następne jest w Tatrach, na rozproszonych stanowiskach była też znajdowana w środkowej i południowej Polsce, tworzy mieszańce z s. łąkowa, otwartą i zwyczajną, gatunek narażony na wyginięcie, na niżu jest trudna do ochrony, gdyż rośnie zazwyczaj na leśnych przecinkach i wzdłuż dróg leśnych, w Tatrach zagrożone są niektóre jej stanowiska na szlakach turystycznych. http://www.gniazdko.com/wp-content/uploads/2008/01/sasanki-3.jpg

Cis pospolity Taxus baccata Sosna limba Pinus cembra Cis - drzewo iglaste, roślina trująca z wyjątkiem osnówki, gatunek najwcześniej objęty ochroną w Polsce w 1423 przez W. Jagiełłę, najstarszym cisem w Polsce jest cis Henrykowski z Henrykowa Lubańskiego na dolnym Śląsku i liczy ok.1266 lat. http://pl.wikipedia.org Limba - drzewo iglaste, może osiągnąć wiek do 500 lat, W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Tatrach, najliczniej w okolicy Morskiego Oka i Doliny Roztoki, limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat, kwitnie i produkuje nasiona co 2–3 lata. http://www.drzewa.nk4.netmark.pl/

Chronione gatunki zwierząt W rozporządzeniu zawarto 326 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 23 pozycji objętych ochrona częściową. http://zwiedzaj-polske.pl/Tatry http://zwiedzaj-polske.pl/Tatry Wilk (wilk szary) Canis lupus Niedźwiedź brunatny Ursus arctos http://pl.wikipedia.org Żubr Bison bonasus

Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi Duży pająk z rodziny krzyżakowatych, nazwę swą zawdzięcza ubarwieniu podobnemu do futra tygrysa, jest jadowity, ukąszenie może powodować martwicę tkanek oraz silny obrzęk, ból jest porównywalny z ukąszeniem szerszenia, występuje na terenie całej Polski głównie na porośniętych wysoką trawą, zarówno suchych, jak i wilgotnych łąkach, nieużytkach, skrajach młodników nad brzegami zbiorników wodnych. http://www.google.pl/imgres

Czerwończyk nieparek Lycaena dispar Motyl dzienny z rodziny modraszkowatych, występuje skupiskowo praktycznie w całej Polsce, szczególnie w północno-wschodniej części kraju. Spotykany na wilgotnych łąkach, moczarach, w lasach łęgowych. http://forum.przyroda.org/ http://onephoto.net/?id=314130 http://forum.przyroda.org/topics63/czerwonczyk-nieparek-lycaena-dispar-vt6316.htm

Kozioróg dębosz Cerambyx cerdo Największy owad z rodziny kózkowatych występujących w Polsce, występuje tylko na dębach szypułkowych i bezszypułkowych, preferuje dobrze nasłonecznione, ponad 100-letnie drzewa, rosnące pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. Spotkać go można tylko na żywych drzewach. http://www.borodziej.pl/galeria

Gromada: płazy Amphibia W Polsce występuje 18 gatunków płazów, wszystkie są chronione, to kręgowce dwuśrodowiskowe, związane ze środowiskiem wodnym ze względu na charakter rozrodu, płazy przechodzą rozwój złożony (holometabolia), w którym występuje larwa zwana kijanką. Rzekotka drzewna Hyla arborea Ropucha szara Bufo bufo fot. M.Leszczyński

Gromada: płazy Amphibia Traszka karpacka Lissotruton montandoni Fot. M. Leszczyński Salamandra plamista Salamandra salamandra Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris

Gromada: gady Reptilia W Polsce żyje 9 gatunków, jajorodne i jajożyworodne: żółwie, węże i jaszczurki, wszystkie pod ochroną http://www.lubno.republika.pl/informacje/informacje.html Żółw błotny Emys orbicularis jedyny gatunek żółwia żyjący naturalnie w Polsce, żyje powyżej 100 lat, zagrożony wymarciem Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) w Polsce najpospolitszy z węży

Gromada: gady Reptilia http://www.skps.wroclaw.pl/ http://www.dubeczno.pl/okolica.html Jaszczurka zwinka Lacerta agilis w sytuacji zagrożenia odrzuca jako przynęta dla drapieżnika Padalec zwyczajny (Anguis fragilis) – gatunek beznogiej jaszczurki, jest niejadowity

Rodzina: Popielicowate Gliridae (pilchowate) Rodzina ssaków z rzędu gryzoni, obejmuje blisko 30 gatunków. http://pl.wikipedia.org/w/in http://ulubiency.wp.pl/ Koszatka Dryomys nitedula zapada w sen zimowy, który spędza w dziuplach lub pod korzeniami starych drzew. Popielica Glis glis jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, objęta Konwencją Berneńską.

Rząd: Sowy Strigiformes Obejmuje gatunki drapieżne, które przystosowały się do polowania nocą i o zmroku, choć niektóre gatunki powróciły do dziennego trybu życia. prowadzą zasadniczo osiadły tryb życia, lecz niektóre północne populacje koczują lub stały się wędrowne, w Polsce mamy 13 gatunków sów, w tym 9 lęgowych większość gatunków preferuje lasy, od starych, gęstych drzewostanów po luźniejsze lasy i zadrzewienia, a nawet tereny parkowe czy sady, Żywią się zwierzętami od owadów po ssaki, nie trawią kości, sierści, zębów, i piór. Niestrawione resztki wydalają w postaci wypluwek. httpwww.fotoplatforma.pl/pl/Sowy/index.php?foto=5554 Płomykówka (Tyto alba)

Rząd: Sowy Strigiformes http://sowy.ptaki.polska.pl/ Puszczyk Strix aluco najliczniejsza i najczęściej spotykana sowa Europy Puchacz Bubo bubo największa sowa świata Sowa uszata, uszatka Asio otus, w ostatnich latach coraz liczniejsza w obrębie osiedli ludzkich

Bielik Haliaeetus albicilla Bielik to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, szacuje się, że w Polsce jest 635-720 par gniazdujących, może zimować na wodach śródlądowych, ale poza rewirami lęgowymi, gdy wody zamarzną przenosi się nad rzeki lub morze. jest symbolem Wolińskiego Parku Narodowego, na jego obszarze znajduje się stanowisko lęgowe na którym kolejne pokolenia ptaków nieprzerwanie od 120 lat zakładają swe gniazda. http://www.lop.szczecin.pl

Rybołów Pandion haliaetus Gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego, W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na niżu, prawie wyłącznie na dwóch obszarach: Pojezierze Mazurskie, Pomorze Zachodnie i częściowo Wielkopolski - całkowita liczebność: 70–75 par. http://zdjecia.polska.pl/katalog/galeria/ http://ptaki.polska.pl/

Pustułka Falco tinnunculus Ptak drapieżny, w Polsce obecnie nieliczny ptak lęgowy, Z większej odległości rozpoznawalne przede wszystkim po charakterystycznym zawisaniu z trzepotaniem skrzydłami nad jednym miejscem. http://pl.wikipedia.org/w/in http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/pustulka-2-1/

Chronione gatunki grzybów W rozporządzeniu zawarto 109 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 10 pozycji objętych ochrona częściową. http://pl.wikipedia.org/wiki/Borowik_korzeniasty http://pl.wikipedia.org/wiki/Sarniak_(grzyb) Borowik korzeniasty Boletus radicans w Polsce rzadki, narażony na wymarcie Sarniak dachówkowaty Sarcodon imbricatus

Rodzaj: Gwiazdosz Geastrum Wszystkie rodzime gatunki z tego rodzaju objęte są w Polsce ochroną, grzyby odżywiają się saprofitycznie i rosną na glebie, owocniki, kuliste lub spłaszczone, okrywa zewnętrzna pęka na cztery lub więcej płatków, które rozchylając się tworzą gwiaździste owocniki. Zarodniki wydostają się przez otwór w szczycie. http://www.magicznakotlinka.pl/ http://www.nagrzyby.pl/index.php?artname=gatunek&id=383 Gwiazdosz frędzelkowaty Gwiazdosz długoszyjkowy

