BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE Stanisław KOZIEJ BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE I NARODOWE www.koziej.pl SGH 2008
Tematy Nowa jakość środowiska bezpieczeństwa – tendencje globalizowania, uinformacyjniania i asymetryzowania Zmiany strategii bezpieczeństwa międzynarodowego – ONZ, NATO, UE, USA: nowe koncepcje i praktyka strategiczna Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego – nowe wyzwania operacyjne i transformacyjne www.koziej.pl SGH 2008
Literatura S. Koziej: Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006 R. Kuźniar: Polityka i siła, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005 H. Munkler: Wojny naszych czasów, Wyd. WAM, Kraków 2004 Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 Z. Brzeziński: Wybór – dominacja czy przywództwo, Wyd. ZNAK, Kraków 2004 F. Fukuyama: Budowanie państwa. Władza i ład międzynarodowy w XXI wieku, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005 A. i H. Toffler: Wojna i antywojna, Wyd. Literackie MUZA, Warszawa 1997 R. Kagan: Potęga i raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata, Wyd. Studio EMKA, Warszawa 2003 Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku, Bellona, Warszawa 2006 Strona internetowa – www.koziej.pl www.koziej.pl SGH 2008
Strategiczne środowisko bezpieczeństwa www.koziej.pl SGH 2008
Zmiana środowiska bezpieczeństwa Globalizacja i rewolucja informacyjna - środowisko GLOBINFO – zglobalizowane i uinformacyjnione, sieciowe Rewolucja polityczna – asymetryzacja środowiska - rozpad symetrycznego świata dwubiegunowego i erupcja asymetrycznych relacji bezpieczeństwa nuklearnego i konwencjonalnego Rewolucja strukturalna - podmioty niepaństwowe, państwa problemowe (zbójeckie i upadłe), mocarstwa „wschodzące” www.koziej.pl SGH 2008
Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (1) Zwiększają szanse współdziałania międzynarodowego na polu bezpieczeństwa Rodzą dodatkowe wyzwania mobilizujące do wysiłków na rzecz bezpieczeństwa Stwarzają dodatkowe ryzyka związane z szerszą aktywnością zewnętrzną www.koziej.pl SGH 2008
Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (2) Zmniejszają groźbę wojny globalnej Umiędzynarodawiają konflikty i kryzysy wewnętrzne i lokalne Globalizują plagi społeczne – np. AIDS, przestępczość, terroryzm Rodzą jakościowo nowe zagrożenia informacyjne (np. cyberterroryzm) www.koziej.pl SGH 2008
Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (3) Zwiększają rolę podmiotów niepaństwowych (NGO, grupy terrorystyczne) Zwiększają rolę opinii publicznej w rozstrzyganiu kwestii bezpieczeństwa www.koziej.pl SGH 2008
Istota terroryzmu Celowe (świadomie zamierzone) i spektakularne atakowanie niewinnych, postronnych osób dla pośredniego (asymetrycznego - poprzez zastraszanie opinii publicznej) oddziaływania na przeciwnika politycznego lub ideologicznego Rzeczywisty cel ulokowany poza atakowanym obiektem www.koziej.pl SGH 2008
Nowa jakość terroryzmu globalizacja i uinformacyjnienie – globalna sieć terrorystyczna proliferacja fundamentalizmu i radykalizmu – alkaidyzm? terroryzm samobójczy terroryzm masowego rażenia globalna sieć terrorystyczna – nowe, asymetryczne mocarstwo światowe ery informacyjnej? www.koziej.pl SGH 2008
Wymiary asymetryczności terroryzmu globalnego Wymiar humanistyczny: emocjonalizm przeciw racjonalizmowi Wymiar ideologiczny: radykalizm i fundamentalizm religijny (al-kaidyzm, dżihadyzm?) przeciw demokracji i liberalizmowi politycznemu Wymiar organizacyjny: sieciowość przeciw hierarchiczności Wymiar instrumentalny: środki proste i powszechne przeciw technicznie zaawansowanym i specjalistycznym Wymiar operacyjny: terroryzm samobójczy i taktyka maksymalizacji strat przeciw taktyce minimalizacji strat własnych i przeciwnika www.koziej.pl SGH 2008
Postklasyczna era nuklearna zimna wojna – klasyczne, symetryczne odstraszanie proliferacja – nowi, asymetryczni dysponenci: państwa niepewne i struktury niepaństwowe Asymetryczność roli: broń ostateczna (używana z konieczności, strategia odstraszania) – broń pierwszego użycia (używana z wyboru, strategia szantażu) bezpieczeństwo utrzymywania broni jądrowej (dostęp fizyczny i informacyjny) Asymetryczność zagrożeń i strategii nuklearnych oraz duże prawdopodobieństwo użycia broni nuklearnej – nowa jakość www.koziej.pl SGH 2008
