System bankowy w Estonii

W skład systemu bankowego Estonii wchodzą: Bank Estonii (Eesti Pank) Siedem banków komercyjnych Fundusz Gwarantowania Depozytów (Tagatisfond)

Funkcję regulacyjno-nadzorczą nad bankami spełnia wyodrębniona instytucja państwowa pod nazwą Organ Nadzoru Finansowego, która zajmuje się w sposób kompleksowy regulacjami i nadzorem nad wszystkimi sektorami finansowymi.

System bankowy Estonii jest oparty na niemieckim modelu bankowości, gdzie dominującą rolę odgrywają uniwersalne banki komercyjne. Rynek bankowy w Estonii jest w pełni sprywatyzowany, silnie skoncentrowany i w głównej mierze kontrolowany przez kapitał zagraniczny.

Historia bankowości w Estonii 1919 - Powstanie Banku Estonii 1929 - Wprowadzenie estońskiej waluty - korony 1940 - Aneksja Estonii przez ZSRR 1990 - Przywrócenie Banku Estonii 1991 – Odzyskanie niepodległości przez Estonię 1992 - Zastąpienie rubla koroną – w pełni wymienialną walutą 1992-1994 – pierwszy kryzys bankowy 1998-1999 – drugi kryzys bankowy 2004.06.28 – przystąpienie Estonii do ERM II

Waluta Estonii Od 20 czerwca 1992 r. jest nią korona estońska, która zastąpiła rubla rosyjskiego. Ustalono sztywny kurs korony w stosunku do marki niemieckiej w relacji 1 DEM – 8 EEK. Od 1 stycznia 1999 r. związanie z marką niemiecką zastąpiono powiązaniem z euro w relacji 1 EUR – 15,6466 EEK. Od 28 czerwca 2004 r. korona estońska włączona została do mechanizmu kursowego ERM II.

Nadzór bankowy Funkcje nadzoru bankowego w Estonii znajdują się w kompetencjach Organu Nadzoru Finansowego, odpowiedzialnego za nadzór nad działalnością wszystkich sektorów finansowych: bankowego kapitałowego ubezpieczeniowego

Bank Estonii est. Eesti Pank Powstał 24 lutego 1919 roku W latach 1944 - 1989 stanowił część systemu bankowego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich Wznowił działalność od 1 stycznia 1990 r. Jest w pełni niezależny, nie podlega żadnym organom władzy wykonawczej, jest odpowiedzialny jedynie przed parlamentem. Działa w oparciu o ustawę z 18 maja 1993 r. oraz Statut Banku Estonii z 3 września 1996 r.

Funkcje Banku Estonii Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej, mającej na celu utrzymanie stabilności cen oraz umacnianie pozycji korony estońskiej Emisja banknotów i monet oraz regulowanie obiegu pieniądza gotówkowego zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej

Funkcje Banku Estonii Ustalanie w uzgodnieniu z rządem zasad reżimu kursowego oraz kształtowanie polityki i zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi. Określanie form i zasad rozliczeń pieniężnych w gospodarce oraz aktywne uczestnictwo w systemie rozrachunków międzybankowych.

Funkcje Banku Estonii Wykonywanie usług bankowych na rzecz rządu i jego instytucji, a zwłaszcza prowadzenie obsługi budżetu państwa, z wykluczeniem możliwości kredytowania wydatków publicznych.

Struktura organizacyjna Banku Estonii Organami BE są: Rada Nadzorcza Prezes BE Zarząd BE

Rada Nadzorcza Stanowi najważniejszy organ decyzyjny BE. Składa się z Przewodniczącego, Prezesa BE oraz z siedmiu członków. Przewodniczący Rady Nadzorczej jest powoływany przez Parlament Republiki Estońskiej na wniosek Prezydenta Republiki Estońskiej, zaś członkowie na wniosek Przewodniczącego Rady Nadzorczej. Członkowie Rady Nadzorczej powoływani są na pięcioletnią kadencję. W obradach Rady może brać udział Minister Finansów Rada obraduje przynajmniej raz w miesiącu.

Zadania Rady Nadzorczej Sprawuje kierownictwo nad wszystkimi działaniami podejmowanymi przez BE. Odpowiada za prowadzenie polityki pieniężnej i ustalanie norm ostrożnościowych dla instytucji kredytowych Przyjmuje i wykonuje budżet BE.

Prezes Banku Estonii Jest powoływany przez Prezydenta Republiki Estonii na wniosek Rady Nadzorczej na pięcioletnią kadencję. Z momentem powołania Prezes staje się członkiem Rady Nadzorczej. Sprawuje ogólne kierownictwo nad pracami Banku. Realizuje decyzje podjęte przez Radę Opracowuje projekt budżetu Banku.

