LUBELSKI BAROMETR GOSPODARCZY CEL PROJEKTU I KIERUNKI BADAŃ Mieczysław Kowerski Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu

Finansowanie projektu Projekt „Lubelski Barometr Gospodarczy” realizowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”, Priorytetu VIII „Regionalne kadry gospodarki”, Działania 8.1. „Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w.regionie”, Poddziałania 8.1.2. „Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie lubelskim”.

Cel projektu Celem ogólnym projektu jest systematyczne dostarczanie odpowiednio przetworzonej i opracowanej informacji o zmianach gospodarczych w regionie, w tym w szczególności w zakresie rynku pracy. Realizacji powyżej sformułowanego celu służyć będą prowadzone w trybie kwartalnym badania: Nastrojów gospodarczych w regionie. Zmian na rynku pracy i popytu na pracę w województwie lubelskim Stanu oraz prognozy rozwoju sytuacji społeczno –gospodarczej województwa.

Metody badawcze stosowane w projekcie Badania nastrojów gospodarczych przedsiębiorców i mieszkańców województwa lubelskiego Badanie nastrojów gospodarczych (business tendency surveys) nazywane również badaniem opinii gospodarczej (biznesowej) lub badaniem klimatu gospodarczego (biznesowego) polega na wnioskowaniu o aktywności gospodarczej na podstawie wyników ankietyzacji kierowników przedsiębiorstw oraz konsumentów na temat bieżącej sytuacji ich firm (gospodarstw domowych) oraz ich planów i oczekiwań na najbliższą przyszłość a także ich ocen i prognoz sytuacji społeczno – gospodarczej kraju (regionu).

Krótka historia badań nastrojów gospodarczych – Świat Już w drugiej połowie XIX wieku w oficjalnych statystykach niemieckich można znaleźć wyniki analiz gospodarczych prowadzonych w oparciu o ankiety. Regularne badania ankietowe producentów rozpoczęto w USA w latach dwudziestych XX wieku, natomiast w Republice Federalnej Niemiec, Francji i we Włoszech jako początek prowadzenia systematycznych analiz tego rodzaju przyjmuje się koniec lat czterdziestych i początek pięćdziesiątych. Od 1946 roku Uniwersytet Michigan prowadzi regularne (początkowo roczne, później kwartalne i w końcu miesięczne) badania ankietowe konsumentów, które pozwalają obliczyć jedną z najbardziej znanych oraz najwyżej cenionych na świecie subiektywnych miar oceny sytuacji gospodarczej – Indeks Nastrojów Konsumentów Uniwersytetu Michigan (The University of Michigan’s Index of Consumer Sentiment).

Badania nastrojów gospodarczych w Unii Europejskiej Bardzo ważne miejsce w upowszechnianiu badań nastrojów gospodarczych zajmuje także Dyrekcja Generalna Gospodarki i Finansów Komisji Europejskiej (Directorate General for Economic and Financial Affairs), która od 1961 roku realizuje decyzję Komisji Europejskiej z 15 listopada 1961 roku w.sprawie wprowadzenia zharmonizowanego programu badań nastrojów gospodarczych przedsiębiorców i.gospodarstw domowych. Obecnie co miesiąc badanych jest ponad 125500 firm oraz prawie 40000 gospodarstw domowych z całej Unii Europejskiej. W Polsce co miesiąc na jednakowe dla całej Unii pytania odpowiada 20000 respondentów.

Badania nastrojów gospodarczych w Polsce W Polsce pierwsze badania koniunktury gospodarczej z.wykorzystaniem ankiet w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych prowadziła grupa pracowników Instytutu Ekonomii Politycznej Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Jednak dość szybko zaprzestano tych badań. Natomiast zainicjowane w Instytucie Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Statystyki i Planowania (obecnie Szkoła Główna Handlowa) w Warszawie w 1986 roku przez dr Alfreda Biecia badania wskaźników wczesnego ostrzegania w przemyśle przetwórczym sektora publicznego dały początek prowadzonym do dnia dzisiejszego badaniom koniunktury gospodarczej. Od III kwartału 1998 roku obliczany jest kwartalnie barometr koniunktury Instytutu Rozwoju Gospodarczego BARIRG jako średnia ważona siedmiu sektorowych wskaźników koniunktury.

