PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE na świecie i w Polsce KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI PUBLICZNEJ A ROZWÓJ MIAST W ZAAWANSOWANYM OKRESIE TRANSFORMACJI GOSPODARCZEJ PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE na świecie i w Polsce Bartosz Mysiorski Kraków, maj 2012 r.

Agenda Koncepcja PPP – wprowadzenie PPP na świecie PPP w Polsce Podsumowanie

Agenda Koncepcja PPP – wprowadzenie PPP na świecie PPP w Polsce Podsumowanie

Partnerstwo Publiczno – Prywatne (Definicja) Terminem partnerstwa publiczno – prywatnego określa się projekty inwestycyjno – eksploatacyjne, realizowane, w oparciu o umowę długoterminową, wspólnie – przez władze publiczne i podmioty sektora prywatnego (podmioty rynkowe), których celem jest stworzenie niezbędnej infrastruktury rzeczowej, finansowej i organizacyjnej, umożliwiającej świadczenie usług publicznych, Partnerstwo publiczno prywatne jest względnie nową formą realizacji zadań publicznych, Świadome, podlegające specjalnej regulacji prawnej jego stosowanie w Europie liczy sobie niespełna 15 lat,

Definicja cd. To co istotne w tej definicji to wspólnota działań sektora publicznego i prywatnego - tworzona po to by obaj partnerzy wspólnego działania mogli dobrze realizować cele, dla których istnieją: partner publiczny – świadczyć usługi publiczne, do czego zobowiązują go przepisy prawa, partner prywatny – prowadzić działalność gospodarczą i osiągać z tego tytułu zyski.

PPP – odpowiedź na wyzwanie cywilizacyjne Najprostszą odpowiedzią na brak środków publicznych jest ograniczanie zbioru zadań władzy publicznej, a więc prywatyzacja, ale to oznacza odstąpienie od obowiązku odpowiedzialności państwa za poziom dostępności do tych usług poprzez urynkowienie dostępności do nich, a więc złamanie umowy społecznej, Prywatyzacja – zakres stosowania ograniczony zarówno ze względów politycznych (przyzwolenie społeczne) jak i racjonalność ekonomiczną (ochrona środowiska, wzrost zrównoważony, budownictwo społeczne), PPP – nie jest prywatyzacją ale ją zastępuje, PPP jest odpowiedzią społeczeństw (gospodarki i polityki) na wyzwania cywilizacyjne, przed którymi stają wszystkie kraje demokratyczne gospodarki rynkowej – i bogate i biedne: w jaki sposób, przy silnym ograniczeniu wielkości funduszy publicznych, zaspokoić stale rosnące oczekiwania społeczne w zakresie ilości i standardu świadczenia usług publicznych,

Korzyści stosowania formuły PPP: Strona publiczna uzyskuje dostęp do prywatnego kapitału – co w warunkach ogromnych potrzeb infrastrukturalnych oraz ograniczonych zasobów własnych*, umożliwia przyspieszenie nakładów na rozwój infrastruktury, Możliwość podziału ryzyk w projekcie PPP i tym samym realizacja przedsięwzięcia bez obciążania długu i deficytu publicznego**, PPP jest tańsze niż tradycyjna forma realizacji inwestycji – PPP pozwala osiągnąć oszczędności rzędu 15-17%*** w porównaniu z tradycyjnym modelem realizacji inwestycji, Projekty PPP są realizowane szybciej i sprawniej niż w metodzie tradycyjnej, w której jedynie 30% inwestycji zostaje ukończonych zgodnie z ustanowionym harmonogramem, a 27% zgodnie z zaplanowanym budżetem****, Jakość usług dostarczanych przez partnera prywatnego jest wyższa, co wynika ze zwiększonego dostępu podmiotów prywatnych do innowacyjnej wiedzy, efektów skali i doświadczeń zdobytych we wcześniejszej działalności operacyjnej o podobnym profilu, Możliwość podziału ryzyk między partnera publicznego i prywatnego – każdy z partnerów odpowiada za ryzyka, z którymi sobie lepiej (taniej, wydajniej, szybciej) radzi. * Budżety publiczne zbliżają się do ustawowego progu 60% zadłużenia, a zgodnie z art. 158 ust. 5 pkt. 1 ustawy o finansach publicznych – „ (…) łączna kwota długu Skarbu Państwa nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto w danym roku budżetowym.” ** Zgodnie z decyzją Eurostatu Nr 18/2004 z 11 lutego 2004 r.: Jeśli partner prywatny ponosi ryzyko związane z budową oraz jedno z dwóch – ryzyko dostępności albo popytu, wówczas przedsięwzięcie nie będzie skutkowało powiększeniem długu i deficytu publicznego *** Value for Money Drivers in the Private Finance Initiative ***** Meeting the Investment Challenge