Zarząd Banku Estonii Kieruje działalnością Banku. Odpowiada za współpracę pomiędzy jego poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi. W jego skład wchodzą Prezes oraz od dwóch do czterech członków powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa. Zarząd obraduje nie rzadziej niż raz na dwa tygodnie.

Nadzór bankowy Funkcje nadzoru bankowego w Estonii znajdują się w kompetencjach Organu Nadzoru Finansowego, odpowiedzialnego za nadzór nad działalnością wszystkich sektorów finansowych: bankowego kapitałowego ubezpieczeniowego

Skład Organu Nadzoru Finansowego Pracami ONF kieruje Rada Nadzorcza, składająca się z: Przewodniczącego Rady, którym z urzędu jest Minister Finansów, Prezesa Banku Estonii oraz czterech innych członków. Dwóch z nich jest powoływanych przez Radę Ministrów na wniosek Ministra Finansów, dwóch pozostałych powołuje Rada Nadzorcza Banku Estonii na wniosek Prezesa Banku.

Kompetencje Rady Nadzorczej określanie norm ostrożnościowych, od przestrzegania których zależy bezpieczeństwo finansowe i stabilność sektora finansowego, ogólny nadzór nad działalnością Zarządu ONF i jego funkcjonowaniem Kadencja Rady Nadzorczej trwa trzy lata.

Zarząd ONF Składa się z pięciu osób powoływanych przez Radę Nadzorczą ONF na trzyletnią kadencję. Do zadań Zarządu należy: realizacja postanowień Rady Nadzorczej ONF przygotowywanie informacji, analiz i wniosków wynikających z oceny sytuacji w sektorze finansowym występowanie z inicjatywą zastosowania ewentualnych sankcji wobec banków nieprzestrzegających norm ostrożnościowych i zasad bezpieczeństwa finansowego oraz innych przepisów prawa bankowego.

System ochrony depozytów Fundusz Gwarancyjny powstał w 1998 r. Wszystkie banki są w sposób prawny zobowiązane do uczestnictwa w FG, do wnoszenia odpowiednich opłat oraz przestrzegania wszelkich reżimów związanych z ochroną wkładów pieniężnych deponentów. Zakres gwarancji ustanowiono początkowo na poziomie 6400 euro, czyli znacznie mniejszym niż minimalna norma wyznaczona przez dyrektywę Unii Europejskiej. Docelowo – będzie to około 20 tyś euro.

System ochrony depozytów Opłaty na rzecz Funduszu są wnoszone przez banki z góry i mogą w skali roku sięgać kwoty równoważnej 0,28% wielkości depozytów gwarantowanych znajdujących się na rachunkach klientów. Jeżeli i skala wpłat depozytów gwarantowanych przekroczy wielkość środków pochodzących z opłat wnoszonych przez banki, Fundusz Gwarancyjny może zaciągnąć pożyczkę bankową od członków systemu ochrony depozytów bądź na rynku pieniężnym lub też zwrócić się o pomoc do rządu.

Rozwój estońskiego systemu bankowego W 1988 r. w Estonii powstał Tartu Commercial Bank – pierwszy komercyjny bank na terytorium byłego ZSRR. Bank zbankrutował i został zlikwidowany w latach 1992-93. Rozwój sektora prywatnego w okresie transformacji gospodarki spowodował wzrost zapotrzebowania na usługi bankowe. W 1992 r. w Estonii działały już 42 banki. Wiele z nich upadło w czasie kryzysów bankowcy w latach 1992-94 i 1998-99. Wskutek łączenia się małych banków obecnie istniej siedem instytucji kredytowych oraz sześć oddziałów instytucji zagranicznych.

Pierwszy kryzys bankowy Pierwszy kryzys był następstwem drastycznej restrukturyzacji gospodarki, której następstwem był spadek produkcji i hiperinflacja. Dodatkowym czynnikiem było słabe zarządzanie bankami oraz niewystarczający nadzór ze strony banku centralnego i właścicieli banków. Został przezwyciężony bez pomocy zewnętrznej, z wykorzystaniem krajowych zasobów i umiejętności kadr zarządzających.

Skutki pierwszego kryzysu bankowego Ogromne straty depozytariuszy. Zmniejszenie dostępności funduszy. Deprecjacja kredytów i pożyczek. Znaczny spadek zaufania dla instytucji finansowych. Restrukturyzacja sektora. Podniesienie wymogów kapitałowych dla banków.

Drugi kryzys bankowy Rozpoczął się od załamaniu na giełdzie tallińskiej jesienią 1997 r. spowodowanego częściowo kryzysem w Azji Płd.-Wsch. Duży wpływ miał późniejszy kryzys gospodarczy w Rosji. Przyczynami kryzysu były również znaczne zaangażowanie niektórych banków w działalność pozabankową oraz zbyt ryzykowne inwestycje. Wyjście z niego było łatwiejsze dzięki obecności w sektorze inwestorów skandynawskich. Spowodował dalszą koncentrację na rynku oraz zaostrzenie nadzoru nad działalnością banków i ściślejsza kontrola płynności sektora poprzez stopy rezerw obowiązkowych.

