Rada Szkoleniowa 6 Kwiecień 2006 r.
Agresja I stres - jak sobie z nimi radzić?
Typy agresji
Przyczyny zachowań agresywnych Agresja nie powstaje z niczego. U jej podstaw leżą zawsze konkretne motywy. Złość, przemoc u dzieci i młodzieży pojawiają się najczęściej wtedy, gdy któraś z ich potrzeb jest niezaspokojona. Najczęstszym źródłem agresywnych zachowań jest lęk. Lęk jest to uczucie napięcia emocjonalnego, poczucie bezradności i niepokoju związanego z utratą poczucia bezpieczeństwa w kontakcie z najbliższymi osobami. Aby zwalczyć agresywne zachowania - należy wpierw poznać przyczyny ich powstania i nauczyć dzieci rozpoznawania owych przyczyn u siebie. W minimalizowaniu skutków każdego problemu istotne są działania profilaktyczne. Dążenia do ograniczenia rozmiarów agresji należy rozpocząć od kształtowania sfery emocjonalnej u dzieci i młodzieży.
AGRESJA Stan napięcia i ogólnego podrażnienia sprawia, że u dzieci dochodzi do agresywnego odreagowania, pociągającego za sobą kolejne werbalne i fizyczne ataki. Aby takim sytuacjom zapobiegać, należy uczyć panowania nad złością i kontrolowania własnych zachowań i reakcji w stosunku do innych osób. Dzieci i młodzież przejawiające społeczną agresję są tylko na pozór niezależne, silne i pewne siebie. Zwykle czują się zależne od innych, bezsilne, niedowartościowane. To z kolei może być przyczyną wrogiego nastawienia do innych osób. Aby minimalizować skłonność do agresywnych zachowań - należy budować u dzieci silną osobowość i poczucie własnej wartości, które są warunkiem pozytywnego rozwoju społecznego, prawidłowych kontaktów społecznych, a także podejmowania odpowiedzialności za własne działania. Dzieci i młodzież, przejawiając zachowania agresywne- - pomimo potrzeby społecznej przynależności- nie zawsze potrafią nawiązać poprawne interakcje.
AGRESJA Przyczyną takiego stanu jest nieumiejętność liczenia się z potrzebami innych, negatywna postawa wobec osób z najbliższego otoczenia. Dzieci powinny się nauczyć wzajemnych pozytywnych interakcji, a nie współzawodniczyć z sobą we wrogiej atmosferze. W tym celu należy dostarczać im doświadczeń umożliwiających współdziałanie w grupie oraz uczących przestrzegania norm grupowych. Efektem pracy nad nawiązaniem i rozwijaniem nieagresywnych kontaktów jest pojawienie się pozytywnych uczuć w stosunku do siebie nawzajem oraz przygotowanie podłoża do konstruktywnego rozwiązywania konfliktów. Konflikty nie są zjawiskiem nieprawidłowym i zachodzą w każdej społeczności. Wpływ konfliktów na uspołecznienie jednostki zależy od sposobu ich rozwiązania. Istnieje zatem konieczność ćwiczenia umiejętności ich rozwiązywania, a nie unikania.
Uwarunkowania agresji w środowisku rodzinnym Rodzina jest jednym ze składników środowiska wychowawczego. Ze względu na odpowiedzialność za dziecko(w sensie opiekuńczym i wychowawczym), usankcjonowaną przepisami prawnymi zawartymi w Kodeksie Rodzinnym, rodzinę nazywa instytucją. Atmosfera panująca w domu ma ogromny wpływ na prawidłowy rozwój społeczny dziecka. Dobry klimat panuje wówczas, gdy członków rodziny łączą pozytywne więzi emocjonalne takie jak: miłość, szacunek, wzajemne zaufanie, a stosunki miedzy nimi oparte są na współdziałaniu i wzajemnej pomocy. Zaburzenia więzi interpersonalnych mogą przejawiać się np. w postaci jawnej agresji, okazywaniu sobie wrogości, dystansu, który powstaje z powodu braku uczuć pozytywnych i obojętności uczuciowej. Rodzicom często się wydaje, że dziecko nie zauważa złych stosunków panujących między rodzicami. Trudno im uwierzyć, lub są nieświadomi tego, że sami są często źródłem zaburzeń zachowania swojego dziecka.
