Budżet obywatelski participatory budgeting Innowacja w ramach partycypacji społecznej

Budżet partycypacyjny – w Polsce często nazywany „obywatelskim” – to proces decyzyjny, w ramach którego mieszkańcy współtworzą budżet danego miasta, tym samym współdecydując o dystrybucji określonej puli środków publicznych. W. Kłębowski, Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Instytut Obywatelski, Warszawa 2013.

Charakterystyka budżetu obywatelskiego: dyskusja powinna toczyć się wokół kwestii finansowych czy budżetowych oraz dotyczyć podziału ograniczonych zasobów, dyskusja powinna toczyć się na poziomach: miasta lub dzielnic, zatem takiego obszaru, który posiada wyodrębnioną administrację, powtarzalność procedury – jedno spotkanie czy referendum to za mało publiczna debata a nie jedynie spotkanie otwarte dla mieszkańców (publiczna debata w trakcie spotkań czy forów), wyniki debaty wiążące (co odróżnia budżet obywatelski od konsultacji społecznych) realizacja pomysłów w ramach b.o powinna być rozliczana, długofalowość – organizowany rokrocznie lub przez lata. Źródło: Y. Sintomer, C. Herzberg, A. Roecke, G. Allegretti, Transnational Models of Citizen Participation: The Case of Participatory Budgeting, [w:] The Spread of Participatory Budgeting Across the Globe: Adoption, Adaptation, and Impacts, red. B. Wampler, J. Hartz-Karp, „Journal of Public Deliberation” 2012, tom 8, nr 2

Źródło: www.amitaba.republika.pl

Brazylia – historia polityczna Rządy demokratyczne dwukrotnie były zastępowane przez dyktatury: 1930-1934, 1937-1945, oraz junty wojskowe 1964-1985. Od 1985-do dzisiaj rządy demokratyczne.

Porto Alegre najbardziej rozwinięty region w znaczeniu ekonomicznym, 4 pod względem wielkości miasto w Brazylii, (1,4 mln mieszkańców stolica stanu Rio Grande do Sul w Brazylii)

Poziomy uczestnictwa w budżetowaniu 1. Poziom tematyczny – 16 zgromadzeń terytorialnych 1. Poziom terytorialny – 5 zgromadzeń tematycznych 2. Wybór delegatów na tematyczne i terytorialne fora delegatów 3. Tematyczne i terytorialne spotkania „pośrednie” z mieszkańcami” 4. Wybór członków Rady Budżetu Partycypacyjnego

W każdej dzielnicy miasta zbierają się zgromadzenia mieszkańców, które dokonują hierarchizacji priorytetów sektorowych.: 1. gospodarka ściekowa 2. gospodarka śmieciowa 3. budowa dróg i chodników 4. pomoc społeczna 5. zdrowie 6. edukacja 7. transport 8. czas wolny 9. turystyka 10. rozwój ekonomiczny 11. kultura

1. oświata, kultura, czas wolny 2. zdrowie i opieka społeczna Oprócz zgromadzeń dzielnicowych mieszkańców, mają miejsca zgromadzenia ogólnomiejskie tematyczne:   1. oświata, kultura, czas wolny 2. zdrowie i opieka społeczna 3.rozwój gospodarczy i finansowy miasta 4. komunikacja miejska i ruch uliczny 5. organizacja i planowanie rozwoju miasta oraz ochrona środowiska

Wnioski zgłaszane uprzednio przez mieszkańców są oceniane przez radnych przy uwzględnieniu takich czynników jak: a. miejsce w rankingu, które na wcześniej ustalonej liście zajmuje określona dzielnica, b. wielkości potrzeb, istniejąca w danej dziedzinie infrastruktura, c. potrzeba zaspokojenia danych usług w tym rejonie czy liczba mieszkańców. Każdy z czynników jest osobno punktowany – zazwyczaj w skali od 1 do 4 (gdzie 4 jest najwyższą oceną, czasami bywa tak, że wynik mnożony jest przez 2), a wnioski, które otrzymają najwięcej punktów, zostaną zrealizowane.

Statystyka Porto Alegre 1990 zaledwie 976 osób wzięło udział w zgromadzeniach publicznych (decydowano o 5% budżetu miasta). w 2004 r. 50 tysięcy uczestników (przy tym nieoficjalne zgromadzenia – 600 tys. – aktywność grup sąsiedzkich, tworzących unię stowarzyszeń sąsiedzkich w Porto Alegre i organizacji)

Wykształcenie uczestników budżetu obywatelskiego w roku 2000 w % źródło: R. Górski, Przewodnik po demokracji uczestniczącej, Biblioteka Anarchistyczna, Poznań-Kraków, 2005 wykształcenie zgromadzenia liderzy organizacji delegaci radni Podstawowe i niższe 52,4 46,7 39,2 36,4 średnie 23,9 38,3 34,9 34,1 Wyższe 19,9 12,2 23,1 29,5 brak deklaracji 3,7 2,8 -

Skutki: Wpływ na budżet – grupa o niskich dochodach, ale nie najbiedniejsza. Budżet zmienił kulturę polityczną opartą na systemie patronackim/ klientelizmie

Budżet obywatelski I: Okres eksperymentów (1989 – 1996) - w tych latach w Porto Alegre oraz kilku innych miastach Brazylii miały miejsce działania zmierzające do wytworzenia właściwego modelu procesu budżetowego. II: Okres ekspansji w Bazyli (1997 – 2000) - ponad 130 miast zdecydowało się na wprowadzanie mechanizmów wypracowanych w Porto Alegre i innych miastach. Jest to okres dynamicznego upowszechniania się metody partycypacyjnego tworzenia budżetu miasta. III: Ekspansja - od 2000 roku ma miejsce szerokie upowszechnienie b.o., który zaczyna docierać do miast w innych krajach Ameryki Pd., Europy, Afryki, Azji i Ameryki Płn.

W. Kłębowski, Budżet partycypacyjny W. Kłębowski, Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Instytut Obywatelski, Warszawa 2013, s. 13

Literatura: C. Souza, Participatory budgeting in Brazilian cities: limits nad possiblities in building democratic institution, w: Environment and Urbanisation, t. 13, nr 1, 2001, s. 159-184. B. de Sousa Santos, Participatory Budgeting in Porto Alegre: Toward a Redestributive Democracy, w: Politics and Society, t. 24, nr 4, 1998, s. 461-510. R. Górski, Przewodnik po demokracji uczestniczącej, Biblioteka Anarchistyczna, Poznań-Kraków, 2005. A. Novy, B. Leubolt, Participatory Budgeting in Porto Alegre: Social Innovationa nd Dialectical Relationship of State and Civil Society, w: Urban Studies, t. 42, nr 11, 2005, s. 2023-2036. Y. Sintomer, C. Herzberg, A. Roecke, G. Allegretti, Transnational Models of Citizen Participation: The Case of Participatory Budgeting, [w:] The Spread of Participatory Budgeting Across the Globe: Adoption, Adaptation, and Impacts, red. B. Wampler, J. Hartz-Karp, „Journal of Public Deliberation” 2012, tom 8, nr 2. W. Kłębowski, Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, Instytut Obywatelski, Warszawa 2013.

Dziękuję za uwagę