ROLA STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH W PRZYGOTOWANIU MŁODZIEŻY DO WEJŚCIA NA RYNEK PRACY JANUSZ MOOS

OPRACOWANIE I UPOWSZECHNIENIE STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy Wykonawcy: Doradca Consultants Ltd. w Gdyni, Demos Polska w Warszawie, Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu, Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego

Największy projekt poświęcony kwalifikacjom zawodowym i zagadnieniom zawodoznawczym ponad 4.000 przedsiębiorstw i innych instytucji; ponad 10.000 ekspertów – autorów, ewaluatorów, recenzentów, uczestników seminariów.

Wybrane etapy pracy nad opisem krajowych standardów kwalifikacji zawodowych badania pilotażowe, identyfikacja zadań zawodowych i stanowisk pracy; analiza wyników badań; opis standardu zawierający opis zawodu, typowe stanowiska pracy, zbiór zadań, składowe kwalifikacji, korelację między zadaniami a składowymi kwalifikacji, specyfikację wszystkich rodzajów kwalifikacji; ewaluacja, recenzje i zatwierdzenie opisu standardu (zespoły ewaluatorów, komisje branżowe).

SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH UMIEJĘTNOŚCI – zdolność do wykonywania zadań zawodowych WIADOMOŚCI – informacje niezbędne do kształtowania umiejętności CECHY PSYCHOFIZYCZNE – sprawności sensomotoryczne, cechy osobowości niezbędne do wykonywania zadań

STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH OPIS ZAWODU STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH ZADANIA ZAWODOWE Z1, Z2, Z3….. Zn ORGANIZACJA KSZTAŁCENIA W JEDNOSTKACH MODUŁOWYCH

STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Wyznaczniki zmian w szkolnych systemach edukacji wynikających z trójczłonowej relacji: CZŁOWIEK – OBYWATEL - PRACOWNIK Przygotowanie do pełnienia różnych ról w życiu zawodowym i społecznym Edukacja dla własnego rozwoju Edukacja dla samodzielności Edukacja dla zatrudnienia Osiąganie kwalifikacji ponadzawodowych, ogólnozawodowych, podstawowych dla zawodu i specjalistycznych Edukacja dla zdatności (wspieranie i rozwijanie w ludziach kompetencji, radzenia sobie z własnym życiem, twórczości i współpracy z innymi)

Standard kwalifikacji zawodowych (U, W, CP) ZAWÓD – zbiór zadań zawodowych Kwalifikacje ponadzawodowe, ogólnozawodowe, podstawowe dla zawodu, specjalistyczne Standard kwalifikacji zawodowych (U, W, CP) kształcenie w systemie modułowym kształcenie w systemie przedmiotowym

Przygotowanie innowacyjnych programów kształcenia zawodowego Projekt Ministerstwa Edukacji Narodowej – DKZiU, KOWEZiU Wykonawcy: Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu, Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego lata 2005 - 2007

131 programów modułowych 3676 pakietów edukacyjnych dla nauczyciela i ucznia

STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH KSZTAŁCENIE W SYSTEMIE MODUŁOWYM Zmiany w organizacji Zmiany w treściach procesu Zmiany w czynnościach pedagogicznych Zadanie –samoistny wycinek pracy Kształcenie w jednostkach modułowych Rezultat: usługa, produkt, wiedza

KONIECZNOŚĆ REKONSTRUKCJI SZKOLNEGO SYSTEMU EDUKACJI ZAWODOWEJ WE WSPÓŁPRACY Z PRACODAWCAMI

NOWE PODEJŚCIE DO KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH zdolność do bycia i działania w różnych sytuacjach, zdolność do realizowania zadań i ról zawodowych nasyconych tendencją do zmieniania, nastawienie do mobilnego, elastycznego przedsiębiorczego i twórczego bycia w sytuacjach zawodowych.

KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE umiejętności, wiadomości i cechy psychofizyczne potrzebne w życiu zawodowym i pozazawodowym. KP są wspólne dla danej branży gospodarki. KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE umiejętności, wiadomości i cechy psychofizyczne ukierunkowujące do wykonania prac w danym obszarze zawodowym – są wspólne dla wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w standardzie dla danego zawodu.

KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE umożliwiające efektywne wykonywanie typowych zadań zawodowych, charakterystycznych dla określonego zawodu KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE umożliwiające wykonywanie wyspecjalizowanych zadań

PONADZAWODOWE OGÓLNOZAWODOWE PODSTAWOWE SPECJALISTYCZNE POZIOM 1 PRACE PROSTE - RUTYNOWE SAMODZIELNOŚĆ I SAMOKONTROLA PODCZAS WYKONYWANIA TYPOWYCH ZADAŃ ZAWODOWYCH POZIOM 2 WYKONYWANIE ZŁOŻONYCH ZADAŃ – UMIEJĘTNOŚCI ROZWIĄZYWANIA NIETYPOWYCH PROBLEMÓW POZIOM 3 PONADZAWODOWE OGÓLNOZAWODOWE PODSTAWOWE SPECJALISTYCZNE WYKONYWANIE SKOMPLIKOWANYCH ZADAŃ, UMIEJĘTNOŚCI KIEROWNIA ZESPOŁAMI POZIOM 4 DECYZJE STRATEGICZNE, PEŁNA SAMODZIELNOŚĆ DZIAŁANIA W SYTUACJACH PROBLEMOWYCH POZIOM 5

ZBIÓR ZADAŃ ZAWODOWYCH Z1, Z2, Z3, … Zn ZAWÓD ZBIÓR ZADAŃ ZAWODOWYCH Z1, Z2, Z3, … Zn WYMAGAJĄCYCH ODPOWIEDNICH KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH K1, K2, K3, … Kn JAKO ZBIÓR KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH K1 K2 K3

KWALIFIKACJE ZAWODOWE K1, K2, K3, … Kn MODUŁY UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH MUZ1, MUZ2, MUZ3, … MUZn JEDNOSTKI MODUŁOWE JM1, JM2, JM3, … JMn

CELE KSZTAŁCENIA MODUŁOWEGO szybkie przystosowanie szkolnych systemów kształcenia do potrzeb rynku na nowe kwalifikacje zawodowe, organizacja aktywnego uczenia się, wyższe poziomy indywidualizacji kształcenia, osiąganie kwalifikacji ułatwiających transfer umiejętności, w tym uczenie: uczenia się, pracy samodzielnej, podejmowania decyzji, kreatywności, odpowiedzialności, integracja kształcenia praktycznego i „teoretycznego”, integracja pracy zawodowej i edukacji, wyższy poziom efektywności kształcenia zawodowego 1). 1) m.in. raporty o modularyzacji kształcenia A. Iranic, M. Svetina

ZWIĄZEK MIĘDZY KSZTAŁCENIEM A TREŚCIĄ PRACY ZAWODOWEJ Zadaniem jest osiągnięcie przez uczącego się kwalifikacji zawodowych zapewniających określony standard wykonania pracy zawodowej. Celem jest ukształtowanie umiejętności: wykonywania zadań zawodowych określonych w JM, zarządzanie zadaniami, podejmowania decyzji – reagowania na nowe sytuacje, twórczego rozwiązywania problemów, przyjmowania odpowiedzialności, również w odniesieniu do wymagań środowiska pracy.

PRACA ZAWODOWA MODUŁOWY PROGRAM KSZTAŁCENIA MODUŁ UMIEJĘTNOŚCI Zadanie zawodowe – JEDNOSTKA MODUŁOWA PRACY JM1 Zadanie zawodowe – JEDNOSTKA MODUŁOWA PRACY JM2 Zadanie zawodowe – JEDNOSTKA MODUŁOWA PRACY JM3 MODUŁ UMIEJĘTNOŚCI ------------------------------------------------------------------------ ZAWODOWYCH MUZ (K1+K2+K3) MODUŁOWY PROGRAM KSZTAŁCENIA Zadanie w procesie dydaktycznym JM1 programu Zadanie w procesie dydaktycznym JM2 programu Zadanie w procesie dydaktycznym JM3 programu MATERIAŁY WSPOMAGAJĄCE – POBIERANIE INFORMACJI POTRZEBNYCH DO WYKONANIA ZADANIA