PPP: korzyści dla sektora publicznego i sektora prywatnego szybsze wdrażanie projektów, zdynamizowanie procesu rozwoju infrastruktury, wyższa jakość świadczonych usług, wzrost innowacyjności w dostarczaniu usług, większa efektywność operacyjna, uwzględnienie całego okresu życia aktywów, redukcja całkowitych kosztów projektu i efektywniejsze wykorzystanie pieniędzy publicznych, lepsze zrozumienie całkowitych kosztów: fazy inwestycji i eksploatacji. Korzyści dla sektora prywatnego: stabilny, długoterminowy kontrakt, niezależność od rocznego budżetu sektora publicznego, elastyczność w ustalaniu specyfikacji produktu końcowego lub usługi, bodźce do osiągania dobrych wyników i dostarczania usług wysokiej jakości, możliwość generowania dodatkowych przychodów z od stron trzecich (np. zarządzając budynkiem wynajęcie powierzchni użytkowych), okazja do wykorzystania komercyjnego innowacji. Źródło: Wytyczne UE dla udanego PPP, Ministerstwo Skarbu Wielkiej Brytanii

Madota tradycyjna vs. partnerstwo publiczno-prywatne Dostarczamy aktywa Dostarczamy usługi Źródło, PWC, 2008

Agenda Koncepcja PPP – wprowadzenie PPP na świecie PPP w Polsce Podsumowanie

Jesteśmy skazani na PPP Znaczne zapóźnienia występują niemal we wszystkich dziedzinach życia, a zwłaszcza w: Infrastrukturze transportowej (drogi, kolej, lotniska), Ochronie zdrowia (szpitale i centra diagnostyczne), Mieszkaniach na wynajem z umiarkowanym czynszem, Gospodarce odpadami w tym utylizacji śmieci, Energetyce, w tym energii odnawialnej, Infrastrukturze teleinformatycznej (dostęp do Internetu), Transporcie publicznym. Źródło: opracowanie własne na podstawie PPPs in Developing Economies: Overcoming Obstacles to Private Sector Participation, DEPFA BANK 2007

Krzywa dojrzałości – PPP na świecie Źródło: na podstawie Closing the Infrastructure Gap: the Role of PPP i Deloitte 2006, opracowanie Bartosz Mysiorski, Uwarunkowania rozwoju PPP w Polsce, praca niepublikowana

Liczba i wartość zamkniętych projektów PPP na świecie

Wartość zamkniętych finansowo projektów PPP w Europie w latach 2002-2010 (w mld €) Źródło: Market Update - Review of the European PPP Market in 2010, EIB EPEC, 2010

Źródło: na podstawie danych Dealogic ProjectWare i PricewaterhouseCoopers , opracowanie Bartosz Mysiorski, Uwarunkowania PPP w Polsce, praca niepublikowana

Zrealizowane na świecie projekty PPP wg Zrealizowane na świecie projekty PPP wg. wartości i sektorów w 2008 i 2009 Źródło: Dealogic Global Finance Project Review, styczeń 2010

Agenda Koncepcja PPP – wprowadzenie PPP na świecie PPP w Polsce Podsumowanie

Szczególna potrzeba stosowania PPP w Polsce wynika z: Dużej skali zaniedbań w zakresie usług publicznych w latach realnego socjalizmu, Silnego deficytu środków publicznych, Wyzwania, przed jakim stają władze publiczne w zakresie wykorzystania środków unijnych w latach 2007 – 2013 (67-90 mld euro) i związaną z tym koniecznością wyłożenia własnych funduszy na cele współfinansowania projektów korzystających z funduszy unijnych, Niskich umiejętności urzędników w zarządzaniu projektami inwestycyjnymi i ich eksploatacją, niezależnie od naturalnie mniejszej efektywności w tym przedmiocie wszelkich urzędników (zarządzanie środkami publicznymi versus środkami własnymi – kapitał prywatny), Upolitycznienia procesu prywatyzacji i wykorzystywania jej do bieżących gier politycznych (negatywne konotacje).