Elementy struktury sektora bankowego w Estonii w latach 2001-2003 Wyszczególnienie 2001 2002 2003 Liczba instytucji kredytowych 7 Aktywa sektora bankowego ogółem w mld euro 5,2 6,3 Udział banków z dominacją kapitału zagranicznego (w %) 97,6 99,0 Udział pięciu największych banków w aktywach instytucji kredytowych ogółem Liczba oddziałów banków komercyjnych 211 198 197 Liczba zatrudnionych w bankach komercyjnych (w tys.) 3,9 4,3

Wejście banków zagranicznych na rynek estoński Udział kapitału zagranicznego w bankach estońskich wzrósł gwałtownie w 1996 r. W III kwartale 1998 r. przekroczył 50%. W roku 2001 przekroczył 85%. Obecnie sięga 99%. Wzrost inwestycji zagranicznych w sektorze bankowym w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych spowodowany był procesami restrukturyzacyjnymi i koncentracyjnymi, które sprawiły, że banki stały się atrakcyjniejszymi inwestycjami dla skandynawskich grup finansowych.

Korzyści z inwestycji zagranicznych w sektorze bankowości Wzmocnienie sektora Wzrost jakości usług i innowacyjności Lepsze zarządzanie ryzykiem bankowym Podniesienie wiarygodności banków estońskich i obniżenie kosztów kredytów zaciąganych na międzynarodowym rynku międzybankowym Obniżenie współczynnika adekwatności Stworzenie konkurencyjnego otoczenia dla banków krajowych Wzrost jakości zasobów ludzkich zatrudnionych w bankowości

Estońskie instytucje kredytowe Duże: Hansabank – powstał 01.07.1991, w 1998 połączył się z Estonian Savings Bank. W 2005 r. szwedzki Swedbank nabył 100% akcji banku. W 2005 r. udział Hansabank w rynku estońskim wynosił 58,7%. SEB Eesti Uhispank – powstał 15.12.1992 r. wskutek połączenia 11 małych banków regionalnych, w 1997 r. połączył się z North-Estonia Bank i z Bank of Tallin w 1998 r. Obecnie jest członkiem szewdzkiej grupy finansowej SEB. Posiada udział w rynku na poziomie 21,5%.

Estońskie instytucje kredytowe Średnie: Nordea Bank – jest częścią największej skandynawskiej grupy finansowej Nordea. Oddział estoński powstał w 1995 r. w wyniku połączenia oddziałów dwóch fińskich banków SYP i KOP. Posiada 8,7% udziału w rynku. Sampo Bank – wcześniej Optiva Pank, po połączeniu z Raepank w 1995 i Estonian Investment Bank w 1998 został przejęty przez fiński Sampo Bank w 2000 r. Udział w rynku na poziomie 7,6%.

Estońskie instytucje kredytowe Małe Eesti Krediidipank – założony 10.04.1992, własność zagranicznych osób prawnych. Udział w rynku wynosił 1,7% w 2005 r. Tallin Business Bank – powstał 09.12.1991, mały bank nastawiony na obsługę małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób fizycznych, oparty w większości na estońskim kapitale. SBM Pank – założony 23.09.1999, zorientowany na obsługę inwestycji zagranicznych oraz rynku nieruchomości. Udziały w rynku banków TBB i SBM wynoszą odpowiednio 0,3% i 0,2%.

Udział banków w aktywach sektora bankowego ogółem (w %)

Bankowość elektroniczna Niezwykle szybki rozwój elektronicznej bankowości Estończycy zawdzięczają zapóźnieniu sektora bankowego tkwiącego w realiach ZSRR. Dzięki temu system tworzony był od podstaw, a firmy wdrażały od razu najnowocześniejsze rozwiązania - na przykład bankowość internetową. Klienci banków nie byli przyzwyczajeni do tradycyjnych i nieefektywnych instrumentów finansowych, dlatego byli bardziej skłonni do korzystania z nowych instrumentów. W rezultacie estońskie banki znalazły się w grupie tych, które jako pierwsze w Europie zaoferowały klientom elektroniczne usługi bankowe. Obecnie, praktycznie 90 proc. operacji bankowych w tym kraju dokonywanych jest w ten sposób.

Bankowość elektroniczna W 1993 r. Hansabank zaoferował telefoniczny dostęp do usług bankowych W 1996 r. wprowadzono w Estonii pierwsze usługi bankowe dostępne poprzez Internet Obecnie ok. 95% płatności dokonywanych jest drogą internetową. Dzięki wykorzystaniu Internetu klienci estońskich banków wykazują większą aktywność, częściej korzystają z usług bankowych. Rozwiązania stosowane w estońskich bankach w zakresie bankowości elektronicznej zaliczane są do najlepszych w całej Europie.