Kultura jakości w świetle postulatów Procesu Bolońskiego na podstawie materiałów opracowanych przez Jadwigę Mirecką we współpracy z Markiem Frankowiczem przygotował Marek Wilczyński Zielona Góra 6 listopada 2008 r.

Skróty nazw użyte w prezentacji EUA - European University Association - Europejskie Stowarzyszenie Akademickie. www.eua.be ENQA – European Association of Quality Assurance in Higher Education – Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Zapewnienia Jakości w Szkolnictwie Wyższym. www.enqua.eu ESIB – European Student Information Bureau – europejski parlament studencki. Od maja 2007 r. obowiązuje nazwa European Students Union (ESU). www.esib.org EHEA – European Higher Education Area – Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego (EOSW)

Deklaracja Bolońska 1999 5. Promocja Europejskiej współpracy w zakresie zapewnienia jakości pod kątem rozwoju wspólnych kryteriów i metodologii

Konieczność zapewnienia jakości wynika również z: zaleceń Unii Europejskiej tworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EOSW) odpowiedzialności wobec studentów i innych zainteresowanych zmieniających się potrzeb rynku konkurencji pomiędzy uczelniami faktu, że koszt utrzymania systemu zapewnienia jakości będzie niższy od kosztu jego zaniechania

O zasadach starego subiekta słów kilka … Zacny i niewątpliwie profesjonalny pan Ignacy Rzecki prowadził działalność handlową w myśl paru prostych zasad: 1. Kundmani, czyli klienci, mają otrzymywać zawsze towar najlepszej jakości, a przynajmniej być przekonani, że taki dostają. 2. Obsługa musi być zawsze na najwyższym poziomie, klienci powinni czuć się w sklepie osobami szczególnymi, oczekiwanymi, o których zadowolenie zabiega cały personel. 3. Opinii klientów wysłuchać należy zawsze z uwagą i należytym szacunkiem. 4. Najdrobniejszy nawet zakup nie może opuścić sklepu bez odpowiedniego opakowania. W razie potrzeby tasiemki za kilka kopiejek odsyła się do domu klienta. 5. Subiektów lekceważąco odnoszących się do swoich obowiązków, lub co znacznie gorsze, do klientów, zwalnia się natychmiast. … a poza tym, cokolwiek by się na świecie nie działo Napoleonidzi i tak jeszcze będą górą!

Cztery podstawowe pytania (EUA Institutional Evaluation Programme) What are you trying to do? co próbujesz robić? How are you trying to do it? jak to chcesz robić? How do you know it works? skąd wiesz, że to działa? How do you change in order to improve? co zmieniasz, aby było lepiej?

Jakość w Uczelni odnosi się do: kształcenia badań naukowych kierowania i zarządzania rozwoju i infrastruktury pozyskiwania funduszy kreowania wizerunku Woźnicki W-wa 2007

Systemy zapewnienia jakości kształcenia ZEWNĘTRZNE (ocena, audyt, akredytacja) analiza raportu samooceny uczelni wizyta zespołu oceniającego raport zespołu oceniającego zalecenia zespołu oceniającego ocena kontrolna

Standardy kształcenia plusy i minusy wyznaczają poziom minimalny: treści akademickich warunków i usług jakości praktyki i organizacji (Standardy ENQA) z trudem mieszczą różnorodność mogą ograniczać innowacje i eksperymentowanie tworzący je przedstawiciele środowisk naukowych w wielu przypadkach potraktowali standardy jako oręż w walce o utrzymanie „wysokiego poziomu naukowego” rozumianego jako zachowanie dużej ilości godzin i konserwacji systemu nauczania uznawanego za jedyny właściwy ale

Standardy kształcenia dla studiów I i II stopnia Są ustalone przez reprezentacje środowisk akademickich i MNiSW Policzmy (dla przedmiotu podstawowego historia kształcenie nauczyciela, studia licencjackie): Standard przedmiotu podstawowego – 1800 (zalecane) Standard przedmiotu dodatkowego – 400 Standard „bloku pedagogicznego” – 390 SUMA 2790 Daje to, w zależności od przeliczenia 93 do 112 ECTS, czyli 52 – 62 % ogółu punktów ECTS przewidzianych dla studiów I stopnia (180 ECTS). To rozliczenie TYLKO godzin zajęć, a nie ogółu pracy studenta. Sytuacja na studiach historycznych należy DO NAJLEPSZYCH – są standardy zlecające znacznie powyżej 2000 godzin. NO !

