Metodyka ograniczania zanieczyszczeń z obszarów wiejskich http://levis.sggw.pl/~kardel/zitoh/

SKALA PROBLEMU Aktualny i przewidywany wzrost odpływu wód w wyniku globalnych zmian klimatu wg GRID Warszawa

Kiedy szczególnie należy chronić zlewnię lub części wód Gdy występuje na niej duża erozja wodna w okresie opadów Gdy występuje na niej duża erozja wietrzna Gdy zlewnia zasila zbiornik wody pitnej lub jej wody wpływają na obszary szczególnie chronione np. Parki Narodowe Gdy po opadach deszczu stan jakości wód powierzchniowych i gruntowych pogarsza się drastycznie w stopniu przekraczającym dopuszczalne normy Gdy zasila ona jeziora naturalne zagrożone procesem eutrofizacji published in: Wawer R., Nowocien E., 2007. DIGITAL MAP OF ACTUAL WATER EROSION RISK IN POLAND. A QUALITATIVE, VECTOR BASED APPROACH. Polish Journal of Environmental Studies, forthcoming

Etapy postępowania zmierzającego do ochrony zlewni Przeprowadzenie ekspertyzy celem wskazania najistotniejszych przyczyn nasilenia erozji lub zanieczyszczenia wód Podjęcie ogólnych działań zapobiegawczych w przypadku małych i mało zróżnicowanych zlewni Lub identyfikacja modelu matematycznego dla zlewni celem znalezienia optymalnego rozwiązania Opracowanie i wdrożenie zaleceń ochronnych

I.Etap /Czego powinna dotyczyć ekspertyza Identyfikacja wszystkich bezpośrednich źródeł zanieczyszczeń Analiza zmian historycznych i stanu aktualnego jakości wód powierzchniowych (przeprowadzenie badań ciągłych w okresie intensywnych opadów) Analiza zmian jakości wód gruntowych przed i po opadach Przeprowadzenie ankiety dotyczącej wielkości dawek nawozowych

I.Etap /Metodyczne podejście do oceny części wód (water body). Dotyczy wstępnego etap analizy wykonanej w 2004 we wszystkich krajach europejskich wg. rozporządzenia zawartego w Ramowej Dyrektywie Wodnej UE, która zakład, że do roku 2015 nastąpi poprawa stanu wód w zagrożonych częściach wód. Schemat DPSIR

I.Etap / Analiza DPSIR

Baza danych o monitoringu stanu części wód Wody powierzchniowe Wody podziemne Wg. Czuban i inni, 2004: Identyfikacja i ocena antropogenicznych oddziaływań na wody i ich skutków wraz ze wskazaniem części wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych określonych prawem. Na potrzeby 15 RDW

II. Etap/ Działania zapobiegawcze (wstępne) Podział zlewni na strefy szczególnie chronione Podział zlewni na obszary intensywnego odpływu wód gruntowych lub powierzchniowych Podział zlewni na obszary potencjalnego zagrożenia Opracowanie wytycznych dla poszczególnych obszarów

Podział zlewni na strefy szczególnie chronione Do stref tych zaliczamy obszary z których woda bezpośrednio lub pośrednio spływa do następujących rodzajów wód: wody powierzchniowe, wody gruntowe przeznaczone dla ujęć wód pitnych, jeziora naturalne, inne naturalne zbiorniki zagrożone eutrofizacją, parki Narodowe.

Podział zlewni na obszary intensywnego odpływu wód gruntowych lub powierzchniowych Zaliczamy do nich: obszary intensywnie zmeliorowane (rowami lub drenami), grunty orne, których warstwę podściełającą stanowią piaski gruboziarniste lub żwiry, a zwierciadło wody gruntowej jest na głębokości do 1m, grunty orne na glebach małoprzepuszczalnych i spadkach większe od 0.5%

Podział zlewni na obszary potencjalnego zagrożenia Zaliczamy do nich: składowiska odpadów, przydomowe składowiska gnojowicy, aglomeracje wiejskie i miejskie, zdegradowane gleby organiczne (przesuszone torfowiska).

