Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności Jacek Postupolski Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności Zakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny

Laboratorium referencyjne Zakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku NIZP-PZH Rozporządzenie MZ z dnia 26 kwietnia 2004 w sprawie laboratoriów referencyjnych (Dz. U nr 97 poz. 976)

Laboratorium referencyjne Zakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku NIZP-PZH Opracowywanie, weryfikacja i wdrożenie metod analitycznych Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki Opracowywanie projektów przepisów krajowych Opracowywanie planów pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS Organizowanie badań biegłości w zakresie zanieczyszczeń chemicznych i mikrobiologicznych, w tym mikotoksyn Współpraca z organizacjami międzynarodowymi (Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF) Współpraca z CRL w tym ds. mikotoksyn Uczestnictwo w pracach KT PKN

Laboratorium referencyjne Zakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku NIZP-PZH Opracowywanie, weryfikacja i wprowadzanie metod analitycznych Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki Opracowywanie projektów przepisów krajowych Opracowywanie planów pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS Organizowanie badań biegłości w zakresie mikotoksyn Współpraca z organizacjami międzynarodowymi (Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF) Współpraca z CRL ds. mikotoksyn Uczestnictwo w pracach KT PKN

Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt „monitorowanie" oznacza prowadzenie zaplanowanej sekwencji obserwacji i pomiarów w celu uzyskania obrazu stanu zgodności z prawem paszowym i żywnościowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu

Opracowywane w NIZP-PZH od 2003 r. Program monitoringu realizowany jest przez „Plany pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej” Opracowywane w NIZP-PZH od 2003 r.

Podstawowe cele Ocena narażenia na zanieczyszczenia Kontrola skuteczności działań nadzorowych Kontrola skuteczności działań zapobiegawczych dokonywanych przez branżę żywnościową Dane do dyskusji nad ustanowieniem nowych /rewizji maksymalnych poziomów zanieczyszczenia

Zanieczyszczenia mikrobiologiczne żywności Zagadnienia objęte programami monitoringowymi koordynowanymi lub wykonywanymi przez ZBŻiPU Zanieczyszczenia mikrobiologiczne żywności Salmonella w jajach z obrotu handlowego i produktach pochodzenia zwierzęcego Bakterie chorobotwórcze (E. coli, S. aureus, Salmonella) w wybranych środkach spożywczych Badania monitoringowe zawartości: Pb, Cd, Hg, As, Sn w środkach spożywczych azotanów w sałacie i szpinaku azotanów i azotynów w przetworach mięsnych 16 WWA w olejach roślinnych 16 WWA w rybach wędzonych i konserwach rybnych furanu w produktach dla niemowląt i małych dzieci furanu w kawie 3-MCPD w wybranych środkach spożywczych mikotoksyn w wybranych środkach spożywczych

Programy monitoringowe koordynowane (k) lub wykonywane (w) przez ZBŻiPU w zakresie mikotoksyn 2004 - Aflatoksyny w wybranych środkach spożywczych (k) 2005 - Mikotoksyny w produktach dla niemowląt i małych dzieci (k) 2006 - Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych (k) 2009 – Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw (k) - realizowane 2004 - Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach (w) 2006 - Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie (w) 2007 - Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych (w) 2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci (w) - realizowane

Program realizowany przez ZBŻiPU - 2004 Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach - cele Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej dla urzędowej kontroli określenie poziomów zanieczyszczenia OA w wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego z terenu całego kraju, jak również dla oceny narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z przypraw.

Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach Produkt Liczba próbek zakres [µg/kg] Najwyższy poziom [µg/kg] średnia [µg/kg] Mediana [µg/kg] < 1,4 1,4 - 10 > 10 papryka 81 4 58 19 71,6 8,25 6,56 pieprz 77 29 43 5 99,6 5,26 1,96 gałka muszkatołowa 31 18 10 3 26,0 3,79 1,12 imbir 27 24 5,9 0,37 0,0 kurkuma 15 11 2 64,2 8,29 0,55 inne 12 - Razem 244

Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach - wnioski Maksymalne poziomy stwierdzone w pieprzu i papryce mogą stanowić znaczny udział w dziennym narażeniu konsumenta (ok. 20% TDI) Umiarkowane i zrównoważone spożycie nie stanowi ryzyka dla zdrowia konsumenta. Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii przypraw, a poziom mikotoksyn w przyprawach powinien być tak niski, jak to możliwe. Wydaje się zasadne ustalenie maksymalnego dopuszczalnego poziomu OTA w przyprawach, a zwłaszcza w papryce i pieprzu.