Ozorek dębowy Fistulina hepatica Grzyb pasożytniczy, pasożytuje na dębach wywołując brunatną zgniliznę drewna, w Polsce dość rzadki, młode kapelusze wydzielając obfity krwisty sok. http://nadlesnictwo.jalbum.net/Grzyby/ http://www.salamandra.sylaba.pl/magazyn/b15a01.html

Smardz jadalny Morchella esculenta Grzyb saprofityczny rozwijający się w glebie, wytwarza naziemne, puste w środku, bardzo zmienne owocniki 5–10 cm. http://www.skarzysko.org/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&p=33367&sid=e7e6ddf8b052b3669b7f0826eaa4d0f8 Zasięg występowania

Rodzaj: Szmaciak Sparassis Pasożyty korzeni i saprofity powodujące zgniliznę. http://www.magurskipn.pl/i http://odkrywca.pl/grzybole-na-wykopkach-,654382.html Szmaciak krótkotrzonowy Sparassis brevipe Szmaciak gałęzisty Sparassis crispa

Prawo Łowieckie USTAWA z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie. gospodarka łowiecka – hodowla i ochrona zwierzyny oraz jej pozyskiwanie w drodze polowań lub odłowów, a następnie wprowadzenie do obrotu gospodarczego. http://lelumpolelum.pinger.pl/a/2010/5/31// Łoś Alces alces największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z charakterystycznym porożem. Łosie zaliczane są do grubej zwierzyny łownej objętej całorocznym okresem ochronnym.

http://www.lukaszlukasik.pl/galeria/Ssaki/ Borsuk (jaźwiec, Meles meles) – gatunek drapieżnego ssaka. Na borsuki można polować od września do listopada, a na terenach obwodów łowieckich, na których występuje głuszec przez cały rok. Sarna, sarna europejska (Capreolus capreolus) – gatunek ssaka parzystokopytnego. Młode sarny tuż po porodzie nie mają zapachu. Podlega sezonowej ochronie łownej. Okres polowań na kozły rogacze trwa od 11 maja do 30 września, natomiast na kozy i koźlęta polowania prowadzi się od 1 października do 15 stycznia. http://agrrafka.pinger.pl/a/2010/10/16/

Polska Czerwona Księga – co to jest? Lista gatunków chronionych w Polsce, które są szczególnie rzadkie i zagrożone wyginięciem, W Polsce pierwszą Księgę opublikowano w 1993 r. Po raz pierwszy Czerwoną Księgę Gatunków Zagrożonych opublikowano w 1963 r., Księgę wydaje Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN),

Różanecznik żółty (CR) Rhododendron luteum W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Występuje na jednym stanowisku naturalnym w Polsce w miejscowości Kołacznia, gdzie utworzono w 1957 r. rezerwat przyrody o powierzchni 10 arów. Główne skupisko liczy kilkadziesiąt osobników. Gatunek krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia CR). http://www.naukowy.pl/encyklopedia/R%C3%B3%C5%BCanecznik_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty

Malina moroszka (EN) Rubus chamaemorus W Polsce bardzo rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową, jest reliktem epoki lodowcowej. Ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach, Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Iławeckie. Gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN). Głównym źródłem zagrożenia jest osuszanie i eksploatacja torfowisk http://bankgenow.kpnmab.pl/opisy-gatunkow.html http://www.moroszka.republika.pl/moroszka.html

Międzynarodowe podstawy prawne ochrony gatunkowej Polska podpisała umowy międzynarodowe dotyczące ochrony gatunków: a) Konwencja Waszyngtońska, b) Konwencja Berneńska, c) Konwencja Bońska z porozumieniami EUROBATS i ASCOBANS, d) Porozumienie o ochroni wodniczki, e) Natura 2000.

