Jeziora województwa pomorskiego w Planie gospodarowania wodami Henryk Jatczak z-ca dyrektora Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku Konferencja „Czyste jeziora Pomorza bogactwem województwa pomorskiego” – szanse i zagrożenia Gdańsk, dnia 18 kwietnia 2013 r.

Jeziora województwa pomorskiego wg MPHP 2 Mapa podziału hydrograficznego Polski w skali 1:50 000 (2010 r.) Ilość Jeziora [ha] 1 255 ≤ 1 296 1 - 10 454 10 – 50 348 50 - 1000 153 1000 - 7040 4 Jeziora bez nazwy 12 757 14012

Jeziora województwa pomorskiego wg MPHP 3 Mapa MPKP, warstwy: jeziora i jeziora n Jeziora województwa pomorskiego wg MPHP Mapa nr 1

Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej 4 Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ Artykuł 1 przedstawia cel dla którego Dyrektywa została uchwalona: „Celem niniejszej dyrektywy jest ustalenie ram dla ochrony śródlądowych wód powierzchniowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych oraz wód podziemnych…”.

RDW - Nowe spojrzenie na gospodarowanie wodami 5 Ramowa Dyrektywa Wodna uznaje środowisko naturalne za równoprawnego użytkownika wód, takiego samego jak ludność, przemysł, rolnictwo itp. Dyrektywa rozszerza zakres ochrony wód z ilości i jakości zasobów również na życie biologiczne zależne od wody – czyli ekosystemy wodne i bagienne.

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza - transpozycja do prawa polskiego 6 Ustawa Prawo wodne Dz. U. z 2012 r. poz. 145 Art. 113. 1. Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje następujące dokumenty planistyczne: 1) program wodno-środowiskowy kraju, z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, zwany dalej "programem wodno-środowiskowym kraju"; 1a) plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza; 2) plan zarządzania ryzykiem powodziowym; 2a) plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza; 3) (uchylony); 4) warunki korzystania z wód regionu wodnego; 5) sporządzane w miarę potrzeby warunki korzystania z wód zlewni. …

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły 7 Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły został zatwierdzony na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 22 lutego 2011 r. /Monitor Polski Nr 49 Poz. 549 21 czerwca 2011 r./

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry 8 Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry został zatwierdzony na posiedzeniu Rady Ministrów w dniu 22 lutego 2011 r. /Monitor Polski Nr 40 Poz. 451 z 27 maja 2011 r./

Plany gospodarowania wodami - jeziora województwa pomorskiego 9 Jednolita część wód powierzchniowych /JCWP/ oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie wody przejściowe lub wody przybrzeżne. JCWP jezior w województwie pomorskim dorzecze Wisły dorzecze Odry 142 10

Jednolite części wód powierzchniowych jezior województwa pomorskiego 10 Mapa ogolna, WFD_SW2b Jednolite części wód powierzchniowych jezior województwa pomorskiego Mapa nr 2

Plany gospodarowania wodami - jeziora województwa pomorskiego 11 Status JCWP jezior na obszarze dorzecza Wisły JCWP naturalne – 140 JCWP silnie zmienione – 2 (J. Żarnowieckie oraz J. Dzierzgoń) Status JCWP jezior na obszarze dorzecza Odry JCWP naturalne – 8 JCWP silnie zmienione – 2 (J. Bobęcino Wielkie oraz J. Studzieniczno) NATURAL

Plany gospodarowania wodami - jeziora województwa pomorskiego 12 Typy jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych na obszarze województwa pomorskiego (dorzecze Wisły oraz dorzecze Odry) wydzielono sześć typów podstawowych jezior, dodatkowo podzielonych na podtypy pod względem stratyfikacji termicznej wód. ostatecznie na obszarze województwa pomorskiego występuje 10 typów polskich jezior.

