Bezrobocie w okresie transformacji w Polsce Agnieszka Spyra Bezrobocie w okresie transformacji w Polsce

Transformacja systemu gospodarczego w Polsce Zapoczątkowana w końcu 1989 r. Zniknięcie niedoborów siły roboczej i nadwyżki popytu na pracę, występujących permanentnie w okresie gospodarki centralnie planowanej, tendencje zmian liczby pracujących – podstawowego elementu popytu na pracę, związek z dynamiką zmian PKB. Pojawienie się nadwyżek podaży pracy i jawnego bezrobocia, znaczny wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym (wyż demograficzny) oraz wzrost aktywności zawodowej na początku okresu transformacji. „Plan Balcerowicza” – opracowana w 1989 r. Strategia gospodarcza - szczegółowy program wprowadzający podstawy zmian systemowych (przewidziano w nim 2 rodzaje działań – stabilizację gospodarki (w tym zwłaszcza opanowanie inflacji) i przeobrażenia systemu gospodarczego

Podstawowe zadania, jakim powinien sprostać rynek pracy w okresie transformacji ustrojowej Przyczynienie się do stabilizacji gospodarki, a przede wszystkim do stabilizacji cen, gdyż wysoka inflacja hamuje zdolności rozwojowe. Sprzyjanie restrukturyzacji gospodarki przyspieszając realokację siły roboczej w kierunku dziedzin, regionów, przedsiębiorstw, zawodów i kwalifikacji, w których będzie bardziej efektywnie wykorzystana. Stworzenie podstaw do długofalowego wzrostu gospodarczego przez tworzenie zainteresowania ludzi inwestycjami w kapitał ludzki (tworzenie bodźców do zdobywania kwalifikacji i wysokiej z nich stopy zwrotu).

Stopa bezrobocia w Polsce w latach 1990-2003

Krzywa Phillipsa dla Polski (1991-2002)

Bezrobocie strukturalne Wynika z zakłóceń w procesie dopasowywania struktury podaży do struktury popytu na rynku pracy (niedostosowania strukturalne bezrobotnych i miejsc pracy pod względem kwalifikacyjnym czy terytorialnym). Szeroko rozumiane bezrobocie strukturalne obejmuje zarówno bezrobocie frykcyjne, jak i bezrobocie strukturalne wąsko definiowane. W Polsce wysokie bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.

Przystosowanie produkcji i zatrudnienia do warunków rynkowych Możemy wyróżnić trzy fazy: Lata 1990-1991 spadek (gwałtowny) produkcji i spadek (zdecydowanie wolniejszy) zatrudnienia, zwiększanie się rozmiarów zatrudnienia nieproduktywnego, którego przedtransformacyjny poziom i tak szacowano bardzo wysoko (20-30% zatrudnienia oceniano jako nadmierne). Lata 1992-1993 wzrost PKB i spadek zatrudnienia => dodatnie zmiany w agregatowej wydajności pracy (usuwanie przerostów zatrudnienia). Lata 1994-1998 wzrost PKB i wzrost (zdecydowanie wolniejszy) zatrudnienia => wzrost wydajności pracy (wyraźnie niższy niż w poprzedniej fazie) Absorpcja zatrudnienia przez gospodarkę sięgała średnio 0,2% w stosunku do wzrostu PKB o 1%. Łączne zmiany liczby pracujących w fazach powiększania PKB (1992-1998) wynosiły zaledwie –0,1%.

Bezrobocie transformacyjne Wynikało z systemowych przekształceń gospodarki. I etap transformacji - tworzenie rynkowego otoczenia podmiotów gospodarczych i stabilizacja makroekonomiczna. Pojawienie się reform systemowych, zmiana zasad działania podmiotów gospodarczych sektora nierynkowego lub ich prywatyzacja. Reakcje zatrudnienia na zmiany systemowe wiązały się głównie z: -recesją towarzyszącą pierwszej fazie transformacji -usuwaniem nadmiernego zatrudnienia „zgromadzonego” w firmach funkcjonujących według starych, nierynkowych reguł, a nawet w firmach typowo rynkowych, ale działających w otoczeniu gospodarki niedoboru.

Dostosowanie zatrudnienia w sektorze rynkowym (EMS) i nierynkowym (ENMS) do reform systemowych i prywatyzacji

Własnościowo-działowa struktura zatrudnienia w latach 1992-1998

Zmiany wydajności pracy, nasilenia przekształceń strukturalnych, dopasowań na rynku pracy w latach 1990-1997 w Polsce

Bezrobocie a podaż pracy Dezaktywizacja zawodowa czynnikiem zmniejszającym bezrobocie. Uwarunkowania instytucjonalne aktywizacji zawodowej (oferty polityki rynku pracy przygotowane dla bezrobotnych). Zmiany podaży pracy obniżyły liczbę bezrobotnych w latach 1993-1998 o około 13% według danych sprawozdawczych i aż o 37% według BAEL.

Przepływy na rynku pracy a zmiany poziomu bezrobocia

Przyczyny rosnących niedostosowań strukturalnych popytu i podaży Urynkowienie gospodarki doprowadziło do istotnych zmian w strukturze produkcji i popytu na pracę, zwłaszcza w przekroju gałęziowym, zawodowym i regionalnym. Rozbieżności strukturalne na rynku pracy wynikały ze słabości przystosowań po stronie podaży pracy, co było spowodowane stosunkowo niską mobilnością zawodową, kwalifikacyjną i przestrzenną siły roboczej. W rezultacie tych niedopasowań pojawiły się znaczne różnice w stopach bezrobocia między grupami siły roboczej.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 