ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LOKALNY I JEGO MONITORING WSKAŹNIKOWY Konferencja ROZWÓJ MONITORINGU MIAST, GMIN I POWIATÓW W POLSCE WARSZAWA 25 CZERWIEC 2009seehyi fgjl\ Tadeusz Borys Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu –Wydział w Jeleniej Górze ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LOKALNY I JEGO MONITORING WSKAŹNIKOWY

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LOKALNY 4 PYTANIA: Jakie są cechy dobrego monitoringu? Jakie jest miejsce zrównoważonego rozwoju w strukturze SAS? – co chcemy mierzyć i po co? Jaka jest struktura modułu ZR i logika jego funkcjonowania? – czym się wyróżnia ta inicjatywa? Co dalej? – kierunki rozwoju monitoringu ZR w ramach SAS

Jakie są cechy dobrego monitoringu? Wiarygodny - zgodny z obiektywnym stanem rzeczy; z dobrze określonym przedmiotem pomiaru (zrównoważony rozwój) przez kilka poziomów operacjonalizacji Adekwatny do potrzeb użytkownika – przydatny dla decyzji strategicznych Zrozumiały dla użytkownika – przyjazny w odbiorze Aktualny i dający niezbędną retrospekcję – dający coraz dłuższe szeregi czasowe Konsekwentny w formie przekazu – regularne stosowanie tych samych wskaźników z bardzo ostrożnym wprowadzaniem zmian wzbogacania lub redukcji wskaźników Zbudowany na stabilnej bazie zasilania – oparcie się na bazach statystyki publicznej i publiczna dostępność (dostępność przez INTERNET) Wskaźnikowy charakter baz danych monitoringu (BDL/BDR a moduł w SAS) Możliwość wyboru poziomu analizy wskaźnikowej (zasada: od szczegółowości do agregacji)

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LOKALNY PYTANIE drugie: Jakie jest miejsce zrównoważonego rozwoju w strukturze SAS? – po co i co chcemy mierzyć?

Dwa ważne stwierdzenia: Zrównoważony rozwój jako NOWY PARADYGMAT przestał być już tylko ogólną – często niezrozumiałą, mętną ideą, której istotą jest SPRAWIEDLIWOŚĆ MIĘDZYPOKOLENIOWA W DOSTĘPIE DO RÓŻNYCH ŚRODOWISK  przyrodniczego, kulturowego, ekonomicznego itp.

Dwa ważne stwierdzenia: Zrównoważony rozwój stał się kategorią w pełni operacyjną - o rosnącej konkretności na różnych poziomach zarządzania; ZR ma już w wielu elementach spójny system swojej OPERACJONALIZACJI !!!!

System operacjonalizacji ZR tworzy obecnie: Operacjonalizacja PRAWNA – zapisy w Konstytucji, ustawach .. Operacjonalizacja DIAGNOSTYCZNA i PLANISTYCZNA – poprzez diagnozowania stanów rozwoju, określanie celów rozwojowych, ich aktualizację i monitoring realizacji. Operacjonalizacja AKSJOLOGICZNA – poprzez system wartości wyrażony w ŁADACH (ładzie społecznym, ładzie gospodarczym, ładzie środowiskowym, ładzie przestrzennym) i w ZBIORACH ZASAD określających istotę tych ładów. Operacjonalizacja POMIAROWA – POMIAR WSKAŹNIKOWY stanu, postępu lub regresu w dążeniu do rozwoju zrównoważonego

Moduł zrównoważonego rozwoju w ramach SAS realizuje aż trzy sposoby ukonkretniania/ operacjonalizacji lokalnego rozwoju zrównoważonego: Po pierwsze – tworzy podstawy do operacjonalizacji diagnostycznej i planistycznej  jest to pierwsza inicjatywa w Polsce, która tworzy kompleksowy system monitoringu pozwalającego śledzić stan i rezultaty/efekty rozwoju i kreuje ich całościowy obraz – jest to istota III fazy rozwoju SAS (od 2007 roku)

System Analiz Samorządowych – cele i fazy Wsparcie strony samorządowej w Komisji Wspólnej FAZA I - 1996 Cele statutowe ZMP: Obrona interesów miast, m.in.. poprzez udział w procesie tworzenia prawa. Pomoc w doskonaleniu procesów zarządzania w samorządach Pomiar wskaźnikowy jakości usług publicznych CELE SAS FAZA II – od 1997 Wsparcie wskaźnikowe planów lokalnych na etapach: diagnozy stanu budowy monitoringu realizacji FAZA III – od 2007

SAS – POMIAR ZR i JAKOŚCI Jakości życia – dwa moduły Główny cel - powiązanie bazy wskaźnikowej z celami planowania strategicznego na poziomie lokalnym 16 planów na poziomie gminy: m.in.. Strategia ZR (dokument „matka) Program ochrony środowiska Plan gospodarki odpadami. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Program gospodarowania mieszkaniowym zasobem miasta. Strategia rozwiązywania problemów społecznych Lokalny plan zarządzania kryzysowego itp. Zbiór tych planów wraz z systemem ich realizacji to lokalna polityka ZR

SAS – POMIAR Zrównoważonego rozwoju – Utworzona w SAS baza wskaźników ZR pozwala zatem na szerokie porównania i daje możliwość badania wpływu konkretnych działań gmin i polityk przez nie realizowanych na: stan zrównoważania rozwoju danej jst, oraz na szersze procesy rozwojowe, m.in. w kontekście polityk i funduszy Unii Europejskiej, narzędzie to – tak jak cały SAS – jest publicznie dostępne w Internecie.

Moduł zrównoważonego rozwoju w ramach SAS Po drugie – jest zgodny z istotą operacjonalizacji AKSJOLOGICZNEJ  poprzez system wartości wyrażony w ŁADACH (ładzie społecznym, ładzie gospodarczym, ładzie środowiskowym, ładzie przestrzennym) i w ZBIORACH ZASAD określających istotę tych ładów  jako podejście benchmarkingowe (łady jako punkty docelowe)

MODUŁY WSKAŹNIKÓW WG ŁADÓW Podział ładów na dziedziny Operacjonalizacja ZR poprzez dekompozycję ładu zintegrowanego (= ZR) na 5, 4 lub 3 łady Zrównoważony rozwój gminy/powiatu Ład gospodarczy Ład społeczny Ład polityczno- instytucjonalny Ład ekologiczny Ład przestrzenny POLITYKI (gospodarcza, społeczna …) MODUŁY WSKAŹNIKÓW WG ŁADÓW Podział ładów na dziedziny

Lokalna Agenda 21 = polityka ZR + partnerstwo Rozwój zrównoważony: szczególne znaczenie integralności ładów i partnerstwa !!!! Ład ekologiczny Ład społeczny Ład przestrzenny Ład gospodarczy Ład instyt.-polityczny Lokalna Agenda 21 = polityka ZR + partnerstwo

Moduł zrównoważonego rozwoju w ramach SAS Po trzecie – operacjonalizacja POMIAROWA – POMIAR WSKAŹNIKOWY stanu, postępu lub regresu w dążeniu do rozwoju zrównoważonego – jako istota tego modułu  uwzględnienie struktury celów lokalnego rozwoju zrównoważonego

SAS - Moduł wskaźników ZR na tle struktura celów strategii ROZWOJU LOKALNEGO WIZJA MISJA CEL NADRZĘDNY: jakość życia OBRAZ OBIEKTYWNY OBRAZ SUBIEKTYWNY CEL GŁÓWNY: zrównoważony rozwój jako ład zintegrowany Ład społeczny Ład gospodarczy Ład środowiskowo- przestrzenny Dziedziny w ramach ładów CELE SZCZEGÓŁOWE (OPERACYJNE) WSKAŹNIKI ZR

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LOKALNY PYTANIE trzecie: Jaka jest struktura modułu ZR i logika jego funkcjonowania? – czym się wyróżnia ta inicjatywa?