Systemy zapewnienia jakości kształcenia WEWNĘTRZNE samoocena uczelni / jednostki analiza mocnych i słabych stron plan poprawy jakości podział zadań stałe monitorowanie efektów

Przeprowadzenie analizy jednostek uczelni typu SWOT: (strength, weaknesses, opportunities, threads) - mocne strony - słabe strony - szanse przeszkody

Zewnętrzne systemy zapewnienia jakości weryfikowane przez oparte o Wewnętrzne systemy zapewnienia jakości

Zewnętrzne systemy zapewnienia jakości Kultura jakości Wewnętrzne systemy zapewnienia jakości

Kultura jakości Obejmuje: poprawianie jakości w każdym aspekcie funkcjonowania instytucji wraz z promowaniem kreatywności i innowacyjności budowanie poczucia wspólnoty w oparciu o wspólnie podzielane wartości i poczucie identyfikacji się z instytucją Kultura jakości nie jest czymś stałym, lecz wynika z mnogich interakcji pomiędzy wszystkimi uczestnikami. Kultura jakości się dzieje. Jej budowa i zapewnianie jest procesem stałym i ciągłym

„Standardy i wskazówki dotyczące wewnętrznego zapewnienia jakości w instytucjach szkolnictwa wyższego” Bergen 19 – 20 maja 2005 r. Polityka oraz procedury zapewnienia jakości Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy przegląd programów oraz ich efektów Ocenianie studentów Zapewnienie jakości kadry dydaktycznej Zasoby do nauki oraz środki wsparcia dla studentów Systemy informacyjne Publikowanie informacji ENQA ENQA

ENQA :1.1. Polityka oraz procedury zapewnienia jakości Standard Instytucje winny mieć taktykę oraz procedury odnoszące się do jakości oferowanych przez siebie programów oraz ich efektów. Instytucje powinny opracować i wprowadzić w życie strategię na rzecz ciągłej poprawy jakości. Strategia, polityka oraz procedury powinny posiadać formalny status i być powszechnie dostępne. Powinny również przewidywać określone funkcje dla studentów oraz pozostałych zainteresowanych stron.

Możliwości/Sugestie/… Opracowanie kompleksowego planu działań pro-jakościowych Określenie osób/ instytucji odpowiedzialnych Rozpisanie harmonogramu działań Plan winien być: SMART Specific – Measurable - Accurate – Realistic - Timebound

ENQA 1.2. Zatwierdzanie, monitoring oraz okresowy przegląd programów oraz ich efektów Standard Instytucja powinna dysponować oficjalnymi mechanizmami zatwierdzania, okresowego przeglądu oraz monitorowania swoich programów oraz ich efektów.

Możliwości/Sugestie/… Zwiększenie samodzielności Wydziału/Instytutu w zakresie kształtowania programów. Szeroki udział społeczności akademickiej w kształtowaniu programów Stworzenie zespołu gwarantującego ciągłość koncepcji programowej wobec kadencyjności władz (Komisja Dydaktyczna) Stworzenie zespołu uprawnionego do okresowego przeglądu programów Bieżąca analiza efektów kształcenia (patrz dalej)

(Sugestii ciąg dalszy …) Modyfikacja programów kształcenia: z uwzględnieniem: Krajowej Struktury Kwalifikacji (KASK) wyników projektu TUNING potrzeby kształtowania umiejętności ogólnych zwiększenia drożności pomiędzy stopniami studiów realizowanych na kierunkach pokrewnych

(Sugestii ciąg dalszy …) Programy winny być: ukierunkowane na studenta a nie na nauczyciela elastyczne o strukturze modułowej z wyróżnionym rdzeniem programu i zajęciami do wyboru

ENQA 1.3. Ocenianie studentów Standard Studenci powinni być oceniani według opublikowanych i konsekwentnie stosowanych kryteriów, przepisów i procedur.

Możliwości/Sugestie/… Określenie na piśmie zakresu materiału, wymagań i sposobu oceniania Dostosowanie formy sprawdzianu do celu kształcenia ( sprawdzanie wiedzy, umiejętności i zachowań) Obiektywizacja i standaryzacja egzaminów (zwłaszcza końcowych) Przejrzystość procedury (wgląd do ocenianych prac)

ENQA 1.4. Zapewnienie jakości kadry dydaktycznej Standard Instytucje powinny posiadać metody gwarantujące, aby kadra prowadząca zajęcia dla studentów dysponowała odpowiednimi kwalifikacjami i kompetencjami. Powyższe metody powinny być dostępne dla osób prowadzących zewnętrzne przeglądy i stanowić przedmiot komentarza w raportach.