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły 13 Typy jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych 1a – Jezioro o niskiej zawartości wapnia, stratyfikowane (7 JCWP), 1b – Jezioro o niskiej zawartości wapnia, niestratyfikowane (8 JCWP), 2a – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane (23 JCWP), 2b – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, niestratyfikowane (3 JCWP), 3a – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, stratyfikowane (54 JCWP), 3b – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane (40 JCWP), 4 – Jezioro przymorskie, pod wpływem wód słonych (3 JCWP), 5a – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane (2 JCWP), 5b – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, niestratyfikowane (1 JCWP), 6b – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane (1 JCWP). TYPE

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry 14 Typy jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych 1a – Jezioro o niskiej zawartości wapnia, stratyfikowane (2 JCWP), 2a – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane (1 JCWP), 3a – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, stratyfikowane (4 JCWP), 3b – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane (2 JCWP), 5a – Jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane (1 JCWP). TYPE

15 TYPE Typy jednolitych części wód powierzchniowych jezior województwa pomorskiego Mapa nr 3

Plany gospodarowania wodami - jeziora województwa pomorskiego 16 Ocena stanu JCWP jezior na obszarze dorzecza Wisły stan dobry – 71 stan zły – 71 Ocena stanu JCWP jezior na obszarze dorzecza Odry stan dobry – 6 stan zły – 4 STATUS

System klasyfikacji stanu wód 17 bardzo dobry – wody o niezmienionych warunkach naturalnych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu, dobry – zmiany warunków naturalnych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalnością człowieka są niewielkie, umiarkowany – wody przekształcone w średnim stopniu, słaby – wody o znacznie zmienionych warunkach naturalnych (biologicznych, fizyko-chemicznych, morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzysza danemu typowi jednolitej części wód, zły – wody o poważnie zmienionych warunkach naturalnych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki fauny i flory.

Ocena stanu jednolitych części wód jezior województwa pomorskiego 18 STATUS Ocena stanu jednolitych części wód jezior województwa pomorskiego Mapa nr 4

Plany gospodarowania wodami - jeziora województwa pomorskiego 19 Ocena zagrożenia nieosiągnięcia celów RDW przez JCWP jezior na obszarze dorzecza Wisły JCWP zagrożone – 81 JCWP niezagrożone – 61 Ocena zagrożenia nieosiągnięcia celów RDW przez JCWP jezior na obszarze dorzecza Odry JCWP zagrożone – 4 JCWP niezagrożone – 6 RISK

Cele środowiskowe (art. 4 RDW) 20 Dobry stan w 2015 roku dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych; Nie pogarszanie stanu części wód; Zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczone zrzuty tych substancji (lista substancji priorytetowych znajduje się w Dyrektywie – córce 2455/2001).

21 RISK Ocena zagrożenia nieosiągnięcia celów RDW przez jednolite części wód jezior województwa pomorskiego Mapa nr 5

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły 22 Derogacje JCWP jezior 4(4) – 3 (80 JCWP) - uzasadnienie derogacji 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, nawet przy założeniu całkowitej eliminacji presji. W jeziorach zanieczyszczonych kumulują się głównie w osadach dennych, które w jeziorach eutroficznych są źródłem związków biogennych oddawanych do jezior jeszcze przez bardzo wiele lat po zaprzestaniu dopływu zanieczyszczeń 4 (5) - 1 / 4 (4) – 3 ( 1 JCWP - J. Żarnowieckie) – uzasadnienie derogacji ze względu na warunki naturalne 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu, nawet przy założeniu całkowitej eliminacji presji; brak możliwości technicznych związany z pracą elektrowni szytowo-pompowej 4 (4) – 3 derogacje czasowe - warunki naturalne 4 (5) – 1 cele mniej rygorystyczne - brak możliwości technicznych EXEMPTiON

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry 23 Derogacje JCWP jezior 4(4) – 3 (4 JCWP) - uzasadnienie derogacji 6 lat jest okresem zbyt krótkim, aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, nawet przy założeniu całkowitej eliminacji presji. W jeziorach zanieczyszczonych kumulują się głównie w osadach dennych, które w jeziorach eutroficznych są źródłem związków biogennych oddawanych do jezior jeszcze przez bardzo wiele lat po zaprzestaniu dopływu zanieczyszczeń 4 (4) – 3 derogacje czasowe - warunki naturalne EXEMPTiON

