Doświadczenia BSB we wdrażaniu SEPA Maciej Kisielewski Warszawa, 15 października 2008 r.

Agenda prezentacji O firmie BSB SEPA w Europie i w Polsce Rozwiązania informatyczne wspierające SEPA SEPA a BSB Oferta naszych partnerów

O firmie BSB Firma BSB działa od roku 1974, od 1994 jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (100% udziałów posiada Narodowy Bank Polski); BSB specjalizuje się w produkcji oprogramowania dla sektora finansowego oraz świadczeniu usług informatycznych; BSB zatrudnia ponad 200 specjalistów i posiada oddziały w Bydgoszczy, Warszawie, Poznaniu, Szczecinie i Wrocławiu; BSB od lat współpracuje z KIR S.A., wytwarzając produkty wspierające rozliczenia i wymianę danych pomiędzy bankami a KIR; BSB dostarcza certyfikowane przez KIR S.A. urządzenia kryptograficzne.

Główne produkty firmy BSB w zakresie wsparcia rozliczeń Firma BSB specjalizuje się w produkcji oprogramowania wspierającego rozliczenia: System SYBIR System Redbank-C System wspierający przetwarzanie danych analitycznych składek ubezpieczeń społecznych i ich przekazywanie do ZUS System FENIKS Wsparcie dla przetwarzania składek ZUS i zobowiązań podatkowych wpłacanych w urzędach pocztowych Dla kanału ELIXIR: ELIXIR-O/ELIXIR-OK EDIelix ELIOS Dla kanału EuroELIXIR: EuroELIXIR-OK. ELIOS (trwają prace) W zakresie rozliczeń firma BSB specjalizuje się w tworzeniu produktów wspierających rozliczenia. W przypadku wycofanego już z eksploatacji systemu SYBIR firma BSB odpowiadała za utworzenie wszystkich części systemu. Firma BSB nie specjalizuje się w dostarczaniu produktów wspierających styk bank-klient, chociaż posiada pewne doświadczenia w zakresie przetwarzania masowych strumieni rozliczeń. Taki charakter ma system Redbank-C, który jest specyficznym systemem bankowości elektronicznym zoptymalizowanym do przekazywania z NBP do ZUS informacji analitycznych o wpłatach na rachunki składkowe. System FENIKS jest zaś systemem pomocniczym eksploatowanym w Banku Pocztowym służącym do wprowadzenia tak zwanych rachunków Giro-składka (umożliwiających wpłacanie składek ubezpieczeń społecznych w urzędach pocztowych). W przypadku eksploatowanych systemów ELIXIR i EuroELIXIR firma BSB dostarcza rozwiązania używane na styku bank-KIR. Rozwiązania te zapewniają walidację i weryfikację zleceń (pod względem formalnym i merytorycznym), wspierają także zasady kryptografii i autentykacji podpisów określone przez KIR. Rozwiązania te różnią się użytą technologią, a także zasadami działania. ELIXIR-OK. i EuroELIXIR-OK. są za darmo dostarczane do banków przez KIR, ale EDIelix i ELIOS zapewniają znacznie lepsze możliwości automatyzacji przetwarzania (w tym także wysyłania zleceń w najtańszym możliwym czasie).

SEPA w Europie Propozycja SEPA została opracowana przez Europejską Radę ds. Płatności z inicjatywy Komisji Europejskiej; Cel inicjatywy: obniżenie kosztów transgranicznych transferów pieniężnych w UE; Metoda: stworzenie na obszarze UE wspólnych regulacji (w sensie biznesowym i technicznym) ułatwiającym wymianę zleceń płatniczych w walucie EUR; Sposób realizacji: zastosowanie standardu UNIFI (ISO 20022) – jednolita metodologia, proces, repozytorium; Harmonogram: początek stosowania w praktyce – od 1 stycznia 2008, przekroczenie masy krytycznej pod koniec 2010. Inicjatywa utworzenia SEPA (Single European Payment Area) pojawiła się na początku bieżącej dekady w celu zwiększenia konkurencyjności gospodarki europejskiej. Jednym z czynników umożliwiających zwiększenie konkurencyjności zdaniem KE jest obniżenie kosztów zleceń transgranicznych na terenie Unii Europejskiej. Zdaniem Komisji wysokie koszty takich transferów wpływają negatywnie na stan gospodarki. Koszty te wynikają z niezgodności ze sobą mechanizmów stosowanych do rozliczeń wewnętrznych (w obrębie danego kraju wspólnoty) oraz mechanizmów stosowanych do rozliczeń między krajami Unii. Odmienne technologie i odmienne reguły biznesowe. Wybrana została metoda ujednolicenia płatności krajowych i transgranicznych polegająca na przyjęciu, że w obu przypadkach będą stosowane te same standardy techniczne i reguły biznesowe. Przyjęto, że w celu osiągnięcia jednolitości zostanie zastosowany standard ISO 20022. Standard ten obejmuje pięć części: opis metodologii prac nad rozwojem modeli biznesowych związanych z rozliczeniami (na poziomie biznesowym, tj. bez konieczności stosowania określonych standardów technicznych), reguły definiowania struktury fizycznych komunikatów (obecnie chodzi o komunikaty oparte na XML), opis techniki reinżynieringu, tj. dostosowania istniejących formatów komunikatów płatniczych do modeli opracowanych przy zastosowaniu ISO20022 (w celu ułatwienia zastosowania tych formatów, stosowania wraz z nowymi formatami, ich konwersji i migracji), opis procesu tworzenia definicji komunikatów i ich zatwierdzania (w celu zapewnienia jednolitości i braku duplikacji), cześcią standardu jest repozytorium, w którym są przechowywane zatwierdzone modele, komunikaty itp. (http://www.iso20022.org).

SEPA w Polsce Obecnie niewielkie znaczenie SEPA dla Polski. Trwają prace nad uruchomieniem SEPA w Polsce - EuroELIXIR: Od 1 lutego 2008 zakłada się uruchomienie SEPA w Polsce w zakresie zleceń Credit Transfer W 2008 planuje się uruchomienie możliwości przekazywania zleceń typu Direct Debit SEPA w Polsce a zastąpienie waluty krajowej walutą EUR. Specyficzne instrumenty płatnicze (przelewy na rachunki składkowe ZUS, przelewy zobowiązań podatkowych). Polska nie znajduje się obecnie w strefie EUR i dlatego też znaczenie SEPA dla Polski jest niewielkie. Istnienie waluty narodowej i mała liczba zleceń krajowych w walucie EUR sprawiają, że zasadnicza różnica między płatnościami krajowymi a płatnościami transgranicznymi wynika z tego, że te ostatnie są dokonywane w walutach obcych, a nie z powodu niezgodności procesów biznesowych czy rozwiązań technicznych. Mimo to trwają prace nad uruchomieniem SEPA w Polsce. Prace te dotyczą zleceń wymienianych za pośrednictwem EuroELXIXIR. Od 1 lutego 2008 KIR S.A. Przewiduje uruchomienie możliwości wysyłania zleceń płatniczych typu Credit Transfer (czyli poleceń przelewu) w nowym formacie. Obowiązuje zasada możliwości odbioru zleceń. Bank musi być w stanie odebrać i przetworzyć nowe typy zleceń, nie musi ich wysyłać. W 2008 ponadto EuroELIXIR ma zapewnić możliwość wysyłania zleceń typu Direct Debit (poleceń zapłaty). Obecnie EuroELIXIR umożliwia wysyłanie wyłącznie zleceń uznaniowych (Credit Transfer), będzie więc to duża zmiana. Kroki te umożliwią szybkie i łatwiejsze przejście z waluty krajowej na walutę EUR w rozliczeniach krajowych. Przejście to będzie bowiem polegało na przejściu z rozliczeń ELIXIR na rozliczenia EuroELIXIR. Z punktu widzenia KIR będzie to zmiana nie wymagająca znaczących ingerencji w systemy informatyczne wykorzystywane przez izbę i udostępniane bankom. Możliwe jest stopniowe przejście, co zmniejsza ryzyko. Istotny problem stanowią specyficzne polskie instrumenty płatnicze – przelewy na rachunki składkowe ZUS oraz przelewy zobowiązań podatkowych. Są to specyficzne formy przelewów specyficzne dla Polski. Nie mogą być zatem uregulowane na poziomie paneuropejskim. Format ISO20022 stosowany w SEPA umożliwia przekazywanie tego typu specyficznych przelewów krajowych, niezbędna jest jednak przyjęcie na poziomie krajowym pewnego standardu przesyłania tego typu specyficznych przelewów przy wykorzystaniu komunikatów ISO20022.

SEPA a BSB EuroELIXIR-OK – wprowadzenie zmian na zlecenie KIR Umożliwienie przetwarzania zleceń w nowym formacie przekazywanych przez systemy informatyczne banku Umożliwienie przetwarzania zleceń przychodzących w nowym formacie (wraz z możliwością ich konwersji do dotychczasowego formatu) ELIOS – rozszerzenie możliwości oprogramowania Rozbudowa w celu wsparcia rozliczeń EuroELIXIR EuroELIXIR-OK. jest wykonanym przez BSB produktem dostarczanym przez KIR do banków i służy do przetwarzania zleceń wysyłanych do KIR otrzymywanych z systemów informatycznych banku oraz przetwarzanie zleceń otrzymanych z KIR i przekazywaniu ich do systemu informatycznego banku. Wymiana danych z systemem informatycznym banku odbywa się poprzez pliki. Wprowadzenie SEPA oznacza EuroELIXIR-OK. takie zmiany, że w przypadku plików wysyłanych do KIR, jeśli system informatyczny banku wyprodukuje plik ze zleceniami w formacie ISO20022, to plik ten zostanie w systemie EuroELIXIR-OK. poprawnie przetworzony (zwalidowany, zweryfikowany, opatrzony podpisem itd.). W przypadku plików otrzymywanych z KIR system dokonuje walidacji plików, jeśli będą one miały nową postać, a także może je opcjonalnie konwertować do dotychczasowego formatu. Umożliwia to minimalizację zmian w systemach transakcyjnych banku. Należy zwrócić uwagę na to, że konwersja odbywa się tylko w jedną stronę, tzn. w przypadku otrzymania zleceń w nowym formacie jest możliwa konwersja do starego formatu. W drugą stronę to nie działa, tzn. nie ma możliwości konwersji zleceń w starym formacie otrzymanych z systemu transakcyjnego banku do nowej postaci i wysłanie ich w nowej postaci do KIR. Poza tym ponieważ nowy format umożliwia przekazywanie większej liczby informacji o zleceniu niż stary format, w przypadku konwersji do starej postaci generowany jest dodatkowy plik zawierający dodatkowe dane. ELIOS jest nowym systemem informatycznym, tworzonym obecnie przez firmę BSB. Nie jest to system darmowy. Ma on wiele dodatkowych zalet w stosunku do EuroELIXIR-OK, takich jak nowsza technologia, większa wydajność przetwarzania, możliwość większej automatyzacji i minimalizacji ingerencji ludzkiej, większe możliwości zarządzania procesami przetwarzania (np. w celu optymalizacji przekazywania zleceń w określonym czasie). System ten był tworzony pierwotnie dla potrzeb rozliczeń ELIXIR, trwa rozbudowa mająca na celu umożliwienie przetwarzania zleceń EuroELIXIR.

System ELIOS – architektura logiczna System ELIOS został utworzony przy zastosowaniu nowoczesnej architektury wielowarstwowej J2EE. Centralnym elementem systemu sterującym procesami przetwarzania jest Menedżer Procesów. Menedżer procesów biznesowych steruje uruchamianiem określonych funkcji biznesowych w określonym czasie. Uruchamianie może być wyzwalane automatycznie (np. w związku z nadejściem określonej godziny lub pojawieniem się we wskazanym katalogu określonego pliku) lub ręcznie. Umożliwia to np. zdefiniowanie, że plik, który system informatyczny banku umieści w określonym katalogu, ma zostać automatycznie zweryfikowany i przetworzony i wysłany do KIR w określonym czasie (w tanim czasie, tj. w taki sposób, by opłaty za wysłanie zleceń były jak najmniejsze). Pozostałe moduły systemu realizują swoje specyficzne funkcje związane z: weryfikacją komunikatów, ich przetwarzaniem biznesowym, kontrolą rozliczeń (między bankiem a KIR oraz między ELIOS a systemami wewnątrzbankowymi), zarządzaniem zasobami (tj. uzyskiwaniem przez system informacji – z bazy danych lub z systemów wewnątrzbankowych, np. uzyskanie informacji o danych rachunku przez wywołanie usługi webowej), udostępnianiem funkcji systemów poprzez GUI dla administratora i operatora.

