1

Krok to tyłu – dwa kroki do przodu Maria Woźnicka Marcin Idzik 2

CZY TO TYLKO KRYZYS „FINANSOWY”? „Rzeczywisty i potencjalny run na banki bądź ich upadłość które powodują zawieszenie regulowania zobowiązań przez banki względnie wymagają od rządu udzielenia pomocy na dużą skalę by tego uniknąć” Żródło: IMF, World Ekonomic Outlook may 1998 „… to sytuacja w której znaczna grupa instytucji finansowych posiada aktywa o wartości rynkowej niższej od ich zobowiązań, co prowadzi do runu lub przesunięci w ich portfelach, upadku niektórych instytucji finansowych i interwencji rządu” Żródło: Banking crises: cases and studies. IMF, 1991 „… niektórzy mierzą kryzys zmianami poziomu podstawowych wskaźników ekonomicznych lecz jest to niepełnie, gdyż kryzysu nie da się zdefiniować tylko spadkiem np. PKB. Jak miało to miejsce z latach 2002 – 2003. Wówczas praktycznie nie było spadku PKB, a mimo to mieliśmy ewidentnie do czynienia z kryzysem. ” Cyt. za W. Orłowski

CZY TO TYLKO KRYZYS „FINANSOWY”? Kryzys teorii makroekonomicznej Kryzys bankowości i rynku finansowego Kryzys bankowości centralnej Kryzys nadzoru finansowego Kryzys modeli wyceny ryzyka i agencji ratingowych Kryzys „przedkontraktowego warunku kontraktu”

„Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy „Nic dwa razy się nie zdarza i nie zdarzy. Z tej przyczyny zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny.” Wskaźnik koniunktury ogólnogospodarczej - kraje OECD Europe Kryzysy finansowe Źródło: OECD - composite leading indicator

DYNAMIKA KRACHÓW (1929,1987, 2008) Na podstawie prezentacji: Wojciech Białek, SEB TFI, Listopad 2008

„Jedyną rzeczą, której powinniśmy się bać, jest sam strach” – powiedział Franklin D. Roosevelt po zaprzysiężeniu w 1933 r. na prezydenta USA.

Nowe oblicze kryzysu Kultura zaufania – optymizm, poczucie sprawstwa Deficyt racjonalnych przesłanek „przedkontraktowego warunku kontraktu”

Początek XXI wieku Asymetria zaufania NOWE OBLICZE KRYZYSU Wpływ czynników zewnętrznych na cykle koniunkturalne Migracje oraz handel zagraniczny XIX wiek, początek XX wieku Asymetria zysków Rozwój światowych rynków finansowych Rynki finansowe: Przepływ kapitału (giełdy), ceny XX wiek (zwłaszcza od lat 70.) Asymetria informacji O ile w XIX wieku dominowały „twarde” czynniki, przykładowo przepływ ludności i towarów, to rozwój światowych rynków (ich rosnąca integracja) doprowadziły do wzrostu roli przepływów kapita-łowych oraz cen (np. kryzysy naftowe, ale też wzrost na początku lat 90.). Obecnie natomiast czynnik „rynki finansowe” zaczyna być „wypierany” przez ponadgraniczne przenoszenie się nastrojów. Ostatni czynnik można utożsamiać z potocznym poglądem, który jeszcze jednak nie został sfor-mułowany w literaturze ekonomicznej. Być może jako pierwsi na świecie zwracamy na to uwagę w kontekście obecnego kryzysu, a mianowicie na „zarządzanie zaufaniem” (pojęcie to jest jednak znane w literaturze – choć głównie z dziedziny zarządzania, a nie makroekonomii19). O ile w przypadku kryzysów końca XX w. kluczową rolę odgrywała asymetria informacji (Nagrodę Nobla za to otrzymał J. Stiglitz). Brak informacji powodował straty, a różnica w posiadanych jej zasobach dawała szanse na osiąganie zysków (np. w przypadku posiadania informacji wcześniej, niż konkurenci na rynku; na giełdach itp.). Stąd ważna stała się rola ban-ków centralnych w kwestii zarządzania informacją – zaczęły nie ukrywać (jak to robiono wcześniej), ale ujawniać informacje o sposobie podejmo- „import” nastrojów, zjawisko zarażania Przenoszenie nastrojów ponad granicami, zarażanie: Media, globalizacja Początek XXI wieku Asymetria zaufania