Etap III. /Identyfikacja modelu matematycznego dla zlewni celem znalezienia optymalnego rozwiązania Wybór modelu Identyfikacja szczegółowa zlewni pod kątem modelu Zanieczyszczenia bezpośrednie Warunki hydrologiczne Warunki hydrogeologiczne Użytkowanie Identyfikacja parametrów modelu Weryfikacja modelu Obliczenia kilku scenariuszy zagospodarowania zlewni i wybór najlepszego

Etap IV Opracowanie i wdrożenie zaleceń (najczęściej spotykane zalecenia) Zmiana użytkowania terenów z ornego na zielone Tworzenie na ujściu zlewni cząstkowych o szczególnym zanieczyszczeniu naturalnych oczyszczalni trzcinowych Stosowanie pasów ochronnych na brzegach w postaci zadrzewień lub ekotonów Nie likwidowanie/ odwadnianie śródpolnych mokradeł Zmiana dawek nawozowych lub promowanie rolnictwa ekologicznego Likwidacja źródeł zanieczyszczeń bezpośrednich Edukacja rolników Stosowanie się do kodeksu dobrej praktyki rolniczej (orka wzdłuż warstwic, przestrzeganie terminów i dawek nawożenia, płodozmian) Dofinansowanie inwestycji np. budowy szamb lub wywozu ścieków Dofinansowanie/ zmiana opodatkowania gruntów przeznaczonych na pasy ochronne wzdłuż cieków i zbiorników Utrzymywanie odpowiednich (dla miejsca, sposobu użytkowania i rodzaju gleby) stosunków wodnych Spowolnienie odpływu wód z terenów rolniczych po przez retencje ich w zbiornikach i powtórne wykorzystywanie w okresach suszy lub do wykonywania zabiegów ochronnych w sadach (ochrona przed przymrozkami itp.)

Co planujący wiedzieć powinien

Co panujący wiedzieć powinien Schemat transportu nawozów do wód powierzchniowych w rejonach dużych spadków Co panujący wiedzieć powinien

Co planujący wiedzieć powinien Schemat przechwytywania zanieczyszczeń obszarowych przez zadrzewienia śródpolne Co planujący wiedzieć powinien

Zestaw środków zaradczych Źródło: Passeport E.: Ecological Engineering Practices for the Reduction of Excess Nitrogen in Human-Influenced Landscapes: A Guide for Watershed Managers Environmental Management (2013) 51:392–413 Środki zaradcze dla potrzeb modelu SWAT

Co planujący wiedzieć powinien Wykres zależności ilości odprowadzanych do wód gruntowych nawozów a rodzajem gruntu Co planujący wiedzieć powinien Kolenbrander G.J., 1981 Leaching of nitrogen in agriculture. In Brogan J.C. (ed), Nitrogen Losses and Surface Runoff Land Spreading of Manures, Martinous Nijhoff/Junk, Dordrecht, The Netherlands Źródło: Kolenbrander G.J., 1981

Akty prawne Co planujący wiedzieć powinien szukaj na www.sejm.gov.pl Dz.U. 2008 nr 229 poz. 1538 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, których wprowadzanie w ściekach przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego Dz.U. 2011 nr 257 poz. 1545 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych Dz.U. 2011 nr 258 poz. 1549 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych Dz.U. 2011 nr 258 poz. 1550 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych

Podstawowe normy Unii Europejskiej dotyczące jakości wód Co planujący wiedzieć powinien Podstawowe normy Unii Europejskiej dotyczące jakości wód Zagadnienia jakości wody regulują następujące dyrektywy Rady Wspólnoty Europejskiej: 80/778/EEC w sprawie jakości wody przeznaczonej do użytkowania przez człowieka, 75/440/EEC w sprawie jakości wód powierzchniowych będących źródłem wody pitnej w państwach Wspólnoty, 78/659/EEC w sprawie jakości wód śródlądowych wymagających ochrony lub poprawy w celu utrzymania życia ryb, 76/160/EEC w sprawie jakości wód przeznaczonych do kąpieli. 2000/60/WE Ramowa Dyrektywa Wodna