2010 PROCESY INWESTYCYJNE I STRATEGIE PRZEDSIĘBIORSTW W CZASACH KRYZYSU MSP – w rzeczywistości 2010 Pentor Research InternationalWarszawa, 10 maja 2010

2 AGENDA I. Otoczenie biznesu: instytucje wsparcia oraz instytucje finansowe – wiedza i wykorzystanie II. Obraz przedsiębiorstw z segmentu MSP III. Wpływ kryzysu na funkcjonowanie polskich MSP

3 Otoczenie biznesu: instytucje wsparcia oraz instytucje finansowe – wiedza i wykorzystanie

4 Finansowanie zewnętrzne nie oznacza szansy na szybki i trwały rozwój OTOCZENIE BIZNESU Brak zainteresowania współpracą z instytucjami wsparcia dla MSP Ograniczona wiedza o możliwych źródłach finansowania działalności Niewielkie wykorzystywanie istniejących możliwości Połączenie braku wiedzy z utrzymującymi się stereotypowymi sądami o trudności skorzystania z ich usług Firmy mają kłopot ze zdefiniowaniem swoich potrzeb rozwojowych, zwłaszcza długookresowych

5 INSTYTUCJE FINANSOWE WIEDZA Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP Źródła finansowania niedostosowane do specyfiki MSP

6 Finansowanie przede wszystkim działalności bieżącej Finansowanie działalności bieżącej i jednocześnie większych inwestycji Finansowanie inwestycji [większych i mniejszych] INSTYTUCJE FINANSOWE WYKORZYSTANIE Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP Ograniczone wykorzystanie Specjalizacja źródeł zewnętrznych

7 Konieczność i chęć rozwoju firmy przekłada się na większą znajomość ofert rynku finansowego oraz korzystanie z szerszej puli ofert Firmy, które oceniają swoją kondycję jako złą, mają mniejszą ogólną wiedzę o źródłach finansowania i bardziej skłonne są polegać na środkach niedostosowanych do specyfiki działalności gospodarczej, jak pomoc finansowa ze strony rodziny Wiedza o źródłach finansowania oraz ich wykorzystanie jest powiązana z efektywnością działalności ekonomicznej Łączy się ona bowiem z posiadaniem przez firmy strategii oraz planów inwestycyjnych INSTYTUCJE FINANSOWE WIEDZA I WYKORZYSTANIE

8 INSTYTUCJA WSPARCIA WIEDZA I WYKORZYSTANIE Banki jako instytucje wspierające MSP Spontaniczna znajomość instytucji wspierających MSP Plany współpracy z instytucjami wspierającymi MSP Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP Niekorzystanie z doradztwa strategicznego (brak potrzeby, zbyt duże formalności i wysokie koszty)

9 WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Jak wzmacniać świadomość ekonomiczną / finansową przedsiębiorców? Jak w edukację finansową przedsiębiorców mogłyby się włączyć banki? Jak wygląda współpraca bank/firma w czasach kryzysu (utrudniony dostęp do kredytów, czy też zwyczaj unikania ich zaciągania przez przedsiębiorców)? Jak wzmacniać wiedzę na temat instytucji wsparcia? Jak udoskonalać kanały informacyjne i umiejętność korzystania z dostępnych źródeł informacyjnych?

10 Obraz przedsiębiorstw z segmentu MSP

11 OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Sens i cel istnienia firmy równoznaczny z zapewnieniem strumienia przychodów ze sprzedaży lub zysków Brak definicji funkcji pełnionej w gospodarce i społeczeństwie Brak poprawnego sformułowanie długookresowej strategii rozwoju Największe problemy polskiego rynku pracy leżą po stronie podażowej Ograniczona podaż Wymagania płacowe

12 OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Silna zależność od rynku krajowego i krajowej konkurencji Dość powszechna krytyczna postawa wobec funkcjonowania polskiej gospodarki Jakie są przedsiębiorstwa z segmentu MSP? Główne problemy mają charakter natury higienicznej (problemy podatkowo-prawne)

13 Jakie są przedsiębiorstwa z segmentu MSP? OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP Brak myślenia w kategoriach długookresowych strategii, długookresowego planowania Niewielka dynamika zmian / rozwoju kierunków działania przedsiębiorstwa

14 INWESTYCJE W KAPITAŁ LUDZKI Plany zatrudnienia nowych pracowników w nadchodzącym roku (co piąta firma) Głównie firmy średniej wielkości (blisko 30%) i eksporterzy (33%) Bardzo mało firm planuje zwalniać pracowników w nadchodzącym roku WYZWANIA Co dziesiąta firma z sektora MSP odczuwa w swych szeregach brak pracowników o określonych umiejętnościach (w szczególności firmy średnie i eksportowe) Problem strukturalny, w mniejszym stopniu wynik kryzysu MOCNE STRONY Brak problemu rotacji, co może wskazywać na umiejętność nawiązywania relacji z pracownikiem OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP

15 Obraz przedsiębiorstw z segmentu MSP nie jest jednolity

16 W ramach badania Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu wyłonionych zostało 6 segmentów przedsiębiorstw MSP różniących się między sobą następującymi zmiennymi: POSTAWA WOBEC FINANSOWANIA POSTAWA WOBEC KRYZYSU POSTAWA WOBEC ZARZĄDZANIA, PODEJMOWANIA DECYZJI OCZEKIWANIA WOBEC WSPARCIA ZEWNĘTRZNEGO OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP

17 Wyłonione zostały następujące segmenty przedsiębiorców OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP

18 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 8% Linia kredytowa: 11% Dotacje: 2% Kryzys – realne zagrożenie, ale w dużej mierze nakręcane przez media Brak obaw przed bankructwem, ale to nie jest dobry czas na inwestycje (7% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Dystans do kredytów – trudno przewidzieć możliwość ich spłaty Dotacje chętnie, lecz tylko deklaratywnie Zarządzanie – jak najmniej formalności, spisanie celów i zasad funkcjonowania to duża bariera dla efektywnego zarządzania

19 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Samowystarczalni 28% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 4% Linia kredytowa: 2% Dotacje: 2% Kryzys – to fakt medialny Brak obaw przed bankructwem, to jest dobry czas na inwestycje (28% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Dystans do kredytów i dotacji – wyraźna postawa radzenia sobie ze wszystkim własnymi siłami Zarządzanie – bez przesady, ale raczej warto posiadać określoną strategię

20 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Samowystarczalni 28% Racjonalni - zdystansowani 19% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 37% Linia kredytowa: 21% Dotacje: 7% Kryzys – realne zagrożenie, ale w dużej mierze nakręcane przez media Brak obaw przed bankructwem, to umiarkowanie dobry czas na inwestycje (33% ma takie plany) Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Zarządzanie – bez przesady, ale raczej warto posiadać określoną strategię

21 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Samowystarczalni 28% Racjonalni - zdystansowani 19% Bezradni 7% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 1% Linia kredytowa: 0% Dotacje: 0% Dystans do kredytów i dotacji – brak zaufania do instytucji finansowych, wyraźna obawa przed brakiem możliwości uzyskania i spłaty kredytu Kryzys – realne zagrożenie, nie wiadomo kiedy się skończy Obawy przed bankructwem, to nie jest dobry czas na inwestycje (8% ma takie plany) Zarządzanie – brak jednoznacznego stosunku do określania celów i założeń działania firmy

22 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Samowystarczalni 28% Racjonalni - zdystansowani 19% Bezradni 7% Wierzący w siebie 2% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 58% Linia kredytowa: 30% Dotacje: 5% Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Kryzys – to fakt medialny Brak obaw przed bankructwem, to jest dobry czas na inwestycje (70% ma takie plany) i poszukiwanie szans rozwoju Zarządzanie – zdecydowanie w oparciu o o jasno sprecyzowany plan działania

23 Otwartość na zewnętrzne źródła finansowania Odrzucanie zewnętrznych źródeł finansowania Pesymistyczna postawa wobec kryzysu Optymistyczna postawa wobec kryzysu Antyformaliści 41% Samowystarczalni 28% Racjonalni - zdystansowani 19% Bezradni 7% Wierzący w siebie 2% Pesymiści szukający wyjścia 3% DEKLARACJA KORZYSTANIA: Kredyty: 69% Linia kredytowa: 21% Dotacje: 0% Kredyt to normalne źródło finansowania, brak obaw przed brakiem możliwości jego uzyskania, czy spłaty Dotacje – dystans, są problematyczne, czasochłonne, bez gwarancji sukcesu Kryzys – realne zagrożenie, czas, w którym należy nastawić się na przetrwanie a nie na inwestycje (5% ma takie plany) Zarządzanie – brak jednoznacznego stosunku do określania celów i założeń działania firmy

24 Jak promować, edukować w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu? Jak uświadamiać ideę, że między celem firmy i otoczenia nie ma długookresowej sprzeczności, a dobre relacje z otoczeniem umożliwiają trwały rozwój i zapewniają wzrost wartości firmy? Czy niedostateczna liczba pracowników o odpowiednich kwalifikacjach jest faktycznie głównym problemem MSP w zakresie kapitału ludzkiego? Czy jest to problem odpowiedniego niedostatecznego / nietrafnego kształcenia pracowników, instytucji pośrednictwa pracy, a może braku umiejętności sprecyzowania, określenia i identyfikacji pracowników o odpowiednich kwalifikacjach OBRAZ PRZEDSIĘBIORSTW Z SEGMENTU MSP

25 Wpływ kryzysu na funkcjonowanie MSP

26 Dostrzeżony fakt kryzysu, ale w znacznej części przypadków brak wniosków dla długookresowego rozwoju firmy Kryzys w niewielu firmach spełnił rolę stymulującą do rozwoju kryzys zazwyczaj bez większego trudu może być przetrzymany za pomocą doraźnych działań Wpływ kryzysu na funkcjonowanie firm należy uznać za umiarkowany Większość firm nie została zmuszona do radykalnych działań restrukturyzacyjnych, nie pojawiły się również w silnej skali groźne dla istnienia firm zjawiska towarzyszące recesjom Negatywne oceny sytuacji gospodarczej po części wynikają z powtarzania obiegowych ocen, wpływu mediów oraz utrzymujących się masowych narzekań na stan polskiej gospodarki i trudność prowadzenia działalności przez firmy WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP

27 Chociaż w większości przedsiębiorcy są świadomi, że dla przetrwania i rozwoju niezbędne jest posiadanie przez zarządzających jasnej wizji strategicznej, to w ich ocenach elementy krótkookresowe strategii zdecydowanie dominują nad elementami długofalowymi Brak jasnej wizji funkcjonowania i rozwoju firmy nie zachęca do podejmowania działań decydujących o długookresowej konkurencyjności W efekcie koncentracji uwagi na bieżącym funkcjonowaniu firmy, przedsiębiorcy niemal całkowicie tracą z pola widzenia plany strategicznego rozwoju firm Zdecydowanie lepsze wyniki pod względem uświadamiania celów i formułowania strategii charakteryzują te spośród ankietowanych firm, w których znaczącą rolę odgrywa eksport WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Zrozumienie polskich firm sektora MSP dla znaczenia jakości kapitału ludzkiego w rozwoju długookresowej konkurencyjności jest dalece niedostateczne Firmy najsilniej poszukują na rynku pracowników, którzy są dobrymi i sumiennymi wykonawcami poleceń Znacznie mniejszy jest popyt na (rzadziej występujących) pracowników elastycznych, kreatywnych i samodzielnych

28 Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010 Według połowy przedsiębiorców kryzysu albo w ogóle nie było, albo się już skończył lub właśnie ma się ku końcowi Obecność kryzysu w opinii przedsiębiorców*

Grudzień 2009 (N=1199) W związku z kryzysem gospodarczym sytuacja … Kwiecień 2010* (N=288) W związku z kryzysem gospodarczym sytuacja … … firmy … branży, w której działa firma … w polskiej gosp. Różnica istotna statystycznie WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010

30 Procesy inwestycyjne i strategie przedsiębiorstw w czasach kryzysu, PARP WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Dla większości przedsiębiorców, przynajmniej na poziomie deklaracji, kryzys to czas, z którym można i należy aktywnie sobie radzić, ale … Postawy wobec kryzysu* *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010

31 Działania podejmowane / planowane na 2010 rok WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP … wśród owych działań dominują cięcia kosztów o charakterze doraźnym Wyraźny deficyt strategii finansowej: Brak wiedzy Nieuświadomiona potrzeba Obawy przed utratą elastyczności

32 Posiadanie określonych i sprecyzowanych elementów strategii firmy WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Różnica istotna statystycznie Pomimo stosunkowo niskiego poziomu aktywności w podejmowaniu działań w związku z kryzysem dostrzegamy wyższy niż w czasie kryzysu odsetek firm deklarujących posiadanie elementów strategicznych

33 POŻĄDANE CECHY PRACOWNIKÓW Najbardziej pożądane są cechy standardowe (sumienność, pracowitość, fachowość), a stosunkowo niskie miejsce zajmuje elastyczność, kreatywność czy samodzielność, a więc cechy i kwalifikacje które teoretycznie właśnie w czasach kryzysu powinny być docenione przez firmy Konserwatywne podejście do problemu kapitału ludzkiego, brak przekonania, że wysokiej jakości kapitał ludzki pomoże firmie lepiej sobie radzić w sytuacjach kryzysowych WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Brak znaczenia kryzysu na budowany w przedsiębiorstwach kapitał ludzki

Grudzień 2009 (N=1199) Stopień trudności prowadzenia firmy w minionym roku w … Kwiecień 2010* (N=288) Stopień trudności prowadzenia firmy w minionym roku w … … w świecie … w tej branży w Polsce … w tym regionie … w Polsce Różnica istotna statystycznie WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP *Wyniki badania aktualizującego; kwiecień 2010

35 WPŁYW KRYZYSU NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH MSP Co jest przyczyną słabości planowania długofalowego: (Brak możliwości? Brak zrozumienia potrzeby? Brak środków i narzędzi?) Jak stymulować budowanie długookresowych strategii / wizji firm? Jak edukować i uświadamiać? Jak promować doradztwo strategiczne? Jak wykorzystać rolę i specyfikę firm eksportowych nie tylko w kontekście gospodarczym, ale i edukacyjnym? Jak należy oceniać silniejsze preferencje przedsiębiorców w stosunku do sumiennych pracowników niż do pracowników innowacyjnych? Jak wspierać przejawy innowacyjności w funkcjonowaniu polskich firm? Jak uświadamiać znaczenie kapitału ludzkiego dla rozwoju firmy? Czy firmy są w stanie wyciągać poprawne wnioski i lekcje ze zjawisk kryzysowych? Czy zmienia to nastawienie w odniesieniu do strategicznego planowania rozwoju?

36