Podsumowanie JCWP jezior w województwie pomorskim 24  DW DO woj. pomorskie JCWP jezior 142 10 152 JCWP jezior naturalne 140 8 148 JCWP jezior silnie zmienione 2 4 Typy JCWP jezior 5 Ocena stanu: - stan dobry - stan zły 71 6 77 75 Ocena zagrożenia nieosiągnięcia celów RDW: - zagrożone - niezagrożone 81 61 85 67 Derogacje Uzasadnienie derogacji - 4(4) – 3 - 4 (5) – 1 / 4 (4) – 3 80 1 - 84

Program wodno-środowiskowy Kraju /PWŚK/ SCWP – scalenie JCW wynikło z potrzeby przyjęcia większych jednostek (obszarów zlewni) do analiz we wszystkich etapach I cyklu planistycznego w Polsce Program wodno-środowiskowy Kraju /PWŚK/ 25 Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga, aby każdy kraj członkowski stworzył, a następnie wdrożył program działań zmierzający do osiągnięcia celów środowiskowych. PWŚK stanowi uporządkowany zbiór działań, których realizacja pozwoli na osiągnięcie przez wody celów środowiskowych. Działania dla poszczególnych scalonych jednolitych części wód (SCWP) oraz jednolitych części wód podziemnych (JCWPd), uwzględniają podział na działania podstawowe i uzupełniające, zgodnie z art. 11 pkt.2 RDW oraz art. 113a ustawy – Prawo wodne. Aby osiągnąć narzucone nam cele środowiskowe konieczne jest wdrożenie szeregu działań.

Program wodno-środowiskowy Kraju 26 Działania podstawowe skierowane są do realizacji niemal we wszystkich częściach wód na terenie całego kraju i wynikają zapisów aktów prawa krajowego oraz wspólnotowego w zakresie ochrony i przywracania dobrego stanu wód oraz ekosystemów od wód zależnych. Do działań podstawowych zalicza się realizację: Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych KPOŚK; Programu wyposażenia aglomeracji poniżej 2 000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji zbiorczej; Programu wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości nie mniejszej niż 4 000 RLM odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód;

Program wodno-środowiskowy Kraju 27 Do działań podstawowych zalicza się realizację /CD/: programów przyjętych dla obszarów wrażliwych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego; działań zapobiegających zanieczyszczeniu wód substancjami zanieczyszczającymi lub grupami substancji zanieczyszczających, stanowiących poważne zagrożenie dla środowiska wodnego lub za jego pośrednictwem środowiska przyrodniczego; działania dla silnie zmienionych i sztucznych części wód pozwalające na osiągnięcie przez te części wód dobrego potencjału; działania wymagane na mocy części A załącznika VI RDW (działania wymagane w pozostałych dyrektywach); zestawienie pozostałych działań podstawowych wymagane na mocy art. 11. ust. 3 RDW.

Program wodno-środowiskowy Kraju 28 Działania uzupełniające opracowane i wdrożone w uzupełnieniu do działań podstawowych, w celu osiągnięcia celów ustalonych na podstawie art. 4 RDW Do działań uzupełniających zalicza się: środki prawne, administracyjne i ekonomiczne, wynegocjowane porozumienia dotyczące korzystania ze środowiska, działania na rzecz ograniczenia emisji, zasady dobrej praktyki, rekonstrukcja terenów podmokłych, działania służące efektywnemu korzystaniu z wody i ponownemu jej wykorzystaniu, między innymi promowanie technologii polegających na efektywnym wykorzystaniu wody w przemyśle i wodooszczędnych technik nawodnień, przedsięwzięcia techniczne, badawcze, rozwojowe, demonstracyjne i edukacyjne.

Program wodno-środowiskowy Kraju 29 Dla wód jeziornych przyjmuje się, iż wszystkie działania wyznaczone dla osiągnięcia dobrego stanu stanu/potencjału ekologicznego wód powierzchniowych będą miały pozytywny wpływ na poprawę ich stanu jakościowego. zdjęcie

Program wodno-środowiskowy Kraju Przykład zadań do realizacji w SCWP Program wodno-środowiskowy Kraju 30 przykład Źródło: PWŚK, Załącznik nr 2

Dziękuję za uwagę Więcej informacji na temat planowania w gospodarowaniu wodami znajdą Państwo na stronach internetowych: www.kzgw.gov.pl www.rdw.org.pl www.gdansk.rzgw.gov.pl