Konwencja Waszyngtońska Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem. Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej obowiązuje od 12 marca 1990 r. http://pl.wikipedia.org/wiki/Obuwik_pospolity http://www.gniazdko.com/sniezyczka-przebisnieg/ Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis gatunek chroniony od 1946, wymienionyw załączniku II Konwencji CITES Obuwik pospolity Cypripedium calceolus gatunek chroniony, wymieniony w załączniku II Konwencji CITES

Konwencja Berneńska Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, do konwencji dołączono załączniki z listami gatunków chronionych, Konwencja w Polsce obowiązuje od 1996 r. http://bankgenow.kpnmab.pl/galeria.html http://www.powiat.koszalin.pl http://www.google.pl/imgres Ryś, ryś euroazjatycki, ryś eurazjatycki (Lynx lynx) Gnidosz sudecki Pedicularis sudetica endemit obecny tylko w Karkonoszach, na terenach podmokłych, półpasożyt, Skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus występuje na siedliskach torfowiskowych

Konwencja Bońska Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, W Polsce weszła w życie 1 maja 1996, Za gatunki migrujące uważa się te gatunki (lub niższe grupy taksonomiczne), z których znaczna liczba osobników w sposób cykliczny i możliwy do przewidzenia przekracza granice jurysdykcji państwowej w różnych cyklach życiowych. W załącznikach wymieniono gatunki zagrożone i mające nieodpowiedni stan zachowania, dla których istnieje konieczność zawarcia porozumień międzynarodowych. Polska jest stroną dwóch takich porozumień - dotyczących ochrony nietoperzy (EUROBATS) i małych waleni (ASCOBANS).

Porozumienie EUROBATS W Polsce weszło w życie w dniu 10 maja 1996 r., celem porozumienia jest ochrona nietoperzy w Europie. W Polsce występuje około 25 gatunków nietoperzy należących do dwóch rodzin: podkowcowate Rhinolophidae i mroczkowate Vespertilionidae, wszystkie są objęte ochroną. http://www.tvn24.pl/12690,1641946,0,1,duzo-nockow--malo-mopkow,wiadomosc.html http://www.oton.sylaba.pl/ Gacek brunatny (Plecotus auritus) Podkowiec duży (Rhinolophus ferrumequinum)

Porozumienie ASCOBANS W Polsce weszło w życie 1996. Celem porozumienia jest ochrona wszystkich gatunków, podgatunków i populacji waleni zębowych występujących w Bałtyku i Morzu Północnym. http://www.salamandra.sylaba.pl/ Morświn (Phocoena phocoena) ochrona morświna

Porozumienie o ochronie wodniczki (Acrocephalus paludicola) Polska podpisała Porozumienie 13 lipca 2004 roku, Celem działań prowadzonych w ramach Porozumienia jest usunięcie wodniczki z listy gatunków narażonych na wyginięcie prowadzonej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN). Liczebność wodniczki w Polsce jest szacowana na około 3000 śpiewających samców, i stanowi niemal czwartą część światowej populacji. http://www.wodniczka.pl/pl/

Wodniczka Acrocephalus paludicola http://www.wo dniczka.pl/pl/ Najliczniej występuje na bagnach w dolinie Biebrzy (co najmniej 1000 śpiewających samców) i w dolinie Narwi, inne izolowane stanowiska to torfowiska pod Chełmem oraz rezerwat Karsiborska Kępa (ujście Świny). Gatunek zagrożony wyginięciem w skali Świata.

Natura 2000 Podstawę prawną dla tworzenia europejskiej sieci NATURA 2000 stanowią dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. W załącznikach do Dyrektyw znajduje się 267gatunków ptaków chronionych, 449 gatunków zwierząt z wyłączeniem ptaków oraz 674 gatunki roślin. http://traszka-grzebieniasta.zwierzeta.ekologia.pl/ http://zwierzetachronione.cba.pl/wydra%20europejska.htm Wydra europejska Lutra lutra Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Natura 2000 Dudek Upupa epops Dzięcioł średni Dendrocopos medius http://www.wikipedia.pl http://www.fotoplatforma.pl/fotografia/pl/3926/l Dzięcioł średni Dendrocopos medius Dudek Upupa epops

Żmijowiec czerwony Echium russicum Natura 2000 http://www.superakwarium.pl/foto/1253731026.jpg http://www.wodniczka.pl/pl/ Marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia) Żmijowiec czerwony Echium russicum