Tworzenie oferty programowej z wychowania fizycznego Białystok, październik 2010 Ewa Czerska

„Wychowanie fizyczne ułożone dla szczęścia człowieka powinno być takie, aby każdy mógł z niego korzystać” (J. Śniadecki) Organizacja zajęć

Schemat organizacyjny Strategia mieszana Strategia wymuszania Strategia oferowania Zajęcia lekcyjne I etap – 3 godz. II etap – 2 godz. III etap – 2 godz. IV etap – 1 godz. Zajęcia do wyboru przez ucznia II etap – 2 godz. III etap – 2 godz. IV etap – 2 godz. Edukacja zdrowotna III etap – 30-32 godz. (jeden semestr) IV etap – 30-32 godz. (jeden semestr) Sprzyja kształtowaniu postaw bierno-przystosowawczych Sprzyja kształtowaniu postaw aktywnych, samodzielnych, świadomych

Liczba godzin wychowania fizycznego (1) I etap edukacji (kl. I-III szkoła podstawowa) 290 godz. w etapie (96-97 godz. rocznie) – 3 godz. tygodniowo II etap edukacji (kl. IV-VI szkoła podstawowa) 385 godz. w etapie (128-129 godz. rocznie) – 2+2 godz. tygodniowo: 2 godz. tygodniowo zajęcia lekcyjne – 193 godz. w etapie (64-65 godz. rocznie) 2 godz. tygodniowo zajęcia do wyboru – 192 godz. w etapie (64 godz. rocznie)

Liczba godzin wychowania fizycznego (2) III etap edukacji (gimnazjum) 385 godz. w etapie (128-129 godz. rocznie) – 2+2 godz. tygodniowo: 2 godz. tygodniowo zajęcia lekcyjne – 193 godz. w etapie (64-65 godz. rocznie) 2 godz. tygodniowo zajęcia do wyboru – 192 godz. w etapie (64 godz. rocznie) w tym jeden semestr edukacja zdrowotna (30-32 godz.) IV etap edukacji (szkoła ponadgimnazjalna) 290 godz. w etapie (96-97 godz. rocznie) – 1+2 godz. tygodniowo: 1 godz. tygodniowo zajęcia lekcyjne – 98 godz. w etapie (32-33 godz. rocznie) 2 godz. tygodniowo zajęcia do wyboru – 192 godz. w etapie (64 godz. rocznie) w tym jeden semestr edukacja zdrowotna (30-32 godz.)

Organizacja zajęć lekcyjnych prowadzone są w tradycyjnym systemie klasowo-lekcyjnym:  w I etapie – w grupach koedukacyjnych  w II i III etapie – w grupach koedukacyjnych lub osobno dla dziewcząt i chłopców  w IV etapie – osobno dla dziewcząt i chłopców Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 marca 2009 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dziennik Ustaw Nr 54/2009, poz. 442)

Organizacja edukacji zdrowotnej Warianty organizacji (dotyczy III i IV etapu): zajęcia warsztatowe w okresie jednego dowolnie wybranego semestru w wymiarze 2 godzin tygodniowo zajęcia warsztatowe w okresie krótszym niż jeden semestr w wymiarze 3-4 godzin tygodniowo zajęcia warsztatowe w okresie jednego roku szkolnego w wymiarze 1 godziny tygodniowo

Cele zajęć do wyboru spełnienie oczekiwań uczniów wobec szkolnego wychowania fizycznego ukazanie walorów rekreacyjnych i zdrowotnych różnych form aktywności ruchowej (wybór sportu „całego życia”) umożliwienie dokonywania samodzielnych wyborów i podejmowania odpowiedzialności za nie wdrożenie do współuczestnictwa w organizacji własnego procesu nauczania-uczenia się oraz do współpracy ze środowiskiem rówieśniczym i rodzinnym w upowszechnianiu zdrowego stylu życia Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2009 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (Dziennik Ustaw Nr 136/2009, poz. 1116)