Badania nastrojów gospodarczych w Polsce Od II kwartału 1992 roku kwartalne badania polskiego rynku finansowego rozpoczęła Katedra Badań Marketingowych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu pod kierunkiem prof. dr hab. Józefa Garczarczyka. Populacją badaną są centrale i oddziały banków oraz centrale i oddziały (inspektoraty) zakładów ubezpieczeń społecznych. Łącznie co kwartał ankietowanych jest od 800 do 900 jednostek. W.oparciu o wyniki ankiet co kwartał obliczane są dwa indeksy: Poznański Indeks Koniunktury Bankowej (PIKBANK) oraz Poznański Indeks Koniunktury Ubezpieczeniowej (PIKU).

Badania koniunktury w GUS W czerwcu 1992 roku Główny Urząd Statystyczny rozpoczął badania koniunktury metodą testu koniunktury w przemyśle na podstawie dwóch ankiet: miesięcznej i kwartalnej, którymi obejmuje około 2,5.tysięcy wybranych losowo, tworzących stały panel respondentów, jednostek. W lipcu 1993 roku badania te poszerzono na podstawie miesięcznej ankiety na 2,2 tysięcy przedsiębiorstw budowlano – montażowych a w październiku tego samego roku na podstawie miesięcznych i kwartalnych ankiet na 2 tysięcy przedsiębiorstw handlowych. Pozwala to Głównemu Urzędowi Statystycznemu na.obliczanie miesięcznych i kwartalnych wskaźników koniunktury przetwórstwa przemysłowego oraz handlu detalicznego a także miesięcznych wskaźników koniunktury budownictwa.

Regionalne badania nastrojów gospodarczych Pierwsze systematyczne badania regionalne w końcu lat dziewięćdziesiątych wdrożył dla województwa pomorskiego Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową w Gdańsku. Od pierwszego kwartału 2001 roku, korzystając z metodologii IBnGR podobne badania rozpoczął Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie dla.województwa podkarpackiego.

Badania nastrojów gospodarczych w województwie lubelskim Już w II kwartale 2001 roku Wyższa Szkoła Zarządzania i.Administracji w Zamościu rozpoczęła kwartalne badania ankietowe nastrojów gospodarczych w województwie lubelskim. Tak więc do chwili rozpoczęcia realizacji niniejszego projektu przeprowadzono 35.badania i zebrano bogatą bazę danych dotyczących nastrojów gospodarczych przedsiębiorców (około 12700 ankiet) oraz konsumentów (13700 ankiet) z województwa lubelskiego. Zebrane dane pozwoliły wyznaczyć barometry nastrojów gospodarczych przedsiębiorców i konsumentów województwa lubelskiego oraz przeprowadzić szereg szczegółowych analiz i prognoz dotyczących rozwoju województwa lubelskiego. Obecnie kwartalnymi ankietami objętych jest 500 przedsiębiorstw i.500 gospodarstw domowych.

Etapy badań nastrojów gospodarczych Wybór próby Ankietyzacja Obliczanie sald odpowiedzi na pytania Desezonalizacja sald Obliczanie branżowych barometrów nastrojów gospodarczych Obliczanie syntetycznych barometrów nastrojów gospodarczych

Próbka badawcza w województwie lubelskim W województwie lubelskim podstawą obliczeń są kwartalne badania ankietowe, które w chwili obecnej obejmują 500 wybranych losowo przedsiębiorstw i 500 gospodarstw z obszaru całego województwa. Przedsiębiorstwa były losowane oddzielnie dla każdego sektora z uwzględnieniem trzech grup zatrudnieniowych: do 9 osób od 10 do 49 osób oraz powyżej 49 osób. Przy ustalaniu próby gospodarstw domowych losowano je według powiatów przy zachowaniu struktury ludności w podziale na miasto i wieś

Względne błędy szacunku w II kwartale 2009 roku (%) Względne błędy szacunku w badaniach nastrojów przedsiębiorców województwa lubelskiego w II kwartale 2009 roku. Zmienna zatrudnienie (%) Sektor Względne błędy szacunku w II kwartale 2009 roku (%) Przemysł 7,7 Budownictwo 8,2 Handel 8,9 Usługi 7,0 Wszystkie firmy 4,1