Uwarunkowania agresji w środowisku rodzinnym Innym czynnikiem związanym z życiem rodziny wpływającym na wystąpienie agresywnego zachowania się dzieci jest zła sytuacja materialna i mieszkaniowa. Bieda i niedostatek, ciągły brak pieniędzy zwiększa okazję do kłótni miedzy rodzicami.Oskarżają się oni wzajemnie o nieumiejętności radzenia sobie w życiu, lub są zmęczeni pogną za pieniędzmi, nie mają czasu i sił na wychowanie swoich dzieci. Jeśli na dodatek do biedy dołączy ciasnota, to dziecko w takiej sytuacji ma bardzo trudne warunki do prawidłowego rozwoju, nie ma bowiem własnego miejsca do nauki, jest przeganiane i odrywane od zajęć. Nie szczędzi się przy tym dziecku pokrzykiwań, zakazów i kar cielesnych. Dziecko jest stale niespokojne nadpobudliwe lub zahukane.Uważa się, że najbardziej agresywne dzieci wywodzą się z rodzin, w których rodzice stosują kary cielesne. Z wrogości, nienawiści i strachu nie rodzi się miłość, szacunek i zaufanie do dorosłych którzy korzystają ze swojej siły, oraz przewagi i stosują przemoc. Dziecko odtrącone, czuje się niepotrzebne, czasem walczy o swoją pozycję, lub zwraca na siebie uwagę złym zachowaniem, choć nie akceptowanym przez rodziców, ale powodującym, ze staje się ośrodkiem ich zainteresowania.
Uwarunkowania agresji w środowisku rodzinnym Odtrącenie rodzi u dziecka agresje, nieposłuszeństwo lub lękliwość, co warunkuje trudności zaspokajania potrzeby akceptacji w środowisku poza rodzinnym. Unikanie kontaktu z dzieckiem powoduje, że staje się ono uczuciowo niestałe, nieufne Bojaźliwe lub agresywne. Dziecko niezdolne jest do wytrwałości i koncentracji. Często popada w konflikty ze szkołą, w której czyje się niepotrzebne, podobnie jak w domu. Na dziecku rodziców nadmiernie ochraniających woje dzieci skupia się uwaga wszystkich, jego potrzeby dominują nad potrzebami innych, wszyscy mu służą. Takie postępowanie rodziców opóźnia osiągnięcie przez nie dojrzałości emocjonalnej i społecznej, co może przyczynić się do złego przystosowania dziecka w środowisku szkolnym. Dziecko od którego zbyt dużo się wymaga, nagina i zmusza, również nie zajmuje właściwej pozycji w rodzinie ani w środowisku szkolnym. Źle się dzieje, gdy ich miłość jest zaślepiona, przepełniona nadmierną surowością lub mało konsekwentna. Rodzina może wywierać wpływ uspołeczniający, a czasem terapeutyczny, albo przeciwnie destrukcyjny. Ważnym czynnikiem w zapobieganiu dewiacjom w życiu rodziny jest wczesna diagnoza, wykrycie dysharmonii, czy wadliwych postaw i uzdrowienia atmosfery rodzinnej.
Uwarunkowania agresji w środowisku szkolnym Rozpoczynając naukę szkolną dziecko wkracza do nowego środowiska. Staje się członkiem społeczności szkolnej, w której działa ustalony system norm regulujących postępowanie uczniów, oraz stawiających przed nim szereg wymagań i zadań. W szkole dziecko nawiązuje kontakty społeczne zarówno z kolegami, jak też z osobami dorosłymi, które wpływają w dużym stopniu na przebieg socjalizacji. W procesie takiego wychowania dużą role odgrywa działalność zespołowa, która sprzyja nie tylko kształtowaniu się umiejętności współpracy i współdziałania, ale także umożliwia podjecie zabiegów zmierzających do wytworzenia prawidłowych stosunków międzyludzkich w grupie. Zachowania agresywne powstają, miedzy innymi, jako skutek niezaspokojenia określonej potrzeby, to uznamy, że jednym z podstawowych zadań wychowawczych jest dbałość o zaspokojenie nie tylko potrzeb biologicznych, ale również potrzeb psychicznych: afiliacji, uznania społecznego, akceptacji i innych. W tym zakresie nauczyciele i szkoła mogą zaspokoić wiele potrzeb psychicznych młodego człowieka poprzez: działania pedagogiczne i terapeutyczne, włączanie do współpracy innych podmiotów(rodzice, PP-P, ośrodki pomocy społecznej).Terapia pedagogiczna powinna uwzględniać indywidualne potrzeby specyficzne właściwości osobowościowe uczniów, szczególnie jednostek o najwyższym wskaźniku agresywności.