Treści zajęć do wyboru Uzupełniające i poszerzające zakres podstawy programowej, ukierunkowane głównie na: ćwiczenia i zadania związane z samodzielną organizacją danej formy ruchu ćwiczenia i zadania z zakresu samokontroli i samooceny wiedzy, sprawności i umiejętności ćwiczenia kompensacyjno-korekcyjne po wysiłku oraz ćwiczenia relaksacyjne przeciwdziałające zmęczeniu i znużeniu

Profile zajęć do wyboru Cel zajęć Adresaci Wymiar godzin Rodzaj zajęć Sportowy rozwijanie uzdolnień sportowych uczniowie uzdolnieni ruchowo 2 godziny tygodniowo jedna lub kilka dyscyplin sportowych Rekreacyjno-zdrowotny systematyczna aktywność ruchowa – wybór sportu „całego życia” wszyscy uczniowie różne formy aktywności ruchowej z akcentem na zajęcia w środowisku naturalnym Taneczny kształtowanie umiejętności z zakresu tańca jedna lub kilka form tańca Turystyczny rozbudzanie zainteresowań turystyczno-krajoznawczych dopuszcza się możliwość łączenia godzin (do 4 tygodni) różne formy turystyki w zależności od warunków terenowych

Organizacja zajęć do wyboru Warianty organizacji: grupy klasowe (tradycyjny system klasowo-lekcyjny) grupy międzyoddziałowe (jeden poziom klas) grupy międzyklasowe (wszystkie poziomy klas) Wybór optymalnego dla uczniów wariantu, dostosowanego do warunków i specyfiki szkoły, zależeć będzie od dyrektora szkoły i nauczycieli wychowania fizycznego

Grupy klasowe Warianty realizacji: Pozytywy: Negatywy: taki sam podział uczniów na zajęcia lekcyjne i do wyboru inny podział uczniów na zajęcia lekcyjne i inny na zajęcia do wyboru Pozytywy:  łatwość organizacyjna, możliwość odbywania zajęć na wszystkich godzinach lekcyjnych Negatywy:  ograniczenie indywidualnego wyboru ucznia

Grupy międzyoddziałowe Warianty realizacji: 1-3 terminy realizacji zajęć dla klas danego poziomu jednorodna oferta dla wszystkich poziomów klas lub zróżnicowana dla każdego poziomu Pozytywy:  możliwość indywidualnego wyboru zajęć przez ucznia  wyższe kwalifikacje nauczyciela prowadzącego  większa integracja uczniów Negatywy:  ograniczenie oferty wyboru dla ucznia  konieczność realizacji na pierwszych lub ostatnich godzinach lekcyjnych

Grupy międzyklasowe Pozytywy: Negatywy:  bardzo duża alternatywa wyboru zajęć dla ucznia  możliwość tworzenia grup o różnych poziomach umiejętności  wyższe kwalifikacje nauczyciela prowadzącego  integracja szkolnej społeczności uczniowskiej  lepsze wykorzystanie bazy sportowej szkoły Negatywy:  konieczność realizacji po zajęciach lekcyjnych lub ewentualnie na pierwszych i ostatnich lekcjach

Zasady tworzenia oferty zajęć do wyboru Dyrektor szkoły, w uzgodnieniu z organem prowadzącym i po zaopiniowaniu przez radę pedagogiczną i radę szkoły lub radę rodziców, przygotowuje ofertę zajęć dla uczniów, która uwzględnia: potrzeby zdrowotne uczniów, ich zainteresowania oraz osiągnięcia sportowe uwarunkowania lokalne miejsce zamieszkania uczniów tradycje sportowe szkoły i środowiska możliwości kadrowe Uczniowie deklarują wybór dyscypliny sportowej (podstawowej i rezerwowej) przed zakończeniem roku szkolnego

Procedura wdrażania oferty (1) 1. Zatwierdzenie oferty zajęć do wyboru przez dyrektora szkoły (kwiecień) 2. Rozpropagowanie oferty wśród uczniów i rodziców (maj) 3. Przygotowanie kart deklaracji wyboru (maj) indywidualne deklaracje wyboru klasowe listy z miejscem na indywidualny wybór dla każdego ucznia listy zgłoszeń na każdy rodzaj zajęć 4. Ogłoszenie sposobu i terminu składania przez ucznia deklaracji wyboru zajęć (maj) 5. Zebranie deklaracji od uczniów klas III-V (II etap edukacji) lub od uczniów klas I-II (III i IV etap edukacji) (czerwiec)