Względne błędy szacunku w badaniach nastrojów w gospodarstwach domowych w II kwartale 2009 roku (%) Zmienna Ogółem Miasto Wieś Wykształcenie 2,1 2,6 3,0 Wiek respondenta 3,2 4,8 4,2 Status zawodowy 3,6 5,0 5,2 Płeć respondenta 3,1 4,5 4,1 Liczba osób w gospodarstwie 2,9 3,8 Dochód na osobę 3,4 4,3

Sposób odpowiedzi W badaniach nastrojów w województwie lubelskim respondenci mają do wybory odpowiedzi trójopcyjne (poprawa, bez zmian, pogorszenie). Trójopcyjne odpowiedzi są we wszystkich pytaniach miesię-cznych Komisji Europejskiej kierowanych do przedsiębiorców (wyjątkiem jest jedno pytanie skierowane do budowlańców), natomiast 13 spośród 14 pytań kierowanych co miesiąc do konsumentów ma 6 opcji odpowiedzi typu: Sytuacja finansowa: A poprawiła się bardzo B poprawiała się nieznacznie C nie zmieniła się D pogorszyła się nieznacznie E pogorszyła się znacznie F nie wiem

Obliczanie sald w przypadku trójopcyjnych odpowiedzi na pytania S = P – N gdzie: S – saldo netto P – procent odpowiedzi, że nastąpiła poprawa N – procent odpowiedzi, że nastąpiło pogorszenie

Badanie zmian na rynku pracy i popytu na pracę w województwie lubelskim Badanie procesów demograficznych w regionie Tendencje na rynku pracy. Diagnozy i prognozy Badanie trendów na rynku pracy Ekonometryczne modele i prognozy podstawowych zmiennych opisujących rynek pracy Modele oceny sytuacji na rynku pracy województwa lubelskiego przez mieszkańców Badanie zapotrzebowania na kadrę w województwie lubelskim Diagnoza oraz prognozy rozwoju sytuacji społeczno - gospodarczej województwa Ocena sytuacji społeczno – gospodarczej województwa na tle kraju Diagnozy i prognozy wybranych zmiennych opisujących rozwój gospodarczy

Zmiany liczby urodzeń w Polsce i w województwie lubelskim (tys. osób) Przemiany ludnościowe w województwie lubelskim od chwili jego utworzenia Zmiany liczby urodzeń w Polsce i w województwie lubelskim (tys. osób)

Zmiany syntetycznych miar reprodukcji ludności w województwie lubelskim na tle kraju Drastyczny spadek liczby urodzeń jest konsekwencją niekorzystnych zmian struktur wiekowych kobiet (w wiek największego natężenia urodzeń weszły roczniki kobiet urodzonych podczas niżu lat sześćdziesiątych i pierwszej połowy lat siedemdziesiątych) jak również spadku skłonności do posiadania dzieci

Zmiany przeciętnego dalszego życia noworodka (e0) w Polsce i w województwie lubelskim (lata) Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet w województwie lubelskim wzrosło w.latach 1995 – 2008 o 3,3 roku i w 2008 roku wyniosło 80,5 roku (w Polsce 80 lat), natomiast mężczyzn wzrosło o 2,7 roku ale był to znacznie mniejszy przyrost niż przeciętnie w kraju (o 3,6 roku). Przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzny w województwie lubelskim w 2008 roku wyniosło 70,2 roku i.tylko w województwie łódzkim mężczyźni żyli krócej (69,1 roku).

Przeciętne trwanie życia w Polsce na tle innych krajów Źródło: Nowak L., M. Waligórski, A. Brustman, Z. Kostrzewa, L. Rutkowska, Prognoza ludności na lata 2008 – 2035, GUS, Warszawa 2009, s. 52

Prognoza zmian liczby mieszkańców województwa lubelskiego w latach 2009 - 2035

Dojazdy do pracy w województwie lubelskim Dojazdy do pracy w województwie lubelskim. Iloraz przepływów w gminach województwa lubelskiego w 2006 roku

Dziękuję za uwagę