Koncesje na roboty budowlane lub usługi PPP w Polsce Polska, mimo względnie uporządkowanych od 2005 roku i przyjaznych regulacji prawnych (2009 r.) znajduje się nadal na bardzo początkowym etapie posiłkowania się tym instrumentem. Wyprzedzają nas obecnie nie tylko takie kraje europejskie jak Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania czy Francja i Irlandia ale Czechy, Węgry, Słowacja czy nawet Rumunia i Bułgaria. Byliśmy pionierem na etapie tworzenia prawa; jesteśmy outsiderem na etapie jego wykorzystania. Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym z 19 grudnia 2008 Koncesje na roboty budowlane lub usługi ; z 9 stycznia 2009

Liczba ogłoszeń o wybór partnera/koncesjonariusza w latach 2009, 2010 i 2011 + 47 % +47% – 31 % Liczba ogłoszeń o poszukiwaniu partnera prywatnego w oparciu o ustawę PPP oraz ustawę o koncesji na roboty budowlane lub usługi, to 41 w roku 2009, 61 w roku 2010, 42 w roku 2011 - w sumie 144 ogłoszenia, a uwzględniając ponownie ogłaszane postępowania, rzeczywista liczba projektów w latach 2009, 2010 i 2011 wyniosła odpowiednio 35, 52 i 36 – w sumie 123. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji i danych Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP, www.pppbaza.pl

Liczba projektów PPP (2009 – 2011) W sumie 144 ogłoszeń o poszukiwaniu partnera prywatnego w oparciu o ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz ustawie o koncesji na roboty budowlane lub usługi, Rzeczywista liczba ogłoszeń (wraz z ponownie ogłaszanymi) to 126, 24 umowy PPP podpisane: W latach 2009 - 2011, 18 z 24 projektów uzyskało zamknięcie komercyjne finansowe – tj. partnerowi prywatnemu, z którym została podpisana umowa o PPP, udało się zapewnić finansowanie dla przedsięwzięcia, Podpisane umowy stanowią ok. 15-20% pierwotnej liczby ogłoszeń.

Rezultaty ogłoszeń o PPP/koncesji z okresu 2009-2011 Źródło: opracowanie własne Centrum PPP, www.pppbaza.pl

Liczba ogłoszeń wg województw (2009-2011) Do liderów stosowania formuły PPP w Polsce należą województwa: małopolskie, wielkopolskie, dolnośląskie, mazowieckie pomorskie i śląskie. Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji i danych Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, a także Bazy Projektów PPP, Centrum PPP, www.pppbaza.pl.

Wartość projektów PPP 2009-2011 silne zróżnicowanie przygotowywanych projektów nie pozwala na posługiwanie się wartościami średnimi np. sport i rekreacja 600 tys. PLN – 375 mln PLN, najwyższe wartości projektów odnotowano w sektorach sportu i rekreacja, gospodarki odpadami, wodociągowo-kanalizacyjnym oraz parkingów, w porównaniu z projektami europejskimi, polskie projekty są bardzo małe. Ma to ścisły związek z tym, iż w zasadzie, wszystkie realizowane są przez władze szczebla samorządowego. Niska wartość projektów jest konsekwencją właściwej im domeny odpowiedzialności ustrojowej w zakresie usług publicznych jak i, jak się wydaje, pragmatycznej ostrożności rozpoczynania działań w tym przedmiocie od projektów małych i prostych logistycznie, w świetle informacji pozyskanych z prowadzonego (przez Centrum PPP) monitoringu rynku, średnia wartość projektów realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego będzie rosła nie tylko w wyniku nabywania doświadczeń przy realizacji mniejszych projektów i zwiększenia umiejętności i zdolności organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego, ale także w wyniku wejścia władz samorządowych szczebla regionalnego na rynek PPP z projektami realizacji usług znajdujących się w domenie ich odpowiedzialności - projekty drogowe (np. województwo dolnośląskie) czy szpitale (starostwo żywieckie), jedną z podstawowych przyczyn niskiej obecnie wartości realizowanych w Polsce projektów PPP jest brak zaangażowania władzy publicznej szczebla krajowego w ich realizację. Decyzja o realizacji projektów PPP w zakresie np. sądów, więzień, dróg i autostrad, strategicznego transportu powietrznego, kolejnictwa – w tym np. kolei dużych prędkości może radykalnie, z roku na rok, podwyższyć średnią wartość realizowanych w Polsce. Kwestia ta jest przedmiotem wielu debat i konferencji; w kilku resortach rozpoczęto już prace w tym przedmiocie.