Procedura wdrażania oferty (2) Zebranie deklaracji od kandydatów do szkoły (III i IV etap edukacji) w dniu składania dokumentów do szkoły w dniu rozpoczęcia roku szkolnego pod koniec I semestru w I klasie (I semestr edukacja zdrowotna) Podział uczniów na grupy (czerwiec lub lipiec-sierpień) Wywieszenie informacji dla uczniów o przydziale do grup (dzień rozpoczęcia roku szkolnego) listy wszystkich grup zajęć do wyboru listy klas z naniesionym przydziałem uczniów do grup oraz wykaz wszystkich grup zajęć do wyboru Przekazanie informacji wychowawcom klas o przydziale uczniów do poszczególnych grup ćwiczebnych

Dokumentowanie zajęć do wyboru Grupy klasowe – dziennik zajęć lekcyjnych Grupy międzyoddziałowe i międzyklasowe – dziennik zajęć pozalekcyjnych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dziennik Ustaw Nr 116/2009, poz. 977)

Wzór deklaracji dla ucznia Nazwisko i imię: …………………………………………….........……………... Klasa: ……………………………………………………………………………….. Profil zajęć: ………………………………………………………………………... Dyscyplina główna: …………………………………………………………….. Zaznacz kółkiem stopień zaawansowania: P Ś Z Dyscyplina rezerwowa: ………………………………………………………... …………………………….. …………………………… Podpis rodziców Podpis ucznia

Zestawienie przydziału uczniów Klasa Dyscyplina I a I b I c II a II b II c III a III b III c dz chł Siatkówka 5 1 - 3 2 6 4 7 34 18 Atletyka terenowa 8 Razem Liczba uczniów Liczba grup

Nauczyciel prowadzący Zestawienie grup Lp. Nazwa grupy Termin zajęć Miejsce zajęć Nauczyciel prowadzący Dzień Godz. 1. Koszykówka (dz) wtorek 7-8 sala gimn. J. Bednarek 2. Ćw. przy muzyce aula A. Pietrzak 3. Atletyka terenowa teren B. Nowak

Programowanie i planowanie pracy „Każdej pracy zorganizowanej towarzyszy namysł, którego efektem jest program działania” (T. Kotarbiński) Programowanie i planowanie pracy

Elementy planowania program nauczania zgodny z podstawą programową plan kierunkowy dla całego etapu edukacji roczne lub semestralne plany wynikowe na zajęcia lekcyjne roczne lub semestralne plany wynikowe na zajęcia do wyboru plany wynikowe na zajęcia edukacji zdrowotnej plany metodyczne na poszczególne zajęcia dydaktyczne Nowoczesne planowanie pracy dydaktycznej powinno być ukierunkowane na efekt końcowy, czyli poziom osiągnięcia celów przez ucznia, a nie wykazem treści, które trzeba przekazać, zrealizować czy przerobić

Program nauczania jest obowiązkowym dokumentem każdego nauczyciela może być opracowany samodzielnie, we współpracy z innymi nauczycielami lub przez innego autora Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dziennik Ustaw Nr 89/2009, poz. 730)

Obowiązkowe elementy programu Program nauczania obejmuje co najmniej jeden etap edukacyjny i może być dopuszczony przez dyrektora do użytku w danej szkole, jeżeli zawiera: szczegółowe cele kształcenia i wychowania treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków w jakich program będzie realizowany opis założonych osiągnięć ucznia propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia

Etapy prac programowych (1) Etap I – diagnoza Jakie są potrzeby, możliwości i zainteresowania uczniów? Jaką kadrą pedagogiczną dysponujemy? Jakie obiekty sportowe, urządzenia i sprzęt sportowy mamy do dyspozycji?

Etapy prac programowych (2) Etap II – projektowanie 1. Określenie koncepcji programu adresat programu profil programu organizacja zajęć lekcyjnych i do wyboru realizacja edukacji zdrowotnej (III i IV etap) oferta zajęć do wyboru przez ucznia 2. Sformułowanie celów 3. Dobór i układ materiału nauczania 4. Ustalenie wymagań programowych

Etapy prac programowych (3) 5. Obudowa dydaktyczna programu preferowane metody, techniki i środki nauczania wspomagające proces kształcenia inne pozaobowiązkowe formy zajęć edukacyjnych przykładowe plany pracy i scenariusze zajęć regulaminy oceniania, kryteria oceny ucznia w toku kontroli bieżącej (wspierającej) i globalnej (całościowej) koncepcja ewaluacji programu 6. Schemat zapisu programu 7. Faza refleksyjna ewaluacji – badanie opracowanego programu przed jego realizacją

Etapy prac programowych (4) Etap III – wdrażanie Zgodnie z obowiązującymi rozporządzeniami MEN Etap IV – ewaluacja faza kształtująca – badanie programu w toku jego realizacji faza podsumowująca – całościowa ocena programu po zakończeniu etapu edukacji

Schemat zapisu programu (1) Wstęp (wprowadzenie, założenia wstępne) ogólna charakterystyka programu 1. Cele kształcenia i wychowania 2. Założenia organizacyjne 2.1. Zajęcia lekcyjne 2.2. Zajęcia do wyboru przez ucznia 2.3. Edukacja zdrowotna (tylko III i IV etap)

Schemat zapisu programu (2) 3. Treści nauczania – osiągnięcia ucznia 3.1. Zajęcia lekcyjne Formy aktywności Wymagania szczegółowe Siatkówka stosuje w grze odbicie piłki oburącz sposobem dolnym stosuje zagrywkę tenisową w małych grach sędziuje fragmenty gry Atletyka terenowa wskazuje korzyści z aktywności fizycznej w terenie wybiera i pokonuje trasę crossu stosuje pomiar tętna do oceny intensywności wysiłku

Schemat zapisu programu (3) 3.2. Zajęcia do wyboru przez ucznia Profil Formy aktywności Wymagania szczegółowe Sportowy Koszykówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Piłka nożna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . Rekreacyjno-zdrowotny Pływanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aerobik Gry rekreacyjne Atletyka terenowa z narciarstwem biegowym Siatkówka Taneczny Taniec towarzyski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . Taniec ludowy Turystyczny Turystyka piesza Turystyka rowerowa z tenisem stołowym

Schemat zapisu programu (4) 3.3. Edukacja zdrowotna Obszary tematyczne Wymagania szczegółowe Zdrowie i dbałość o zdrowie wyjaśnia, czym jest zdrowie omawia czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie oraz wskazuje te, na które może mieć wpływ wymienia i omawia zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu Zdrowie psychospołeczne i umiejętności życiowe omawia konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i konstruktywnego radzenia sobie z nim wyjaśnia, na czym polegają zachowania asertywne i podaje przykłady takich zachowań

Schemat zapisu programu (5) 4. Strategia oceniania ucznia założenia PSO 5. Procedury osiągania celów edukacyjnych wszelkie wskazówki dotyczące efektywnej realizacji programu 6. Koncepcja ewaluacji programu sposoby ewaluacji programu w fazie kształtującej i podsumowującej

Planowanie kierunkowe ma na celu optymalne rozplanowanie czasu pracy, w całym etapie edukacji, na realizację wymagań szczegółowych opisanych w podstawie programowej nie jest prawnie usankcjonowanym obowiązkiem nauczyciela w wychowaniu fizycznym dotyczy wyłącznie obowiązkowych zajęć prowadzonych w systemie klasowo-lekcyjnym w wymiarze dwóch godzin tygodniowo w II i III etapie edukacji (193 godz. w etapie – 64-65 rocznie) oraz jednej godziny tygodniowo w etapie IV (98 godz. w etapie – 32-33 rocznie) liczba godzin i formy aktywności ruchowej przeznaczone na realizację wymagań z poszczególnych obszarów tematycznych powinny być zawsze dostosowane do możliwości i potrzeb uczniów oraz bazy sportowej szkoły