Możliwości/Sugestie/… Rekrutacja kadry również pod kątem umiejętności dydaktycznych Podnoszenie kwalifikacji pedagogicznych nauczycieli akademickich Podniesienie znaczenia oceny działalności dydaktycznej, także w zakresie awansów i stopni Bieżąca ocena nauczycieli Promocja dobrego nauczania

Ocena nauczycieli w aspekcie różnych ról przez nich spełnianych: (Sugestii ciąg dalszy…) Dostarczyciel informacji Mistrz umiejętności praktycznych Wzorzec zachowań Osoba oceniająca Autor materiałów dydaktycznych Organizator zajęć

Różne sposoby oceny nauczania: (Sugestii ciąg dalszy…) Przy udziale studentów Przez władze uczelni lub bezpośrednich przełożonych Przez innych nauczycieli W oparciu o „portfel” nauczyciela” oraz dokonania dydaktyczne (podręczniki, wprowadzanie nowych metod nauczania) Ocenę efektów/wyników

ENQA 1.5. Zasoby do nauki oraz środki wsparcia dla studentów Standard Instytucje powinny zagwarantować, aby zasoby wspomagające naukę studentów były wystarczające i odpowiednie dla każdego z oferowanych programów.

Możliwości/Sugestie/… Oprócz odpowiedniego alokowania środków ważne jest: optymalne wykorzystanie zasobów (organizacja pracy etc.), przejrzysty system podejmowania decyzji finansowych tworzenie/doskonalenie ‘niematerialnych’ mechanizmów wspomagających (doradztwo, opieka naukowa) Należy jak najlepiej rozeznać potrzeby studentów (badane zadowolenia ze studiowania, identyfikacja potrzeb etc.)

ENQA 1.6. Systemy informacyjne Standard Instytucje powinny gromadzić, analizować i wykorzystywać stosowne informacje dotyczące skutecznego zarządzania oferowanymi programami studiów oraz innymi działaniami.

Możliwości/Sugestie/… Wprowadzenie/ doskonalenie elektronicznych systemów zarządzania uczelnią, w tym systemu USOS do bieżących potrzeb akademickich Bieżąca analiza wskaźników efektywności nauczania Bieżąca analiza opinii studentów, absolwentów, pracowników

ENQA 1.7. Publikowanie informacji Standard Instytucje powinny w regularnych odstępach czasu publikować aktualne, bezstronne i obiektywne informacje – zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym – na temat oferowanych przez siebie programów oraz ich efektów.

Możliwości/Sugestie/… Podawanie do publicznej wiadomości raportów akredytacyjnych Publikowanie danych uczelnianych/wydziałowych o charakterze sprawozdań a nie reklamy Katalogi studiów nie tylko w języku polskim Obecność uczelni i jej jednostek na różnych platformach internetowych

Studenci jako „eksperci” w oparciu o doświadczenie Mogą oceniać: 1. Program 2. Proces nauczania 3. Nauczycieli 4. Organizację 5. Instytucję 6. Ogólną stysfakcję Z „Gazety Wyborczej” „Unter den Talaren Muff von 1000 Jahren” ???

Studenci mogą również opiniować: zgodność pomiędzy założonymi a osiągniętymi celami nauczania zgodność ich nakładu pracy z przyznanymi punktami ECTS atrakcyjność i skuteczność metod nauczania dostępność pomocy naukowych utrudnienia w wymianie studenckiej właściwość i kryteria metod oceny dostępność nauczycieli

Ocena nauczania przez studentów winna być: akceptowana przez nauczycieli przejrzysta nie obowiązkowa (dla studenta) czytelna (jako informacja zwrotna) skutkująca wyraźnymi zmianami organizowana w ścisłej współpracy z reprezentacją studentów

Ocena efektywności kształcenia Ankietowanie studentów Ankietowanie absolwentów Ankietowanie pracodawców Monitorowanie zatrudnialności Udział egzaminatorów zewnętrznych Wyniki egzaminów państwowych % studentów skreślonych, promowanych w terminie Z „Gazety Wyborczej”

Czy warto próbować? Na to pytanie odpowiedź przyniesie praktyka po kilku latach wprowadzania nowego systemu. Na pewno jednak lepiej zaryzykować próbę, niż po niewczasie zastanawiać się dlaczego nigdy się nie spróbowało. … a poza tym, cokolwiek by się na świecie nie działo Napoleonidzi i tak jeszcze będą górą! Czyli może prędzej czy później pozytywne aspekty wprowadzane przez Proces Boloński zostaną docenione i uznane. Dziękuję za uwagę ! 39