Wydawnictwa Metodyczne PZH Oznaczanie ochratoksyny A w przyprawach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005

Program koordynowany 2004 Aflatoksyny w wybranych środkach spożywczych Sprawdzenie w próbkach żywności pochodzących z obrotu handlowego prawidłowości zastosowanych dotychczas działań zapobiegawczych zarówno w produkcji jak i kontroli Ogółem przebadano 289 próbek orzechów arachidowych i ich przetworów oraz 199 próbek kukurydzy i przetworów. Nieliczne kwestionowane próbki orzechów arachidowych (3 z 289 zbadanych próbek)

Program koordynowany 2005 Mikotoksyny w produktach dla niemowląt i małych dzieci Cel - sprawdzenie w próbkach surowców oraz produktów gotowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci pobieranych z obrotu detalicznego zgodności z obowiązującymi przepisami w zakresie zanieczyszczenia mikotoksynami: AF B1 i M1, OTA i patuliną. Pobrano 475 próbek, w których wykonano 728 oznaczeń W jednej (Jabłka – deser od 5. miesiąca) stwierdzono zawartość patuliny (15 g/kg) przekraczającą maksymalny dopuszczalny poziom wg. Rozporządzenia WE 466/2001.

Wydawnictwa Metodyczne PZH Oznaczanie aflatoksyny B1 (AF B1) w produktach dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie patuliny w soku jabłkowym i przetworach z jabłek, w tym w produktach dla niemowląt i małych dzieci, metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem do fazy stałej (SPE). Warszawa, 2005 Oznaczanie ochratoksyny A w produktach mleczno-zbożowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego.Warszawa, 2006

Program realizowany w ZBŻiPU - 2006 Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie Badania poziomów zanieczyszczenia OTA słodu i piwa pochodzących z browarów z terenu całego kraju oraz ocenę narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z piwa.

Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie Produkt Liczba próbek Liczba próbek w zakresie [µg OTA/l] Maksymalny poziom [µg/l] Średnia <LOQ [µg/l] Średnia z próbek [µg/l] < 0,06 0,06 - 0,2 > 0,2 Piwo 89 58 19 12 0,79 0,18 0,083 Produkt Liczba próbek Liczba próbek w zakresie [µg OTA/kg] Maksymalny poziom [µg/kg] Średnia<LOQ [µg/kg] Średnia z próbek < 0,1 0,1 - 3 > 3 Słód 90 38 44 8 18,6 2,1 1,2

Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie - wnioski Piwo nie jest istotnym źródłem OTA w diecie. Tygodniowe pobranie OTA z piwem dla średniej wartości spożycia wynosi 2,4 ng/kg m.c., co odpowiada ok. 2 % TWI Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii słodu – w 8 próbkach z 90 zbadanych stwierdzono wyższy poziom niż obowiązuje w Rozporządzeniu WE 1881/2006 tj 3,0 µg/kg; maksymalny stwierdzony poziom sześciokrotnie przekracza tę wartość.

Program koordynowany 2006 Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych Ocena w zakresie zanieczyszczenia toksynami Fusarium wybranych środków spożywczych W monitoringu produktów dla niemowląt i małych dzieci wykonano 182 oznaczenia. W 1 próbce z 71 zbadanych stwierdzono przekroczenie poziomu zanieczyszczenia DON w kaszce kukurydzianej(739 µg/kg) W przypadku fumonizyn w 2 z 70 próbek stwierdzono przekroczenie poziomu proponowanego jako najwyższy dopuszczalny (mąka kukurydziana– 264 µg/kg i kaszka kukurydziana – 231 µg/kg) W 72 próbkach nie stwierdzono przekroczeń proponowanego najwyższego dopuszczalnego poziomu ZEA

Program koordynowany 2006 Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium cd. W przypadku monitoringu poziomu toksyn Fusarium w produktach ogólnego przeznaczenia otrzymanych z kukurydzy w kierunku zanieczyszczenia toksynami Fusarium w 105 próbkach oznaczono fumonizyny B1 i B2; w jednej próbce stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu dla FB (popcorn – 1100 µg/kg); w 138 próbkach oznaczono DON oraz ZEA; dla DON w 4 próbkach stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu (1590 µg/kg ziarno kukurydzy; 1223 µg/kg kaszka, 844 µg/kg popcorn), dla ZEA w 2 próbkach (popcorn 481 µg/kg i 117 µg/kg).