Liczba ogłoszeń wg sektorów (2009-2011) Najbardziej popularne były sektory: sportu i rekreacji (34%) infrastruktura komunalna (15%) transport i parkingi (razem 18%) edukacja (5%)

Liczba ogłoszeń o PPP w poszczególnych sektorach (2009-2011) Źródło: opracowanie własne na podstawie Rynek PPP w Polsce – Raport podsumowujący pierwszy rok obowiązywania ustawy o partnerstwie publiczno – prywatnym i ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi, Investment Support, Warszawa, 2009, s.9, oraz Raport PPP w Polsce 2010 – Raport podsumowujący rynek partnerstwa publiczno – prywatnego w Polsce w 2010r., Investment Support, Warszawa, 2010, str. 11 oraz Rynek PPP w Polsce 2011, Investment Support, Warszawa, 2012, str. 12

Źródło: Baza Projektów PPP, Centrum PPP, 2011, www.pppbaza.pl. Zidentyfikowano ponad 120 przedsięwzięć znajdujących się we wstępnej fazie przygotowań do ewentualnego podjęcia decyzji o realizacji ich w formule PPP, dla których nie zostały jeszcze wszczęte postępowania przetargowe.

Wartość polskiego rynku PPP – obecna i potencjalna Wartość polskiego rynku PPP, do czerwca 2011 roku, szacuje na ponad 3,5 mld PLN netto*. Po doliczeniu zidentyfikowanych, planowanych projektów samorządowych, jego wartość zwiększa się o kolejne 15 mld PLN*, Podobnie wyglądają przytaczane już szacunki Investment Support oraz Centrum PPP**, Powyższe wyliczenia oparte są na ogłoszonych postępowaniach poszukiwania partnera prywatnego i dotyczą w zasadzie jedynie samorządowych przedsięwzięć w zakresie PPP. * Źródło: Raport samorządowy PPP, wydanie specjalne Forum PPP nr 2 ** Wg szacunków Investment Support oraz wyliczeń własnych, szacunkowa wartość polskiego rynku PPP (na podstawie ogłoszeń) to 1,97 mld PLN , w 2009 r., 1,88 mld PLN w 2010 r. oraz ok. 1,5 mld PLN na koniec 2011 r. Zgodnie z szacunkami prof. Witolda Orłowskiego, Głównego Doradcy Ekonomicznego PwC: Luka finansowa w latach 2011-22 szacowana jest na kwotę 116 -197 mld PLN – oznacza to, że takiej właśnie kwoty zabraknie w sektorze publicznym (wraz ze środkami z UE) dla sfinansowania potrzebnych inwestycji, Gdyby miała być ona w całości finansowana projektami PPP, oznaczałoby to, w latach 2011-22, konieczność poniesienia rocznych nakładów rzędu 4-7 mld PLN, Jest to zarazem szacunek potencjalnej rocznej wartości rynku PPP w Polsce w analizowanym okresie.

Agenda Koncepcja PPP – wprowadzenie PPP na świecie PPP w Polsce Podsumowanie

Podsumowanie PPP to nie panaceum! PPP jest skutecznie stosowane na całym świecie, w Polsce może być podobnie!

Dziękuję za uwagę Bartosz Mysiorski Bartosz Mysiorski, Główny Specjalista ds. PPP E-mail: bartosz.mysiorski@centrum-ppp.pl Mobile: +48 519 138 517 Centrum Partnerstwa Publiczno-Prywatnego jest niezależną instytucją obywatelską, która stawia sobie za cel zaspokajanie ważnych potrzeb publicznych poprzez znaczące przyspieszenie inwestycji prywatnych w tej części na które państwo nie ma pieniędzy. Fundację Centrum PPP powołano aktem notarialnym 10 lipca 2008 roku w Warszawie. Założycielami Centrum PPP są: banki, kancelarie prawne, firmy doradcze, przedsiębiorstwa, regionalne agencje rozwoju, fundacje, związki, izby i stowarzyszenia gospodarcze - łącznie 41 podmiotów prywatnych i publicznych. Są one zainteresowane przełamywaniem marazmu, jaki panuje w Polsce w zakresie przygotowania inwestycji publiczno-prywatnych w przedmiocie świadczenia usług publicznych. Obok założycieli współpracują z nami inne podmioty zainteresowane partnerstwem publiczno-prywatnym w Polsce. Centrum PPP współpracuje z ministerstwem finansów, gospodarki, rozwoju regionalnego i infrastruktury, jak również JST. Jednym z postulatów jest podpisanie umowy z rządem na realizację zadań publicznych wynikających z upowszechnienia PPP w Polsce. www.centrum-ppp.pl