Inne zjawiska i tendencje asymetryzacji bezpieczeństwa Asymetryzacja tradycyjnych konfliktów i kryzysów: międzynarodowy kontekst kryzysów wewnętrznych: naruszanie praw człowieka a zasada suwerenności państw wojna z terroryzmem jako asymetryczna wojna światowa? Dezintegracja i degeneracja klasycznych struktur: państwa upadłe: asymetryczne zagrożenia słabością państwa zbójeckie: asymetryczne zagrożenia pirackim podejściem do reguł życia międzynarodowego Negatywne skutki rozwoju, dobrobytu i demokracji (zagrożenia środowiska naturalnego, postęp a dewiacje społeczne, przestępczość, katastrofy infrastrukturalne) www.koziej.pl SGH 2008
Niespokojny świat XXI wieku ”Szare” bezpieczeństwo (między piekłem a rajem) „Skrzyżowanie” terroryzmu z BMR – kwintesencja zagrożeń www.koziej.pl SGH 2008
koncepcje strategiczne Międzynarodowe koncepcje strategiczne www.koziej.pl SGH 2008
Strategie organizacji międzynarodowych Nieadekwatność i nieefektywność symetrycznych procedur (dwubiegunowość i równoważne relacje między mocarstwami) z czasów zimnej wojny ONZ – istota nieefektywności w pozimnowojennych warunkach, potrzeba i próby reformy Nowa ONZ? www.koziej.pl SGH 2008
NATO Transformacja i potknięcia Nowa pozimnowojenna strategia: od konfrontacji do współpracy, partnerstwa i członkostwa Kosowo: pierwsza interwencja 11.09 – art. 5. 2003 – Irak i Turcja, art. 4. NATO wobec sytuacji trudnokonsensusowych Afganistan – ryzyko „psucia się” NATO Cyber-defense, bezpieczeństwo energetyczne, obrona przeciwrakietowa, NRF - kłopoty GLOBALTO? www.koziej.pl SGH 2008
UNIA EUROPEJSKA Początkowo ESDP bez strategii Strategia bezpieczeństwa UE Problematyka bezpieczeństwa w projekcie traktatu lizbońskiego NATO- bis? www.koziej.pl SGH 2008
„Uboczne” skutki Organizacje międzynarodowe - koalicje „ad hoc” (zadaniowe) Strategie międzynarodowe – strategie narodowe (renacjonalizacja praktyki strategicznej) www.koziej.pl SGH 2008
USA – nowa strategia hegemona światowego Szok po 11 września 2001 - nowe koncepcje strategiczne (system strategii narodowych) Nieadekwatność dotychczasowej strategii odstraszania (MAD) w stosunku do terrorystów i państw zbójeckich Prewencja i uderzenia uprzedzające w walce z terroryzmem i BMR Obrona przeciwrakietowa – odpowiedź na asymetryczne zagrożenia rakietowo- nuklearne www.koziej.pl SGH 2008
Geneza obrony przeciwrakietowej Historyczna - wyścig „miecza i tarczy” Technologiczna - dziś rakiety głównym nośnikiem siły uderzeniowej, przeciwrakiety – technicznie możliwe Strategiczna – asymetryczne środowisko nuklearno-rakietowe www.koziej.pl SGH 2008
Sens obrony przeciwrakietowej Rakiety – przeciwrakiety: nowoczesna wersja odwiecznego wyścigu między środkami ofensywnymi i defensywnymi Bezsens strategiczny w relacjach symetrycznych; przydatność w relacjach asymetrycznych Stanowisko Rosji – pretekst dla wojny informacyjnej www.koziej.pl SGH 2008
Rola obrony przeciwrakietowej Rola obrony przeciwrakietowej w systemie bezpieczeństwa: jeden z instrumentów strategicznych Zintegrowany z: Nieproliferacja i kontrproliferacja Odstraszanie Interwencje prewencyjne i uderzenia uprzedzające www.koziej.pl SGH 2008
System obrony przeciwrakietowej Strategiczny i operacyjny Komponenty: lądowy, morski, powietrzny, kosmiczny Podsystemy Wykrywania i śledzenia Niszczenia (kinetyczne, laserowe) w fazach: startu, lotu, ataku Kierowania www.koziej.pl SGH 2008
Fazy zwalczania rakiet www.koziej.pl SGH 2008
Niemożliwość strącenia rosyjskich rakiet www.koziej.pl SGH 2008
Strategia wyprzedzania Walczyć ze źródłami – TAK – to walka z przyszłym terroryzmem (prewencja strategiczna, pośrednia, daleka) Walczyć z objawami – TAK – to walka z obecnym terroryzmem (prewencja operacyjna, bezpośrednia, bliska – uprzedzanie) www.koziej.pl SGH 2008
PRAKTYKA STRATEGICZNA www.koziej.pl SGH 2008
AFGANISTAN - interwencja Zgodność mocarstw co do zasadności interwencji po 11.09 Współpraca USA-Rosja, szybkie wtargniecie, połowiczny sukces www.koziej.pl SGH 2008