Program koordynowany 2006 Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium - wnioski Zarówno w przypadku produktów dla dzieci i niemowląt jak i produktów spożywczych otrzymanych z kukurydzy stwierdzono zbyt wysokie ( w stosunku do obowiązujących lub planowanych) poziomy zanieczyszczenia toksynami Fusarium. Szczególne zaniepokojenie budzi wykrycie przekroczeń w produktach dla niemowląt i małych dzieci. Konieczne jest wdrożenie przez producentów i przedsiębiorców branży spożywczej odpowiednich działań, mających na celu wyeliminowanie zagrożeń,

Wydawnictwa Metodyczne PZH Oznaczanie toksyn Fusarium - deoksyniwalenolu (DON) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie toksyn Fusarium - zearalenonu (ZEA) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005

Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - cel Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej do celów urzędowej kontroli określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach zbożowych, ze szczególnym uwzględnieniem otrzymanych z owsa, jak również dla wstępnej oceny narażenia populacji

Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych Metoda HPLC – MS/MS Toksyna T-2 HT-2 Granica wykrywalności 3g/kg 4g/kg Granica oznaczalności 5 g/kg; 7 g/kg Odzysk 75% 87% Powtarzalność 8 % 12 % Niepewność 17 %

Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych Ogółem Przetwory z owsa Pozostałe Liczba próbek ogółem 107 65 42 % próbek > LOD 43 60 14 % próbek > 50g/kg (T-2 + HT-2) 7,4 9,2 4,7 Średnia (T-2 + HT-2) g/kg 11,7 22,5 7,0 Mediana (T-2 + HT-2) g/kg 3 6,9 1,5 Wartość maksymalna (T-2+HT-2) g/kg 109 95,6

Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - wnioski Opracowana metoda oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w przetworach zbożowych techniką HPLC-MS/MS spełnia wymagania dla kontroli urzędowej W produktach pochodzących z owsa stwierdzano częściej obecność toksyn T-2 i HT-2 oraz ich wyższe zawartości (22,5 g/kg) niż w pozostałych przetworach zbożowych (7,0 g/kg). Wartości tolerowanego dziennego pobrania dla toksyn T-2 i HT-2 nie są przekroczone Uwaga - warunki pogodowe - kontynuowanie badań.

Plan pobierania próbek w ramach monitoringu i urzędowej kontroli na 2009 r. w Państwowej Inspekcji Sanitarnej wg asortymentu żywności i zakresów badań w kierunku mikotoksyn (aflatoksyn B1, B2, G1, G2, aflatoksyny M1, ochratoksyny A, patuliny, toksyn Fusarium - DON, ZEA, fumonizyn oraz toksyn T-2 i HT-2) w wybranych środkach spożywczych 1350 próbek – kontrola urzędowa 150 próbek - monitoring

Program realizowany przez ZBŻiPU - 2009 2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci - aktualnie realizowany Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w żywności dla niemowląt i małych dzieci do celów urzędowej kontroli określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci

Program koordynowany 2009 Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw – obecnie realizowane Wdrożenie zmian do Rozporządzenia 1881/2006 przyprawy: proponowany poziom 15-30 g/kg Wdrożenie zasad pobierania próbek i metod analitycznych przez kontrolę urzędową Określenie poziomów zanieczyszczenia OA w wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego

Współpraca pomiędzy laboratoriami PIS i NIZP-PZH - „wartość dodana” Wdrożenie i akredytacja nowych metod analitycznych Uczestnictwo laboratoriów PIS w badaniach biegłości Informacje o: stosowanych metodach i ich charakterystyce (granice oznaczalności, wartość odzysku, niepewność) pobieraniu próbek – zakres sposobie przedstawiania wyników Podstawa do wytyczania przyszłych kierunków badań Dostosowanie programów szkoleń do bieżących potrzeb

Dziękuję za uwagę !