Plan kierunkowy – przykład Obszary w.p. Formy akt. ruch. Diagnoza sprawności, aktywności i rozw. fizycz. Trening zdrowotny Sporty całego życia i wypoczynek Bezp. aktywność fizyczna i hig. osob. Sport Taniec Gimnastyka podstawowa 3 - 2 Lekkoatletyka i atletyka terenowa Różne formy zaj. ogólnoroz. 4 1 Zespołowe gry sportowe 13 6 12 Różne formy ćwiczeń muz.-ruch. 7 Łączna l. godz. 30 61 25 26 21

Planowanie wynikowe plan wynikowy (wg B. Niemierki) jest wykazem szczegółowych (zoperacjonalizowanych) i ustopniowanych wymagań programowych, według których nauczyciel będzie planował zajęcia oraz oceniał osiągnięcia uczniów i skuteczność własnej pracy opisane w planie wynikowym wymagania programowe wytyczają drogę ucznia (szczebel po szczebelku, schodek po schodku) do osiągnięć zaplanowanych na zakończenie etapu edukacji plan wynikowy jest przykładem konkretnego planowania pracy na efekt końcowy, czyli poziom osiągnięcia celów przez ucznia

Plan wynikowy – przykład Nr lekcji Temat lekcji Liczba godzin Wymagania programowe Planowane formy oceny osiągnięć ucznia Podstawowe Ponadpodstawowe Atletyka terenowa 1 Poznajemy zasady organizacji terenowych torów przeszkód Uczeń: plusy za wiadomości, plusy za sprawne i bezpieczne pokonywanie przeszkód wyjaśnia pojęcie terenowego toru przeszkód, pokonuje przeszkody technikami dostosowanymi do własnych możliwości, podaje przykłady aktywności fizycznej w terenie omawia zasady bezpiecznej organizacji terenowych torów przeszkód, pokonuje przeszkody najbardziej ekonomicznymi technikami ruchu, wskazuje korzyści z aktywności fizycznej w terenie

Planowanie metodyczne planowanie metodyczne (wg J. Ochenduszki) polega na szczegółowym doborze celów lekcji i czynności uczniów zmierzających do ich osiągnięcia wraz z podporządkowanymi im czynnościami nauczyciela i przewidzianymi do zastosowania środkami dydaktycznymi Schemat zapisu „główki” planu metodycznego 1. Klasa i rodzaj formy aktywności ruchowej 2. Temat lekcji (cel główny) 3. Cele szczegółowe w zakresie: sprawności motorycznej, umiejętności, wiadomości, usamodzielniania 4. Czas trwania zajęć Schemat zapisu „rdzenia” planu metodycznego Część lekcji Czynności ucznia Czynności nauczyciela Metody realizacji zadań Docelowe Zadania ……………… ………………………………………..… ……………………………………..…… ……………………………………………………………….…… …………………………… ……………………………………..

Wielotorowość osiągania celów PROGRAM D r o g i d o c e l u D r o g i d o c e l u PROGRAM PROGRAM CEL – UCZEŃ aktywny, samodzielny, odpowiedzialny PROGRAM PROGRAM PROGRAM PROGRAM D r o g i d o c e l u PROGRAM D r o g i d o c e l u

Podsumowanie Realny, dostosowany do specyfiki placówki, program wychowania fizycznego daje szansę na: rytmiczne i pełne osiąganie celów edukacyjnych przewidzianych dla uczniów danego etapu kształcenia zwiększenie różnorodności i atrakcyjności zajęć, a tym samym lepszą motywację i większe zaangażowanie ucznia większą satysfakcję nauczyciela z pracy – duża autonomia w doborze treści kształcenia, możliwość pełnego wykorzystania swoich umiejętności promowanie szkoły – ciekawa, być może konkurencyjna dla innych szkół oferta zajęć wychowania fizycznego

„Gdy nie jesteś pewien dokąd zmierzasz, łatwo wylądujesz gdzieś indziej – i nawet się o tym nie dowiesz” (R. Mager) D z i ę k u j ę z a u w a g ę