PENGAB - AGREGOWANY WSKAŹNIK KONIUNKTURY W PLACÓWKACH BANKOWYCH OCENA ROKU W POLSKIEJ BANKOWOŚCI 1993 2002 2001 2000 1999 1998 1996 1997 1995 1994 N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009

PENGAB - AGREGOWANY WSKAŹNIK KONIUNKTURY W PLACÓWKACH BANKOWYCH N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009

OGÓLNA SYTUACJA EKONOMICZNA BANKU 2.3 2.2 2.3 Jak duży przewiduje Pan(i) wpływ światowego kryzysu finansowego na sytuację i kondycję banków działających w Polsce? N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009

KONIUNKTURA NA RYNKU DEPOZYTÓW N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009

KONIUNKTURA NA RYNKU KREDYTÓW N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009

Czy Pana(i) bank / placówka odczuwa realne skutki światowego kryzysu finansowego? Czy w związku z rozwojem kryzysu finansowego obserwuje Pan(i)..? ŚREDNIE: 2.3 2.4 N=200 N=200 miesięcznie N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009

Okiem konsumenta/ klienta banku

DYFERENCJAŁ SEMATYCZNY BANKÓW ZBĘDNE, NIEPOTRZEBNE NIEPRZYJAZNE, WROGIE NIEBEZPIECZNE, RYZYKOWNE NIE MOŻNA IM UFAĆ NIEPEWNE NIEUCZCIWE SĄ NIESZCZĘŚCIEM UNIKAM ICH JAK OGNIA POTRZEBNE PRZYJAZNE BEZPIECZNE GODNE ZAUFANIA PEWNE UCZCIWE SĄ DOBRODZIEJSTWEM CHĘTNIE Z NICH KORZYSTAM Źródło: Pentor

Opinia o branżach sektor bankowy OBAWY 42% obawia się kryzysu 77% słyszało o kryzysie Gwałtowny wzrost inflacji 55% Kryzys finansowy na skalę ogólnoświatową 50% Krach na skalę ogólnokrajową 25% Upadek jednego z polskich banków 39% Gwałtowne podwyższenie oprocentowania kredytów 57% Upadek banku w którym mam pieniądze 16% N=1025, X 08 Nieuczciwość zarządu banku 44%

SYMPTOMY ZMIAN Obecna ogólna opinia o bankach działających w Polsce: Źródło: Pentor, Audyt Bankowości Detalicznej 2009 CZY OGÓLNA OPINIA KLIENTÓW INDYWIDUALNYCH O BANKACH JEST OBECNIE LEPSZA, TAKA SAMA CZY GORSZA NIŻ ROK TEMU? N=200 miesięcznie Źródło: Pentor Monitor Bankowy 01/2009 19

Czy Pana(i) zdaniem prasa, radio, telewizja informują o wydarzeniach związanych z bankami w Polsce ...? „Mój bank jest godny zaufania, więc nie boję się o swoje pieniądze” aprobata 69% „Moje środki finansowe ulokowane w bankach są bezpieczne” aprobata 59% „Kryzys dotknie tylko źle zarządzane banki” aprobata 57% „Obecne zawirowania na światowych rynkach finansowych są tylko chwilowe” aprobata 45% „Polski system bankowy jest na tyle autonomiczny, że światowy kryzys go nie dotknie” aprobata 37% „Obecny kryzys finansowy to kara za chciwość bankierów” aprobata 48% Źródło: Pentor, dla ZBP kwiecień 2007

Perspektywa ex-ante

BANKOWCY - PROGNOZA NA ROK 2009 Monitor Bankowy 01/2009

KONIUNKTURA KONSUMENCKA OGD PESK 09’01 -1,9% -7,0% 09’02 -15,5% -35,4% Źródło: Pentor, monitor nastrojów ekonomicznych luty 2009

24