Kształcenie młodych naukowców w kontekście tworzenia Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych Andrzej Kraśniewski Seminarium RGSzW, 6 kwietnia 2006 r.

2Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie

3Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie

4Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Punkt odniesienia - model amerykański (anglosaski) Różnorodność w Europie Kształcenie młodych naukowców

5 A.Kraśniewski sprawdzian kompetencji Master PhD Bachelor undergraduate studies graduate studies rekrutacja zajęcia w grupach praca indywidualna Kształcenie naukowców - USA

6Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski instytucje kształcące forma (kształcenie indywidualne, studia) charakter kształcenia (ogólne, specjalistyczne) - wymagania czas trwania (ustalony, nieustalony) status młodego naukowca sposób finansowania RÓŻNORODNOŚĆ Kształcenie naukowców - Europa

7Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Stan obecny i trendy - badania UNESCO-CEPES ( ) Doctoral Degrees and Qualifications in the Contexts of the EHEA and the ERIA Marie Curie Fellowship Association (2003) Eurodoc (2003, 2004) badania prowadzone w środowisku młodych naukowców European University Association - EUA ( ) Trends in Learning Structures in European Higher Education (Trends III, 2003; Trends IV, 2005) European University Association - EUA ( ) Doctoral Programmes in Europe

8Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Stan obecny i trendy - badania Prezentacja wyników, dyskusje, zalecenia konferencje EUA konferencja The Role of the Universities in the European Research Area (Bristol, marzec 2003) konferencja The Europe of Knowledge 2020 (Liege, kwiecień 2004) konferencja The role of universities in research training for the knowledge society (Maastricht, paźdz. 2004) seminarium Doctoral Programmes for the European Knowledge Society (Salzburg, luty 2005) Konwencja Europejskich Uczelni Akademickich (Glasgow, kwiecień 2005) konferencja Research in European Universities (Uppsala, paźdz. 2005) workshop Graduate Schools in Europe: How Can They Enhance University Research (Londyn, list. 2005)

9Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie

10Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Zmiany na rynku pracy Europa Południowa, Centralna i Wschodnia rynek tradycyjny - uczelnie i instytuty badawcze Europa Północno-Zachodnia, USA rynek rozszerzony o instytucje gospodarcze w Holandii tylko 38% doktorów pozostaje na uczelni w Niemczech większość osób zarządzających dużymi firmami ma stopień doktora w Sun Microsystems (USA) do pracy w dziale projektowania przyjmowani tylko doktorzy RYNEK PRACY NAUKOWCÓW - DWA MODELE zatrudnienie doktorów w gospodarce USA: 6/1000 Europa (UE): 2.5/1000 źródło: E. Wittbrodt, 2004

11Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Zmiany na rynku pracy Strategia Lizbońska Polska liczba doktoratów rocznie – ok liczba nauczycieli akademickich – ok źródło: GUS 2005 Strategia Lizbońska 3% PKB na prace badawcze w 2010 r. w krajach UE nowych miejsc pracy w Europie związanych z badaniami naukowymi źródło: Komisja Europejska, czerwiec 2003 Investing in research: an action plan for Europe ale... tylko na uczelniach

12Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Zmiany na rynku pracy DYLEMAT ZWIĄZANY Z KSZTAŁCENIEM NAUKOWCÓW [Geiger, 1997] Doktorat (PhD): zbyt mało - dla tradycyjnych odbiorców: przyszłych profesorów i naukowców zbyt dużo (i niekoniecznie to, co najbardziej potrzebne) - dla wielu potencjalnych klientów

13Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Nowe oczekiwania wobec absolwenta Pożądane cechy absolwenta (umiejętności ogólne) umiejętność uczenia się (samokształcenia) umiejętność stawiania i rozwiązywania problemów umiejętność analitycznego i krytycznego myślenia (krytycznej refleksji) umiejętność komunikowania się (w mowie i piśmie), także z niespecjalistami (mediami,...) umiejętność zarządzanie zespołem i projektem umiejętność pracy w zespole międzynarodowym rozumienie problemów środowiska badawczego (aspekty prawne, etyczne, komercyjne,...) elastyczność – umiejętność adaptacji do nowych warunków, zadań,... przedsiębiorczość

14Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski źródło: A. Huijser, Executive V-President, Philips, EUA Conf., Maastricht 2004 Nowe oczekiwania wobec absolwenta

15Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski źródło: A. Huijser, Executive V-President, Philips, EUA Conf., Maastricht 2004 Nowe oczekiwania wobec absolwenta

16Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Kształtowanie umiejętności ogólnych - opinie młodych naukowców źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005 ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi Nowe oczekiwania wobec absolwenta

17Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005 ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi Najbardziej pożądane umiejętności ogólne – opinie młodych naukowców Nowe oczekiwania wobec absolwenta

18Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie

19Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Umasowienie kształcenia Polska /912004/05 źródło: GUS 2005 UK: USA:

20Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski indywidualna praca naukowa kariera akademicka Różnicowanie charakteru kształcenia model USA udział w zajęciach zbiorowych kariera nieakademicka Komisja Europejska, lipiec 2003: Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers

21Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Różnicowanie charakteru kształcenia research doctorates taught doctorates professional doctorates industrial doctorates studia full-time i part-time różne warunki przyjęcia na studia (po studiach I lub II stopnia) kształcenie podoktorskie (post-doc)

22Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Professional doctorates kształtowanie umiejętności analitycznych i metodologicznych ale mniejsze wymagania dotyczące nowatorskiego charakteru wyników badań tematyka rozprawy wynikająca z doświadczeń zawodowych wspólne promotorstwo (uczelnia – inna instytucja) większy nacisk na kształtowanie umiejętności ogólnych, przydatnych na rynku pracy zaangażowanie instytucji gospodarczych w tworzenie programów i zarządzanie studiami specjalne nazwy programów (New Route PhD w UK) inne nazwy stopni (Doctor of Engineering, Doctor of Education, Doctor of Business Administration,...)

23Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Industrial doctorates Bosch (2004): nakłady na badania: 3 mld euro (7.5% sprzedaży) źródło: M. Rimini-Döring, R. Bosch GmbH, EUA Conf., Salzburg 2005 (160 studentów)Industrial Research Degree

24Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski źródło: M. Ritter, Pro-Rector, Imperial College London, EUA Conf., Maastricht 2004 Dostosowanie programów do potrzeb rynku

25Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski w ramach autopromocji... POLITECHNIKA WARSZAWSKA oferta dydaktyczna studiów doktoranckich - wykłady specjalne Techniki komunikowania się w działalności naukowca A. Kraśniewski (PW), W. Murzyn (Siemens)

26Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Strukturalizacja kształcenia wydzielony program studiów w uczelni (jednostce) prowadzącej inne rodzaje studiów wydzielona jednostka typu graduate school w ramach uczelni wydzielona instytucja - uczelnia kształcąca wyłącznie na poziomie graduate, często o charakterze międzynarodowym European University Institute, Florencja -studia na poziomie doktorskim i post-doc w dziedzinie nauk społecznych

27Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Zróżnicowanie statusu młodego naukowca pracownik uczelni (instytucji naukowej)... student (studiów doktoranckich) niepłacący za kształcenie, otrzymujący wynagrodzenie (stypendium) za realizację określonych zadań... student (studiów doktoranckich) płacący za kształcenie + zróżnicowane gwarancje socjalne

28Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Zróżnicowanie statusu młodego naukowca związek z finansowaniem finansowanie zewnętrzne finansowanie wewnętrzne (decyzje instytucji) Francja, 2001 zasoby rodzinne36% własna praca zarobkowa20% stypendia - minister, władze lok., fundacje,...33% źródła zagraniczne (krajowe, UE) 7% porozumienia z instytucjami gospodarczymi 4% źródło: Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers, KE, 2003 usatysfakcjonowanie doktorantów z warunków życia Holandia90% Włochy20% źródło: E. Wittbrodt, raport dla Rady Europy, 2001

29Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Internacjonalizacja studenci zagraniczni USA > 50%, UK – 44%, Francja – 25% wspólnie prowadzone programy studiów (European Doctorate, joint degrees, co-tutelle) międzynarodowe instytucje kształcące młodych naukowców program KE Human Resources and Mobility (Marie Curie Actions) rozszerzenie Erasmus Mundus na studia III stopnia?

30Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Internacjonalizacja studenci zagraniczni USA > 50%, UK – 44%, Francja – 25% wspólnie prowadzone programy studiów (European Doctorate, joint degrees, co-tutelle) międzynarodowe instytucje kształcące młodych naukowców program KE Human Resources and Mobility (Marie Curie Actions) rozszerzenie Erasmus Mundus na studia III stopnia?

31Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski European Doctorate Idea (późne lata 90.) - Confederation of EU Rectors Conferences rozprawa obejmująca m.in. wyniki badań wykonanych podczas pobytu w innym kraju UE (co najmniej trymestr) co najmniej 2 recenzentów z 2 różnych krajów UE innych niż kraj, w którym przeprowadzana jest obrona część obrony w języku UE, różnym od języka kraju, w którym przeprowadzana jest obrona Powrót idei (European Doctorate Label) - Komisja Europejska

32Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Marie Curie Actions w ramach 6PR budżet – 1.6 mld euro (ok. 10% 6PR) granty/stypendia dla instytucji i naukowców (12 rodzajów) specjalne granty/stypendia dla młodych naukowców zalecenie Komisji Europejskiej C(2005) 576 dot. Europejskiej Karty Naukowca młody (początkujący) naukowiec - early stage researcher (ESR) 4 pierwsze lata pracy naukowej w pełnym wymiarze czasu (full time) po uzyskaniu dyplomu umożliwiającego podjęcie studiów doktoranckich w 7PR znaczny wzrost nakładów: 6.3 mld euro w

33Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski granty dla instytucji badawczych Research Training Networks sieć instytucji z różnych krajów 65% budżetu na kształcenie młodych naukowców Host Fellowships for Early-Stage Research Training jedna lub kilka instytucji stypendia: 3 miesiące - 3 lata Conferences and Training Courses dofinansowanie udziału młodych naukowców Marie Curie Actions Host Fellowships - stopa sukcesu Europaok. 10% Polska 0% (ok. 100 wniosków) źródło: M. Muter, Krajowy Punkt Kontaktowy, 2004 w 7PR: Marie Curie Networks for ESR

34Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski stypendia dla młodych naukowców przyznawane przez instytucje badawcze otrzymujące granty KE przyznawane bezpośrednio przez KE - Excellence Grants Marie Curie Actions stypendium euro/rok (+ korekta) koszty podróży dodatki (rozwój, rozłąka,...) 496 DE źródło: KPK, PL 383 FR 148 CZ wykorzystanie stypendiów 5PR, host-driven schemes

35Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Pan-European Researchers Mobility Portal Adapted to your career stage z opcją post graduate or < 4 years of research experience European Charter for Researchers and Code of Conduct for the Recruitment of Researchers

36Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski utworzone w 2002 r. skupia organizacje doktorantów i młodych naukowców z 21 krajów Supervision and Training Charter for Early Stage Researchers Stowarzyszenie Eurodoc wkład do Europejskiej Karty Naukowca (KE, marzec 2005)

37Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Stowarzyszenie Eurodoc Comparative table on roles and working conditions of PhD candidates. (Eurodoc/FJI 2003) Stowarzyszenie Eurodoc 2004 podobne badania z udziałem Polski (Sapere Aude)

38Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie

39Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Europejskie dylematy Jaki model kształcenia? charakter kształcenia wymagania (minimalne?) warunki przyjęcia (po studiach II stopnia?) stopień integracji studiów doktoranckich (studiów III stopnia) ze studiami II stopnia czas trwania Jaki status młodego naukowca? Jak finansować kształcenie? Kto ma nadawać stopnie naukowe? (tylko uczelnie?) Kto ma kształcić? (tylko centra doskonałości?) Jak zapewnić jakość?

40Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Europejskie problemy Brak strategii (zbyt wielu badaczy i wyników w nasyconych obszarach, braki w innych) Zbyt wąskie kształcenie Niejasny status i niedostateczne prawa socjalne

41Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Postulaty, zalecenia (1) Europejska Karta Naukowca zalecenie Komisji Europejskiej C(2005) 576, Commission Recommendation on the European Charter for Researchers and a Code of Conduct for the Recruitment of Researchers

42Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Postulaty, zalecenia (2) Projekt EUA ( ) Doctoral Programmes in Europe 143 zgłoszenia z 32 krajów wybrano 49 uczelni, w tym 4 z Polski 6 sieci tematycznych Structure and organisation of doctoral programmes (SGH, UWr) Financing doctoral programmes (AE Kraków) Quality of doctoral programmes Innovative practice for doctoral programmes All themes (UW) Network of networks – joint programmes wyniki - konferencja (Bologna Process Seminar)Doctoral Programmes for the European Knowledge Society, Salzburg, luty 2005

43Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski 1.Główny element kształcenia – badania naukowe training by research, not training for research ale z uzwględnieniem potrzeb rynku pracy (pracodawców innych niż uczelnie) 2.Kształcenie młodych naukowców – element strategii rozwoju uczelni akademickich 3.Zróżnicowanie modeli kształcenia – pozytywna cecha i źródło przewagi konkurencyjnej EHEA 4.Doktoranci traktowani jako młodzi naukowcy – profesjonaliści wnoszący wkład do rozwoju wiedzy 5.Dobrze zdefiniowane i przezroczyste relacje (prawa i obowiązki) doktorant-opiekun-uczelnia Salzburg 2005

44Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski 6.Niezbędna masa krytyczna, osiągana w różny sposób graduate schools regionalna, krajowa i międzynarodowa współpraca uczelni 7.Właściwy czas trwania studiów doktoranckich: 3 lub 4 lata (full-time) 8.Wspieranie innowacyjnych rozwiązań – w celu zapewnienia kształcenia interdyscyplinarnego oraz kształcenia umiejętności ogólnych 9.Zwiększenie współpracy oraz mobilności geograficznej międzydyscyplinarnej międzysektorowej 10.Zapewnienie stałego i adekwatnego finansowania Salzburg 2005

45Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie

46Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Kształcenie młodych naukowców jako temat analiz, dyskusji i badań naukowych ma swoje pięć minut (dwa lata) Konferencja Ministrów w Londynie (2007): raport BFUG na temat zasad prowadzenia studiów doktoranckich (III stopnia)

47Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Kolejne projekty, kolejne wyniki,... nowy projekt EUA: DOC-CAREERS seminaria, konferencje EUA Doctoral programmes in Europe: Supervision and General Skills Training (Bruksela, marzec 2006) Doctoral candidates as young professionals: funding and support mechanisms (Wiedeń, czerwiec 2006) Doctoral programmes in Europe: Master degree and its link to doctoral education, doctoral/graduate schools in Europe (Bruksela, paźdz. 2006) Bologna Seminar: European Doctoral Programmes in Transition (Nicea, grudzień 2006) badania organizowane przez różne sieci tematyczne TREE (Teaching and Research in Engineering in Europe) – finansowane przez Socrates-Erasmus...

48Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski a co w Polsce? seminaria RGSzW (MEiN) prace zespołu KRASP-PAN ds. opracowania modelu awansu naukowego w Polsce konferencja Model awansu naukowego w Polsce, Kraków, marca 2006 seminarium PAN, 25 maja działania z inicjatywy krajowej reprezentacji doktorantów

49Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski Uchwała Prezydium KRASP z dnia 24 marca 2006 r. w sprawie wspierania samorządności doktorantów Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich zwraca się do Ministra Edukacji i Nauki o udzielenie wsparcia działaniom doktorantów zmierzającym do przeprowadzenia zjazdu delegatów uczelnianych samorządów doktorantów, a także o stworzenie warunków do skutecznego działania powołanej na zjeździe krajowej reprezentacji doktorantów, zgodnie z art. 209 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Przewodniczący KRASP prof. dr hab. inż. Tadeusz Luty Krajowa reprezentacja doktorantów

50Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski jako wkład do dyskusji... Nowe podejście do kształcenia doktorantów - przykład studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW - uruchomione (jako studia III stopnia) studentów zintegrowane programowo i organizacyjnie ze studiami II stopnia zasady studiowania oparte na systemie punktowym otwarte dla kandydatów z uczelni nietechnicznych

51Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski

52Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski A. Kraśniewski, K. Malinowski, Making Ph.D. Studies More Attractive, Proc. SEFI Annual Conf., pp , Winterthur, Sept A. Kraśniewski, Towards transparent, readable and comparable third degree: Making doctorate-level engineering education a part of the Bologna Process, Proc. Int. Conf. on Engineering Education and Research, pp , Olomouc, June A. Kraśniewski, Engineering education at the doctorate level: meeting the Bologna objectives, Proc. SEFI 2004 Annual Conference: The XXI Century - The Golden Opportunity for Engineering Education, pp , Valencia, Sept Best paper award w kategorii Bologna Declaration Processes

53Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski