I spotkanie Krajowego Forum Wodnego ” Plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy jako główny instrument zarządzania zasobami wodnymi w Polsce Jerzy Grela Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie I spotkanie Krajowego Forum Wodnego Warszawa, 03 kwietnia 2007 r.

Cele współczesnej polityki wodnej Cel 1 – Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemów wodnych i od wód zależnych Cel 2 – zaspokojenie uzasadnionych potrzeb ludności i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód Cel 3 – podniesienie skuteczności ochrony w sytuacjach nadzwyczajnych

Cykliczność systemu planowania ,

Powiązania w procesie planowania gospodarowania wodami

Dokumenty planistyczne w Prawie Wodnym Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje następujące dokumenty planistyczne (art. 113): program wodno-środowiskowy kraju z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, plan ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze kraju, z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, plan ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, warunki korzystania z wód regionu wodnego, sporządzane w miarę potrzeby warunki korzystania z wód zlewni. Oprócz wymienionych powyżej dokumentów prawo wodne ustanawia jeszcze dwa rodzaje dokumentów o charakterze planistycznym: krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (art. 43) programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (art. 47). Dodatkowo, wśród wielu planów, programów i strategii wynikających z innych aktów prawnych, ale oddziaływujących na gospodarowanie zasobami wodnymi, znajduje się „Program dla Odry 2006” wprowadzony ustawą z dn. 6 lipca 2001 r. (Dz.U. 2001.98.1067).

Podstawowa jednostka planowania KRAJ I DORZECZA MIĘDZYNARODOWE Poziomy planowania DORZECZE Podstawowa jednostka planowania REGION WODNY ZLEWNIA CZĘŚĆ WÓD Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Jarft Świeża Świeża Obszary dorzeczy – Prawo Wodne Wisły Odry obszary dorzeczy obejmujące części dorzeczy międzynarodowych: Dniestru Dunaju Jarft Łaby Niemna Pregoły Świeżej Ucker Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Świeża Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Pregoła Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Niemen Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Ucker Odra Wisła Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Łaba Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dniestr Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj Dunaj

Wymagania planistyczne wg RDW Artykuł 13 Plany gospodarowania wodami w dorzeczu 1. Państwa Członkowskie zapewniają opracowanie planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla każdego obszaru dorzecza leżącego całkowicie na ich terytorium. 2. W przypadku międzynarodowego obszaru dorzecza leżącego całkowicie na terenie Wspólnoty, Państwa Członkowskie zapewniają koordynację w celu stworzenia jednego planu gospodarowania wodami w dorzeczu. Jeżeli taki plan nie zostanie opracowany, Państwa Członkowskie opracują plany gospodarowania wodami w dorzeczach obejmujące przynajmniej te części międzynarodowego obszaru dorzecza, które leżą na ich terytorium, aby osiągnąć cele niniejszej dyrektywy. 3. W przypadku międzynarodowego obszaru dorzecza wykraczającego poza granice Wspólnoty, Państwa Członkowskie podejmują starania zmierzające do opracowania jednego planu gospodarowania wodami w dorzeczu, a jeżeli nie jest to możliwe, opracowywują plan obejmujący przynajmniej część międzynarodowego obszaru dorzecza, leżącą na terytorium danego Państwa Członkowskiego.

PROGRAM WODNO-ŚRODOWISKOWY KRAJU ~ PROGRAM DZIAŁAŃ WG RDW Program wodno-środowiskowy kraju z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy jest dokumentem planistycznym który określa (art. 113a) działania podstawowe i uzupełniające zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy na terytorium Polski. Analizy wykonane na tym etapie umożliwią wybór najbardziej efektywnej i uzasadnionej ekonomicznie kombinacji działań, które należy uwzględnić w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Jeżeli, w trakcie opracowywania programu stwierdzono (na podstawie wyników monitoringu wód lub innych danych), że osiągnięcie celów środowiskowych jest zagrożone, należy dokonać analizy przyczyn tych zagrożeń, poddać przeglądowi i dostosować programy monitoringu wód oraz uzupełnić wodny program środowiskowy kraju o dodatkowe działania . Przy sporządzaniu programu należy przeprowadzić analizy ekonomiczne korzystania z wód z uwzględnieniem zasady zwrotu kosztów usług wodnych. W analizach ekonomicznych uwzględnia się długoterminowe prognozy dotyczące możliwości zaspokojenia potrzeb, w zakresie korzystania z zasobów wodnych na obszarze dorzecza. PROGRAM WODNO-ŚRODOWISKOWY KRAJU ~ PROGRAM DZIAŁAŃ WG RDW