Uwarunkowania agresji w środowisku szkolnym Szkoła jest drugim – obok rodziny –głównym czynnikiem kształtowania osobowości młodego człowieka.Szkoła jest społecznością, która zapoznaje go z pracą, z odpowiedzialnością, wprowadza w rzeczowe stosunki między ludźmi, przygotowuje dzieci i młodzież do tego, aby stali się ludźmi zdolnymi do uczestnictwa w życiu grupy społecznej, realizowania własnych dążeń w relacjach z dorosłymi. Ograniczenie agresywności młodzieży jest istotnym zadaniem w przygotowaniu młodego Pokolenia do podejmowania ról przyjmowanych w społeczeństwie ludzi dorosłych. Wyposażenie młodych ludzi w umiejętności kontrolowania własnych skłonności agresywnych, przewidywania skutków agresywnego działania, umiejętności. pokojowego rozwiązywania konfliktów, poszukiwania kompromisów, będzie decydować o sposobie ich funkcjonowania w przyszłości, a także – w dalszej perspektywie – o wychowaniu kolejnego pokolenia Polaków.
Sposoby wyciszania agresji Należy się nauczyć takich sposobów rozstrzygania konfliktów, by nie prowadziły do wyzwalania agresji. Chodzi o to, by dzieci nauczyły się szanować siebie i innych oraz nabyły umiejętność przedstawiania swoich punktów widzenia , swego zdania - bez wyrządzania krzywdy innym. Każde zachowanie dorosłych wobec dziecka jest wzorem, jaki ono naśladuje. Rodzice i wychowawcy muszą mieć tego świadomość, a w związku z tym kontrolować bardziej własne reakcje. Jeżeli chcemy wzmocnić określone zachowanie, powinniśmy je zauważać i mówić o nim; jeśli pragniemy określone zachowanie wykluczyć, nie należy koncentrować się na nim Jeśli dorośli nieświadomie pomagają(często poprzez ustępowanie z nadzieją złagodzenia konfliktu)realizować dziecku cel, jaki chciało osiągnąć, to zachowania agresywne dziecka mogą się utrwalić. Zachowania agresywne mogą być wynikiem dostrzegania takich zachowań u innych osób, również wtedy gdy dziecko występuje jedynie w roli obserwatora, a nie uczestnika.
Stres „Stres jest stanem podwyższonej aktywności ustroju(stan wzmożonego napięcia emocjonalnego ), przygotowującym organizm do szczególnych działań i aktywności. W stresie następuje: wyrzut niektórych hormonów do krwi(adrenalina), wzrost ciśnienia krwi i napięcia mięśniowego, Uwalnianie z wątroby do krwi cukru(glukozy), cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych, zwiększone pocenie spadek szybkości trawienia, spadek odporności immunologicznej narastanie agresywności i uczucia gniewu. Wszystkie te reakcje, korzystne w rzadkich przypadkach naturalnych wymagających wzmożonego działania, stają się niebezpieczne dla zdrowia, jeśli powtarzają się często i nie prowadzą do akcji rozgadujących stres.Następstwem może być szereg drobnych zaburzeń, których kumulacja często prowadzi do poważnych następstw w postaci:chorób sercowo-naczyniowych, choroby przewodu pokarmowego, chorób nerwowych, chorób układu oddechowego, bólów mięśniowo-stawowych. .
Jak unikać stresów? Współczesne życie, stosunki w pracy, trudności dnia codziennego lub sprawy domowe Stwarzają wiele sytuacji stresujących, całkowite ich wyeliminowanie nie jest możliwe, można je jednak ograniczyć: Ustalić jakie sytuacje są dla nas denerwujące i spróbujmy ich unikać Lepiej zorganizować swój czas, planując zajęcia i obowiązki realnie możliwe do wykonania Spokojnie reagować na przejawy agresji, nieuprzejmości lub arogancji w stosunkach codziennych Unikać czynników, które wbrew powszechnym mniemaniom zwiększają podatność na stres:palenie papierosów, picie alkoholu, nadmierne jedzenie Regenerować własną odporność psychiczną poprzez umiejętny wypoczynek, połączony z aktywnością fizyczną.
Podsumowanie „Zdrowie – według Światowej Organizacji Zdrowia ONZ- Jest stanem całkowitej równowagi fizycznej, umysłowej i społecznej, a nie tylko brakiem choroby.” „Agresja wywołuje agresję, zdenerwowanie zwiększa rozdrażnienie, spokojna reakcja często rozładowuje napięcie.”
Literatura Wydawca dr Josef Raabe „Edukacja w przedszkolu” Teresa Pluta „ Profilaktyczo-wychowawczy program przeciwdziałania agresji u dzieci w młodszym wieku szkolnym” Prof..dr hab.. n. med.. Jeremiasz J. Tomaszewski z cyklu Bądźmy zdrowi „ Warunki zachowania i czynniki zagrożenia zdrowia”, „Zasady zachowania zdrowia” Dorota Rybczyńska(redakcja) „Ciąglośc i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej i resocjalizacji” 5. Barbara Jaroszewska „ Dla zdrowia i urody”
Dziękujemy E.K i D.T