Ogólnopolska konferencja „Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski” Lublin, 6-7 listopada 2008 r.

WIZJA OGÓLNA KSZTAŁCENIA KULTURALNO-LITERACKIEGO świadomy uczestnik procesów komunikacyjnych Uczeń to świadomy uczestnik procesów komunikacyjnych odbiera i tworzy wypowiedzi w odbieranych komunikatach wykorzystuje zawarte informacje odbiorca i uczestnik kultury Uczeń to odbiorca i uczestnik kultury analizuje i interpretuje teksty kultury U czeń czyni to na podstawie zdobytych wiadomości z zakresu w ww wiedzy o języku, literaturze i kulturze

TEKSTY KULTURY każdy wytwór kultury stanowiący całość, uporządkowany według określonych reguł, np.  tekst literacki  spektakl teatralny  film  dzieło sztuki malarskiej wszelkie działania artystyczne realizujące jakiś utrwalony wzorzec kulturowy

Najważniejszym tekstem kultury na lekcji języka polskiego jest tekst literacki! Nauczyciel musi mieć jednak świadomość, że dzieło literackie nie jest już podstawowym przedmiotem przeżyć estetycznych dziecka.

W JAKI SPOSÓB PRZYWRÓCIĆ POLSKIEJ SZKOLE CZYTELNIKA? Czy stosować przymus lekturowy? Czy też przedstawiać świat literatury jako rzeczywistość atrakcyjną dla współczesnego człowieka?

Należy przede wszystkim prowadzić działania dydaktyczne inicjację kulturową mające na celu inicjację kulturową dziecka w świat tekstów literackich.

PRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA DYDAKTYCZNE: Gry, zabawy i konkursy związane z czytaniem tekstów literackich (szczególnie w klasach młodszych) Stała współpraca z nauczycielem bibliotekarzem (opracowanie elektronicznego systemu sprawdzania znajomości przeczytanych w szkolnym księgozbiorze lektur) „Biblioteka na kółkach”, czyli nieustanne promowanie czytelnictwa na różnych lekcjach przez nauczyciela bibliotekarza.

Wykorzystanie nowości księgarskich Praca z tekstem literackim w oparciu o środki audiowizualne Korzystanie z wydań hipertekstowych lektur szkolnych:

Praca na fragmentach tekstu inicjująca do dalszej lektury Czytanie fazowe tekstów

Oglądanie i czytanie – adaptacja dzieła literackiego i samo dzieło (lekcje porównawcze) Praca z rodzicami nad problemem czytelnictwa – projekty edukacyjne realizowane wspólnie z rodzicami

II ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY

poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; poznaje specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów wypowiedzi artystycznej; w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną Szkoła podstawowa klasy IV-VI Uczeń:

doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów; zyskuje nowe narzędzia, dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna; poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcia w refleksji o literaturze i wartościach; czyta lektury odpowiadające charakterystycznej dla tego wieku wrażliwości – z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej, stopniowo zaczyna poznawać także dzieła klasyczne ważne dla kultury polskiej i światowej. Gimnazjum Uczeń:

stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej. Szkoła ponadgimnazjalna Uczeń:

NA CO NALEŻY ZWRACAĆ SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ W ANALIZIE I INTERPRETACJI TEKSTÓW KULTURY? Uwaga Na wszystkich etapach kształcenia należy pamiętać, od nauczyciela że to przede wszystkim od nauczyciela zależy, które teksty literackie oraz inne teksty kultury poznają uczniowie!

II ANALIZA I INTERPRETACJA TEKSTÓW KULTURY

SZKOŁA PODSTAWOWA (KLASY IV-VI) Uczeń powinien: Nawiązać indywidualną relację do tekstu kultury Wstępne rozpoznanie zaopatrzyć się w podstawowe narzędzia oglądu dzieła literackiego oraz innych tekstów kultury, ale bez konieczności ich definiowania Analiza zacząć odbierać teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym Interpretacja odczytywać podstawowe wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury Wartości i wartościowanie Trzeba mu pozwolić o dziele sztuki mówić! Należy operować tylko podstawowymi kategoriami! Należy kształtować świadomość wielowarstwowości każdego dzieła sztuki! Trzeba wprowadzać go w świat aksjologiczny i etyczny!

GIMNAZJUM Uczeń powinien: określać problematykę utworu Wstępne rozpoznanie używać narzędzia oglądu dzieła literackiego oraz innych tekstów kultury, a także umieć je zdefiniować Analiza przeprowadzać pierwsze próby hermeneutyczne Interpretacja rozróżniać skomplikowaną sytuację kulturową Wartości i wartościowanie Trzeba kształtować umiejętność syntetycznego spojrzenia na dzieło! Należy kształtować instrumentarium analityczne! Należy kształtować świadomość potrzeby kontekstualnego odbioru działa (również poprzez pamięciowe opanowywanie fragmentów arcydzieł)! Trzeba nauczyć posługiwania się terminologią aksjologiczną, etyczną i estetyczną!

SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA Uczeń powinien: rozpoznawać konwencję literacką (rozumianą jako stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru utworów) Wstępne rozpoznanie określać poprzez aspekt funkcjonalny elementy analizy (osoby, świat przedstawiony, język), charakteryzować dzieło w odniesieniu do historii literatury, wykonywać podstawowe działania komparatystyczna Analiza dokonywać hermeneutycznych odczytań dzieł literackich oraz różnych innych tekstów kultury Interpretacja mieć świadomość różnych hierarchii wartości oraz ich konfliktu Wartości i wartościowanie Trzeba kształtować umiejętność osadzania dzieła w kontekście historii literatury! Należy aktywnie używać instrumentarium analitycznego! Należy systematycznie rozszerzać konteksty interpretacyjne, również poprzez korelację międzyprzedmiotową! Trzeba pomagać w procesie budowania świata wartości!

INNE TEKSTY KULTURY Szkoła podstawowa (klasy IV-VI) wybór mitów greckich, baśni i legend wybór kolęd wybór pieśni patriotycznych wybór poezji, w tym utwory dla dzieci i młodzieży film i widowisko teatralne z repertuaru dziecięcego wybrane programy telewizyjne

INNE TEKSTY KULTURY Gimnazjum wybór publicystyki z prasy i innych środków społecznego przekazu (np. z Internetu) wybrany komiks wybrane programy telewizyjne

INNE TEKSTY KULTURY Poziom podstawowy wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów (np. Krzysztofa Kieślowskiego, Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego) homilia Jana Pawła II wygłoszona 2 czerwca 1979 r. w Warszawie na Placu Zwycięstwa (Piłsudskiego) – nagranie telewizyjne Poziom rozszerzony wybrane filmy z klasyki kinematografii światowej (np. Ingmara Bergmana, Charlesa Chaplina, Federico Felliniego, Akiry Kurosawy, Andrieja Tarkowskiego, Orsona Wellesa) spektakle teatralne (w tym Teatru TV) – przynajmniej jeden w roku stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika i kwartalnika Szkoła ponadgimnazjalna