PROGRAMY DZIAŁAŃ – ART. 11 RDW RAMOWA DYREKTYWA WODNA DZIAŁANIA PODSTAWOWE (obligatoryjne) implementacja następujących dyrektyw UE: 80/778/EEC 96/61/EC 91/271/EEC 86/278/EEC Zm. 98/83/EC Dyrektywa w sprawie zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniami (IPPC) Dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych Dyrektywa w sprawie osadów ściekowych Dyrektywa w sprawie wody pitnej 76/160/EEC 91/676/EEC Dyrektywa w sprawie wód przeznaczonych do kąpieli RAMOWA DYREKTYWA WODNA 2000/60/WE Dyrektywa w sprawie azotanów Dyrektywa w sprawie ptaków 79/409/EEC Dyrektywa w sprawie oceny oddziaływania na środowisko 85/337/EEC Dyrektywa w sprawie środków ochrony roślin 91/414/EEC Dyrektywa w sprawie siedlisk 92/43/EEC Dyrektywa w sprawie dużych katastrof (Seveso) 96/82/EC DZIAŁANIA UZUPEŁNIAJACE (wspierające) wynikają z charakterystyki dorzecza, np.: instrumenty prawne, administracyjne, ekonomiczne, fiskalne, porozumienia, działania inwestycyjne, kodeksy dobrej praktyki, projekty edukacyjne, badawcze, rozwojowe ……

Harmonogram przygotowania programu wodno-środowiskowego kraju 01.2007 – 05.2008 Opracowanie wstępnych programów działań KZGW, RZGW dla części wód w regionach wodnych 06.2008 – 12.2008 Opracowanie programu wodno- KZGW środowiskowego kraju 10.2008 – 12.2008 Opracowanie prognozy oddziaływań na KZGW środowisko programu wodno- środowiskowego kraju

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza stanowi podsumowanie procesu planistycznego i zawiera następujące elementy (art. 114): charakterystykę obszaru dorzecza wraz z wykazem jednolitych części wód i ustanowionymi dla nich celami środowiskowymi, wykazem obszarów chronionych i podsumowaniem identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych na wody i oceny ich wpływu, podsumowanie analizy ekonomicznej korzystania z wód, mapę sieci monitoringu opis i programów monitoringowych, podsumowanie działań z programu wodno-środowiskowego kraju, sposobów osiągania celów środowiskowych oraz podsumowanie innych szczegółowych programów i planów – w tym dla sektorów gospodarki – w obszarze dorzecza, podsumowanie działań podjętych dla informowania społeczeństwa i konsultacji społecznych wraz ze wskazaniem zgłoszonych uwag i zmian wprowadzonych w planie, wykaz organów właściwych ds. gospodarowania wodami sposoby i procedury pozyskiwania informacji źródłowych dla sporządzenia planu.

Podstawowe elementy planu gospodarowania wodami Analiza stanu dorzecza Programy działań Analiza ekonomiczna CELE ŚRODOWISKOWE

Składniki planu gospodarowania wodami CHARAKTERYSTYKA OBSZARU DORZECZA Z WYZANCZENIEM Części wód powierzchniowych Części wód podziemnych ANALIZA PRESJI I ODDZIAŁYWAŃ REJESTR OBSZARÓW CHRONIONYCH wody do picia, wody do ochrony gatunków zwierząt wodnych, do celów rekreacyjnych, obszary wrażliwe na eutrofizację (ze źródeł komunalnych), obszary narażone na zanieczyszczenie związkami azotu z rolnictwa, obszary ochrony siedlisk lub gatunków ustanowione na mocy przepisów o ochronie przyrody PREZENTACJA SIECI MONITORINGU LISTA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH PODSUMOWANIE ANALIZY EKONOMICZNEJ KORZYSTANIA Z WÓD PODSUMOWANIE PROGRAMÓW DZIAŁAŃ REJESTR POZOSTAŁYCH PROGRAMÓW I PLANÓW PODSUMOWANIE UDZIAŁU SPOŁECZEŃSTWA LISTA WŁAŚCIWYCH WŁADZ PUNKTY KONTAKTOWE I ŹRÓDŁA DANYCH

Cechy planu (1) Projekt planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza jest sporządzany przez Prezesa KZGW, opiniowany przez Krajową Radę Gospodarki Wodnej, podlega uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. gospodarki wodnej i zatwierdzeniu przez Radę Ministrów. Minister powinien przedstawić Radzie Ministrów projekt pierwszego planu do dnia 22 października 2009 r. Zatwierdzony plan jest publikowany w Monitorze Polskim. Wraz z projektem planu Prezes KZGW sporządza prognozę oddziaływania na środowisko, a następnie po zaopiniowaniu przez Ministra Środowiska i Głównego Inspektora Sanitarnego przeprowadza postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społecznym. Przyjęty plan winien uwzględniać ustalenia prognozy oraz wnioski z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. W planie dopuszcza się – zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (art. 4 RDW) – ustalenie dla niektórych części wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych, celów mniej rygorystycznych niż ustanowione cele środowiskowe lub też ustanowienie dłuższego niż do dnia 22 grudnia 2015 r. terminu osiągania założonych celów. Wprowadzenie mniej rygorystycznych celów lub dłuższego terminu osiągania celów wymaga spełnienia określonych warunków i wykazania zasadności proponowanych ustaleń.

Cechy planu (2) Dokumentacje planistyczne potrzebne do opracowania projektu planu przygotowane są przez dyrektorów Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w skali regionów wodnych oraz przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej dla obszarów dorzeczy. W planie należy zapewnić rozpoczęcie realizacji działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju i innych planach i programach w terminie nie dłuższym niż 3 lata od daty opublikowania planu. W planie można wskazać zlewnie, dla których jest konieczne ustalenie szczegółowych zasad ochrony ilości i jakości wód dla osiągnięcia dobrego stanu. Dla wskazanych zlewni dyrektor RZGW opracowuje warunki korzystania z wód zlewni. Ustalenia planu uwzględnia się w dokumentach planistycznych na poziomie krajowym i regionalnym (art. 118): koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, strategie rozwoju województw i plany zagospodarowania przestrzennego województw. Aktualizacji planu dokonuje się co 6 lat. W aktualizacji należy przedstawić: podsumowanie wszelkich zmian lub uaktualnień dokonanych od ostatniego opublikowania planu, ocenę postępu w osiąganiu celów środowiskowych, opis i wyjaśnienie działań, które nie zostały zrealizowane oraz działań dodatkowych, ustalonych w trakcie realizacji planu.

Harmonogram przygotowania planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy 07.2007 – 11.2008 Opracowanie projektów planów gospodarowania wodami KZGW 12.2008 – 03.2009 Opracowanie prognozy oddziaływań na środowisko planów KZGW gospodarowania wodami 09.2008 – 11.2008 Kampania informacyjna na poziomie obszarów dorzeczy i KZGW regionów wodnych 12.2008 – 06.2009 Konsultacje społeczne planów gospodarowania wodami KZGW, RZGW 03.2009 III Spotkanie Krajowego Forum Wodnego KZGW 06.2009 – 08.2009 Analiza uwag zgłoszonych w trakcie konsultacji KZGW 07.2009 – 10.2009 Opracowanie sprawozdania z przeprowadzonych konsultacji KZGW społecznych 06.2009 – 11.2009 Opracowanie ostatecznej wersji planów gospodarowania KZGW wodami w obszarach dorzeczy 12.2009 Opublikowanie ostatecznych wersji planów gospodarowania KZGW wodami

Program a plany Program wodno-środowiskowy kraju to dokument planistyczny zawierający sumaryczną listę działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, jakie winny być zrealizowane dla spełnienia celów strategicznych gospodarki wodnej, sporządzoną w oparciu o szczegółowe analizy ekonomiczne, wykonane na poziomie jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych na obszarze całego kraju w podziale na 10 dorzeczy. Plany gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy to 10 odrębnych dokumentów planistycznych, których istotną częścią są zwymiarowane pod względem rzeczowym i kosztowym działania określone dla danego dorzecza w programie wodno-środowiskowym kraju. Plan gospodarowania wodami w obszarze dorzecza to zatwierdzona przez najwyższe władze państwowe decyzja określająca co należy wykonać, w jakim terminie, instytucje odpowiedzialne za realizację i źródła sfinansowania tych przedsięwzięć. .

Warunki korzystania z wód – elementy wykonawcze planu Warunki korzystania z wód regionu wodnego (art. 115) są dokumentem określającym szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód, które wynikają z przyjętych celów środowiskowych, ograniczenia w korzystaniu z wód niezbędne dla osiągnięcia tych celów oraz priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych (rys. 4.5). Ograniczenia w korzystaniu z wód mogą dotyczyć: poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, ziemi lub urządzeń kanalizacyjnych, lokalizowania nowych urządzeń wodnych. Warunki korzystania z wód zlewni sporządza się dla obszarów, dla których jest konieczne określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, a zwłaszcza ich ilości i jakości, w celu osiągnięcia dobrego stanu wód. Przy opracowaniu warunków dyrektor RZGW kieruje się ustaleniami planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (art. 120).

Związki planów gospodarowania z innymi dokumentami planistycznymi Planowanie gospodarowania zasobami wodnymi jako jeden z sektorowych rodzajów planowania środowiskowego winno być spójne z podstawowymi dokumentami środowiskowymi przyjmowanymi przez parlament i rząd oraz wojewódzkie sejmiki samorządowe. Niekoniecznie spójne, ale na pewno niesprzeczne winny być ustalenia dokumentów z zakresu planowania gospodarowania zasobami wodnymi z podstawowymi dokumentami tworzonymi w ramach systemu planowania i programowania rozwoju na wszystkich szczeblach zarządzania od krajowego, poprzez wojewódzki i powiatowy aż do gminnego.

Plany gospodarowania w dorzeczach a programy ochrony środowiska Warunki korzystania z wód regionu wodnego (art. 115) są dokumentem określającym szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód, które wynikają z przyjętych celów środowiskowych, ograniczenia w korzystaniu z wód niezbędne dla osiągnięcia tych celów oraz priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych (rys. 4.5). Ograniczenia w korzystaniu z wód mogą dotyczyć: poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, ziemi lub urządzeń kanalizacyjnych, lokalizowania nowych urządzeń wodnych. Przy opracowaniu WKW RW dyrektor RZGW kieruje się ustaleniami planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (art. 120).

I spotkanie Krajowego Forum Wodnego Dziękuję za uwagę I spotkanie Krajowego Forum Wodnego Warszawa, 03 kwietnia 2007 r.