ILUSTRACJA PRAKTYCZNA  Struktura modułu ZR w ramach SAS : CZTERY POZIOMY OPERACJONALIZACJI WSKAŹNIKOWEJ ZR np. podmodułu oceny OKREŚLENIE grup porównawczych GMIN I POWIATÓW I poziom oceny: POMIAR ROZWOJU WG WARTOŚCI WSKAŹNIKÓW W RAMACH POSZCZEGÓLNYCH DZIEDZIN; podział na 3 łady (po około 80 wskaźników) i na 8 dziedzin (po około 10 wskaźników) w ramach ładów (łącznie 24 dziedziny) – zbiór ok. 240 wskaźników ZR; II poziom oceny: POMIAR ROZWOJU WG DZIEDZIN (wg skali 0-5) – miary subsyntetyczne dziedzin jako wypadkowe ocen poszczególnych wskaźnikow III poziom oceny: POMIAR ROZWOJU wg ŁADÓW (wg skali 0-5) – miary subsyntetyczne ładów jako wypadkowe ocen poszczególnych dziedzin IV poziom oceny: Syntetyczny POMIAR ZR (wg skali 0-5) – miara syntetyczna ZR jako wypadkowa ocen poszczególnych ładów ILUSTRACJA PRAKTYCZNA 

Wybór rodzaju gminy Wybór formy prezentacji danych

Wybór gminy

Ważne! Stan danych. Stopień zasilenia wskaźników ZR

Wskaźniki ZR w układzie ładów: społeczny, gospodarczy, środowiskowo-przestrzenny Poszerzamy wgląd w łady 

Prezentacja wskaźników ZR: 1) w układzie trzech ładów 2) wg list wskaźników (długa – krótka) 3) jako obraz dziedziny (syntetyczna ocena dziedziny w skali 0 – 5): PODMODUŁ OCENY – poszerzamy wgląd w ten podmoduł np. ładu społ.

Wybór przykładowej dziedziny ładu społecznego dla zobrazowania wyników

? Co to jest grupa porównawcza? Forma prezentacji: wykres radarowy dziedziny – oceny wskaźników dodatkowo wykresy kolumnowe – proste porównanie do grupy porównawczej (wart. wsk.) ?

3 kryteria porówny-walnosci Jst. przedziały dochodów: > 2800; 2150 -2800 1900- 2150 1700-1900 > 1700 zł

Wybrana dziedzina Wykres radarowy – oceny wskaźników w ramach dziedziny I poziom oceny

Wykres radarowy – oceny wskaźników w ramach dziedziny Poziom I oceny

Prezentacja wyników (wartości wskaźników) w formie graficznej – wykresy kolumnowe

Oceny dziedzin i ocena ładu społecznego II i III poziom oceny (analityczny) Prezentacja wyników w formie tabeli i wykresów radarowych

Możliwość rysowania wykresu radarowego dla ładu lub poszczególnych dziedzin I poziom oceny II poziom oceny III poziom oceny

Wybrany ład Wykres radarowy – subsyntetyczne oceny dziedzin w ramach wybranego ładu – np. ładu społecznego II poziom oceny

Wybrany ład Wykres radarowy – subsyntetyczne oceny dziedzin w ramach wybranego ładu (społecznego) II poziom oceny

Zagregowane oceny wskaźników dla ZR jako całości wg subsyntetycznych ocen poszczególnych ładów Prezentacja wyników w formie tabeli i wykresów radarowych

Na wykres radarowy ZR trafią oceny poszczególnych ładów III poziom oceny Możliwość rysowania wykresu radarowego dla całego ZR, ładów i poszczególnych dziedzin IV poziom oceny

Wykres radarowy – ocena ZR wybranej gminy wg syntetycznych ocen ładów: społecznego, gospodarczego i środowiskowo-przestrzennego III poziom oceny

Inny sposób wykorzystania modułu SAS: – prezentacja wartości wskaźników z długiej lub krótkiej listy Forma prezentacji – tabela + wykresy kolumnowe Prezentacja wyników w formie tabeli i wykresów kolumnowych

Prezentacja wyników w formie wykresów kolumnowych dla każdego wskaźnika

Prezentacja wyników w układzie porównawczym: - wybrana gmina – grupa porównawcza – gminy w powiecie – gminy w województwie – gminy w Polsce Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby ludności ogółem (%) w województwie

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LOKALNY PYTANIE ostatnie: Co dalej? – kierunki rozwoju monitoringu ZR w ramach SAS poszerzenie bazy wskaźników przez GUS dalsze zwiększanie przyjazności i przejrzystości struktury i działania modułu

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