SEPA a modele danych W ELIOS zastosowano do przechowywania komunikatów płatniczych format kanoniczny oparty na ISO 20022; Podejście zalecane przez ISO ze względu na przewidywany coraz szerszy zakres stosowania standardu. Z czasem coraz więcej banków będzie wysyłało komunikaty w nowym formacie. Dlatego też zamiast konwertować otrzymane komunikaty do jakieś specyficznej postaci, lepiej przechowywać je w postaci, w której zostały otrzymane. Dzięki takiemu podejściu minimalizowana jest liczba niezbędnych konwersji danych. Jest ono możliwe dzięki istnieniu systemów bazodanowych umożliwiających niezwykle szybkie i wydajne przetwarzanie komunikatów XML. ELIOS w obecnej wersji działa w oparciu o IBM DB2 Univeral Database, ale możliwe jest zastosowanie innego silnika bazodanowego o zbliżonych właściwościach (tj. wspierającego składowanie komunikatów XML i szybkie uzyskiwanie do nich dostępu). Jest to podejście zalecane przez organizację ISO, zalecane szczególnie w przypadku budowy oprogramowania pełniącego funkcję platformy rozliczeń. Przez platformę rozliczeń należy rozumieć system informatyczny, który pośredniczy w wymianie zleceń między różnymi systemami wewnątrzbankowymi oraz systemami zewnętrznymi. Takie podejście zmniejsza liczbę interfejsów międzysystemowych i rozwiązań służących do zmiany jednego formatu danych na inny.

Systemy wewnątrzbankowe i systemy zewnętrzne (1) Duża liczba formatów danych i interfejsów międzysystemowych – duża liczba niezbędnych konwersji na formaty swoiste dla danych systemów Obecnie zazwyczaj w każdym banku jest stosowanych wiele systemów informatycznych (np. podstawowy system transakcyjny, system gospodarki własnej, systemy do operacji dealerskich itd.). Bank przekazuje komunikaty związane z płatności do wielu systemów zewnętrznych i otrzymuje komunikaty z wielu systemów zewnętrznych (instytucje pośredniczące – izby rozliczeniowe, systemy płatności brutto; SWIFT; systemy kartowe). Każdy system posiada zazwyczaj interfejsy do wszystkich pozostałych systemów. W efekcie jest konieczne utworzenie dużej liczby interfejsów międzysystemowych. Jest to podejście kosztowne. Należy te interfejsy przebudować w razie każdej zmiany formatu danych lub zasad merytorycznych ich kontroli. Np. na przedstawionym obrazku zmiana formatu danych w jednym systemie zewnętrznym powoduje konieczność przebudowy aż trzech interfejsów międzysystemowych. W przypadku systemu ELIXIR i systemu EuroELIXIR zazwyczaj jest jeden system – ELIXIR-OK. czy EuroELIXIR-OK – który pełni funkcje dokonuje kontroli zleceń (formalnej i merytorycznej) i komunikuje się z systemem zewnętrznym (ELIXIR-C lub EuroELIXIR-C), ale system ten nie udostępnia (np. przez serwisy webowe) funkcji umożliwiających walidację danych. Dlatego też w każdym systemie informatycznym banku taka walidacja musi następować osobno. Zmiana reguł walidacji oznacza konieczność zmian we wszystkich systemach.

Systemy wewnątrzbankowe i systemy zewnętrzne (2) Zastosowanie warstwy pośredniej opartej o wspólny format danych zmniejsza liczbę niezbędnych interfejsów – niższe koszty, mniejsze ryzyko Zastosowanie warstwy pośredniej zmniejsza liczbę niezbędnych interfejsów. Każdy system ma tylko jeden interfejs do systemów zewnętrznych. Warstwa pośrednia zajmuje się inteligentnym routowaniem komunikatów i ich konwersją w razie potrzeby. Zmiana formatów danych oraz zasad ich walidacji pociąga za sobą konieczność zmian jedynie w warstwie pośredniej. Funkcje walidacyjne mogą być udostępniane systemom wewnątrzbankowym poprzez usługi webowe (ewentualnie za pośrednictwem oprogramowania korporacyjnej szyny usług w modelu SOA). Dzięki temu podejściu systemy wewnątrzbankowe mogą korzystać ze wspólnych funkcji walidacyjnych. Zastosowanie na poziomie warstwy pośredniczącej wspólnego modelu danych opartego na ISO 20022 zmniejsza liczbę konwersji danych. Trzeba jedynie wykonać konwersję z formatu właściwego dla danego systemu na format ISO oraz konwersję odwrotną. Wspólny format danych został oparty na ISO20022, ponieważ dla kraju będącego w strefie EURO oznacza to minimalizację konwersji na styku bank-systemy zewnętrzne. Systemy zewnętrzne, z którymi będzie wymienianych większość komunikatów, będą to systemy zewnętrzne do przekazywania zleceń w walucie EURO, a więc systemy stosujące zgodnie z zaleceniami SEPA format zgodny z ISO20022.