JEDNOSTKA MODUŁOWA PRACY ZADANIE – SAMOISTNY WYCINEK PRACY (nie podlega dalszym podziałom) REZULTATEM JM jest: USŁUGA PRODUKT ISTOTNA DECYZJA

OSIĄGANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH (PONADZAWODOWYCH, OGÓLNOZAWODOWYCH, PODSTAWOWYCH DLA ZAWODU I SPECJALISTYCZNYCH) SYSTEM KSZTAŁCENIA W JM SYSTEM WARTOŚCIOWANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW METODA PROJEKTÓW KSZTAŁCENIE ZADANIOWE WYTWARZANIE I WARTOŚCIOWANIE POMYSŁÓW ROZWIĄZAŃ PORTFOLIO, CERTYFIKACJA

ZMIANY ZAWIADYWANE PRZEZ SKZ Zmiany systemowe w szkole 1. Pracodawcy – partnerstwo 2. Osiąganie kwalifikacji zawodowych w ramach kształcenia formalnego i pozaformalnego, a także nieformalnego 3. Nowe zasoby edukacyjne (firmy, biblioteki, różne przestrzenie edukacyjne) 4. Procesy zarządzenia, kontrakty edukacyjne Zmiany systemowe w szkole

ZMIANY ZAWIADYWANE PRZEZ SKZ – c.d. 5. Poradnictwo zawodowe wspomagające proces osiągania kwalifikacji, rekomendujące kształcenie zawodowe – modułowe; poradnictwo zorientowane na zatrudnienie; informowanie, przeobrażanie, wspieranie

6. Proces potwierdzania kwalifikacji zawodowych; ZMIANY – c.d. 6. Proces potwierdzania kwalifikacji zawodowych; Portfolio uczącego się OPIS ZAWODU ZADANIA ZAWODOWE Z1, Z2, Z3,…,Zn Kwalifikacje zawodowe K1, K2, K3,…,Kn Wymagania egzaminacyjne Zadania egzaminacyjne z1, z2, z3,…,zn

zmiany w czynnościach pedagogicznych ZMIANY – c.d. 7. Sterowanie czynnościami poznawczymi na różnych poziomach poznawania zmiany w czynnościach pedagogicznych 8. Indukcyjna droga uczenia się

zmiany w czynnościach pedagogicznych ZMIANY – c.d. 9. Metody kształcenia stymulujące aktywność osiągających kwalifikacje metody projektowe; projekty (zadania zawodowe) → →zespoły zadaniowe→ kontrakty edukacyjne→ wykonywanie projektów (zadań), obrona (prezentacja wyników); metoda tekstu przewodniego, metody synektyczne, spersonalizowane metody kształcenia; zmiany w czynnościach pedagogicznych

zmiany w czynnościach pedagogicznych ZMIANY – c.d. 10. Rola nauczyciela jako przewodnika – opiekuna uczącego się (nauczyciel tutor); Rola dyrektora i nauczyciela wspomagająca w uczeniu się przez doświadczenie (stosowanie ćwiczeń) oraz emocjonalne, intelektualne i fizyczne zaangażowanie→facylitacja (nauczyciel facylitator) zmiany w czynnościach pedagogicznych

ZMIANY – c.d. 11. Podejście konstruktywistyczne do edukacji zawodowej→ samodzielne pobieranie informacji, konstruowanie wiedzy własnej, gotowość do zmieniania kwalifikacji, dialog, aktywny charakter uczenia się

WNIOSKI 1. Standard i model kształcenia modułowego zapewnia równowagę między procesem kształcenia kierunkowego specjalistycznego i kształtowania heterotelicznych cnot pracowniczych (dokładność wykonywania wg instrukcji, sumienność, dostosowanie do norm itd.) a kształtowaniem kreatywności – pomysłowości, ulepszania własnej pracy itd.

2. Standard i model kształcenia. modułowego ukazuje 2. Standard i model kształcenia modułowego ukazuje możliwości osiągania kwalifikacji w ramach kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego

3. Standardy i model kształcenia modułowego umożliwiają: szybkie przystosowanie szkolnych systemów kształcenia do potrzeb rynku na nowe kwalifikacje; osiąganie kwalifikacji ułatwiającej transfer umiejętności; uczenie się samodzielności, odpowiedzialności; rekonstrukcję szkolnego systemu edukacji zawodowej we współpracy z pracodawcami – odpowiedź systemu na nowy obraz pracy spowodowany zmianami organizacji i komunikacji w firmach oraz mechatronizacją techniki.

4. Gospodarka oparta na wiedzy POTRZEBUJE „PRACOWNIKÓW WIEDZY” NOWE ZADANIA DLA EDUKACJI

W dobie zarządzania wiedzą liczą się m.in. następujące wartości: Coraz częściej koncepcja wiedzy postrzegana jest jako dynamiczna zdolność łączenia, modyfikowania i wykorzystywania myśli i idei. W takim ujęciu wiedza zyskuje nowy przedmiot, a mianowicie nie może być treścią przekazu, można ją jedynie tworzyć od nowa przez każdego człowieka. W dobie zarządzania wiedzą liczą się m.in. następujące wartości: wiedza i doświadczenie, praca w imię ważnych celów wynikających z misji szkoły, dbałość o dobro szkoły, wzajemne wspieranie i dzielenie się wytworzoną wiedzą, wspólne podejmowanie wyzwań, partnerstwo (wykonujemy pracę w oparciu o wyznaczone przez siebie cele), tradycja (wspólna praca w przeszłości ma swoje znaczenie i dzisiaj). L. Zbiegień-Maciąg

DZIAŁANIE ZADANIOWE (badanie, konstruowanie, wytwarzanie itp.) 5. Implementacja standardów kwalifikacji zawodowych do praktyki edukacyjnej umożliwi organizację działania zadaniowego DZIAŁANIE ZADANIOWE (badanie, konstruowanie, wytwarzanie itp.) CEL OSIĄGNIĘCIA ZDATNOŚĆ DO DZIAŁANIA ZADANIOWEGO STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Źródło: Gawrysiak 1998

DZIAŁANIE ZADANIOWE ZASOBY ZASOBY OSOBOWE CELE DZIAŁANIE ZADANIOWE OSIĄGNIĘCIA ZASOBY OSOBOWE MATERIALNE WIADOMOŚCI UMIEJĘTNOŚCI DOŚWIADCZENIE (w szkole, poza szkołą, przed szkołą) ZASOBY OSOBOWE Źródło: Gawrysiak 1998

Kształcenie zadaniowe PROJEKTY ZADANIA ZAWODOWE Temat projektu GRUPY- ZESPOŁY ZADANIOWE KONTRAKTY EDUKACYJNE WYKONYWANIE PROJEKTÓW – ZADAŃ ZAWODOWYCH OBRONA - PREZENTACJA WYNIKÓW

POMIAR W RAMACH EGZAMINU ZEWNĘTRZNEGO OPIS ZAWODU STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWEJ ZADANIA ZAWODOWE Z1 Z2 Z3 Z4 Zn K1 K2 K3 K4 Kn WYMAGANIA EGZAMINACYJNE ZADANIA EGZAMINACYJNE ZE1 ZE2 ZE3 ZE4 ZEn

UKŁAD „EDUKACJA – GOSPODARKA” zmiany w modelu organizacyjno-programowym systemu edukacji kwalifikacje zawodowe zapotrzebowane przez rynek pracy przemiany gospodarcze zmiany w modelu organizacyjno-programowym systemu edukacji

OPISY 200 STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH www. standardyiszkolenia OPISY 200 STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH www.standardyiszkolenia.praca.gov.pl