ELIOS – jako komponent umożliwiający budowę warstwy pośredniej System ELIOS: Jest napisany w nowoczesnej technologii. Stosuje wewnętrznie do przechowywania danych ISO 20022.. Przetwarza obecnie zlecenia ELIXIR, trwają prace nad zapewnieniem przetwarzania zleceń EuroELIXIR i innych. Może udostępniać swoje usługi poprzez usługi webowe lub adapter asynchroniczny . System ELIOS firmy BSB może stać się podstawą do budowy opisanej wcześniej warstwy pośredniej. Posiada on cechy, które pozwalają go użyć w tej roli (patrz powyżej). Obecnie w związku z zamówieniem jednego z banków trwają prace nad takim poszerzeniem jego funkcjonalność, by mógł on w tym banku zostać wykorzystany jako jednolita platforma wymiany zleceń płatniczych,

Propozycje partnerów firmy BSB Firma BSB jest partnerem światowych firm posiadających swoje rozwiązania wspierające SEPA. Najważniejsze produkty wspierające SEPA: IBM Enterprise Payment Platform Unisys Open Payments Platform

IBM Enterprise Payment Platform Platforma do przetwarzania płatności firmy IBM – zestaw opartych na najlepszych praktykach modeli i schematów umożliwiający produkcję oprogramowania platformy wymiany zleceń płatniczych dla banków; Produkt zgodny z SOA, oparty na oprogramowaniu warstwy środka firmy IBM: IBM WebSphere Message Broker IBM Process Server Produkt IBM nie jest gotowym rozwiązaniem, które można zainstalować i już wszystko będzie działało. Jest to jednak produkt, który dostarcza narzędzi do bardzo szybkiej implementacji (przy wykorzystaniu narzędzi wytwórczych firmy IBM) platformy do przetwarzania zleceń płatniczych. Platforma ta jest zgodna z założeniami architektury SOA i może zostać uruchomiona przy wykorzystaniu jednego z rozwiązań firmy IBM służących do zarządzania usługami: IBM SOA (część pakietu IBM WebSphere Process Server) IBM Extended SOA (czyli IBM WebSphere Message Broker). Wsparcie dla korzystania z innych produktów IBM: Do konwersji danych – IBM WebSphere Transformation Extender Komunikacja – IBM WebSphere Partner Gateway, interfejs do SWIFT itp.. Produkt stosuje jako wewnętrzny format danych model kanoniczny oparty na ISO20022 i zawiera gotowe schematy konwersji z formatów międzynarodowych (zwłaszcza SWIFT) do postaci wewnętrznej (i odwrotnie). Nie ma wsparcia dla swoistych polskich metod rozliczeń, ale firma BSB może je zaimplementować – w oparciu o ELIOS i swoją wiedzę.

UNISYS Open Payments Platform Zgodność z SOA – SOA Payment Hub udostępnia swoje usługi i może korzystać z usług systemów zewnętrznych; Wykorzystanie produktów firm Clear2Pay, Oracle (w warstwie bazy danych), IBM (warstwa middleware), serwery Unisys. Platforma firmy Unisys jest zgodna z SOA. Do przechowywania danych jest również stosowany format kanoniczny zgodny z ISO20022. Funkcje biznesowe są realizowane przez oprogramowanie firmy Clear2Pay. Firma ta dostarcza oprogramowanie do przetwarzania zleceń płatniczych – jest to jej specjalizacja. Produkt stosuje otwartą technologią – opartą o standardy J2EE, BPEL i XML. Jest to gotowe oprogramowanie, ale nie zawiera obsługi specyficznych krajowych systemów płatniczych. Tu również można by wykorzystać ELIOS do wprowadzenia tej funkcjonalności.

Podsumowanie Firma BSB posiada doświadczenie w produkcji oprogramowania wspierającego rozliczenia; Firma BSB na bieżąco uczestniczy w pracach prowadzonych przez KIR związanych z implementacją SEPA w Polsce; Firma BSB może dostarczyć produkty wspierające SEPA – łącznie z platformą rozliczeniową; Platforma rozliczeniowa może zostać oparta o sprawdzone na świecie i oparte na najlepszych praktykach rozwiązania partnerów firmy BSB.

Dziękujemy za uwagę office@bsb.pl BSB Sp. z o.o. www.bsb.pl Siedziba: ul. Kasprzaka 3 85-321 Bydgoszcz tel. +48 (52) 325 13 00 fax. +48 (52) 373 47 56 Adres do korespondencji: Al. Jerozolimskie 136 02-305 Warszawa tel. +48 (22) 570 30 50 fax. +48 (22) 570 30 51