AFGANISTAN - kryzys USA i NATO Kontekst Pakistanu Słabnące zainteresowanie USA; osiągnęły to, co można Przejęcie pełnej odpowiedzialności przez NATO: błąd strategiczny Kontekst Pakistanu „Nowy Taliban” Krucho stabilny Pakistan – kontynuacja pełzającego kryzysu w Afganistanie Destabilizacja Pakistanu – groźba kryzysu nuklearnego w regionie, także z użyciem broni nuklearnej w Afganistanie: mocarstwa wobec wyzwania interwencji www.koziej.pl SGH 2008
AFGANISTAN - perspektywy „Czarna dziura bezpieczeństwa światowego” Warianty: Opcja militarna: bezterminowa okupacja Afganistanu przez NATO? Opcja cywilna: nowa koalicja zadaniowa – uniwersalna, pod egidą ONZ, ze wsparciem wojskowym ze strony m.in. NATO, w postaci strategicznego kordonu bezpieczeństwa wokół Afganistanu www.koziej.pl SGH 2008
IRAK - interwencja Rada Bezpieczeństwa ONZ bezradna: spór mocarstw(USA, WB – Rosja, Chiny, Francja) Motywy i uzasadnienie: iracka BMR – błędy wywiadu i dyplomacji publicznej USA Spór wewnątrzeuropejski www.koziej.pl SGH 2008
IRAK – przebieg kryzysu Szybkie zwycięstwo wojenne Warunki powojenne: szyici, sunici, Kurdowie, Al-Kaida, sąsiedzi Kłopoty pokonfliktowe: błędy koncepcyjne i realizacyjne USA Degradacja USA jako wiarygodnego mocarstwa; „cicha radość” innych mocarstw – efekt: „psucie się” międzynarodowego systemu bezpieczeństwa Zmiana podejścia mocarstw europejskich (Francja, Niemcy) www.koziej.pl SGH 2008
IRAK - perspektywy Scenariusz optymistyczny: Nowe otwarcie polityczno-strategiczne: „deamerykanizacja” obecności międzynarodowej i wieloletnie wsparcie międzynarodowe procesu stabilizacji Czy stać USA na „klęknięcie na jedno kolano”? Możliwe zachowanie się pozostałych mocarstw Scenariusz pesymistyczny: Kontynuacja dotychczasowej strategii: „wypchnięcie USA” - groźba wojny wewnętrznej i jej eskalacji w wojnę regionalną z użyciem BMR Konieczność „reinterwencji” wielkich mocarstw www.koziej.pl SGH 2008
IRAN - kryzys Aspiracje mocarstwowe Iranu: Antyamerykanizm, antyizraelskość – lider krucjaty przeciw cywilizacji zachodniej Mocarstwo szyickie, obawy arabskich państw sunickich Ambicje rakietowo-nuklearne mocarstwa naftowego Stosunki z Koreą Płn. Strategia „dwóch kroków” na drodze do mocarstwa nuklearnego Podejście Rosji www.koziej.pl SGH 2008
IRAN - perspektywy Iran nuklearny? Nuklearyzacja regionu BW Konsekwencje dla mocarstw – prewencja?, jaka? Zaangażowanie Iranu w wewnętrzne sprawy Iraku? Wojna regionalna www.koziej.pl SGH 2008
Główne problemy pozimnowojennej strategii globalnej interwencje humanitarne operacje uprzedzające operacje prewencyjne operacje stabilizacyjne obrona przeciwrakietowa główne wyzwanie: przyjąć wspólną strategię globalną, aby uniknąć anarchii strategicznej www.koziej.pl SGH 2008
koncepcja strategiczna Polska koncepcja strategiczna www.koziej.pl SGH 2008
Strategia - procedury Projektuje RM Zatwierdza Prezydent Implementuje administracja publiczna (strategie sektorowe, plany i programy) Weryfikuje – Prezydent i RM (SPBN, gry strategiczne) www.koziej.pl SGH 2008
Potrzeba nowej strategii Słabości poprzedniej strategii bezpieczeństwa narodowego z 2003 roku Koncepcja polityki, a nie strategia (różnice: polityka i strategia?) Punkt wyjścia – nie interesy, lecz warunki Zła struktura części koncepcyjnej - bez myśli przewodniej, od razu zadania dziedzinowe Brak systemu BN, w tym zupełne pominięcie kwestii kierowania BN www.koziej.pl SGH 2008
Polska strategia bezpieczeństwa z 2007 r. Strategia 2007 przyjęta w okresie vacuum rządowego Dylemat rządu: co robić – nowelizować czy akceptować? Strategia operacyjna Strategia udziału w operacjach międzynarodowych (Irak, Afganistan), TARCZA Strategia transformacyjna Zintegrowany system kierowania bezpieczeństwem Profesjonalizacja Powszechność przygotowań www.koziej.pl SGH 2008
Treść strategii 2007 Podejście zintegrowane, cywilno- wojskowe Interesy i cele - kompleksowo Warunki: szanse, wyzwania i zagrożenia (brak zagrożeń militarnych ???) Koncepcja – bez myśli przewodniej, wadliwa struktura: bezpieczeństwo zewnętrzne a militarne????; wewnętrzne a obywatelskie???? System BN – mało o kierowaniu, słabo o transformacji www.koziej.pl SGH 2008
Koncepcja bezpieczeństwa: dylematy strategiczne Zmieniająca się wartość sojuszy (NATO, UE) dla bezpieczeństwa Polski Strategiczne stanowisko Polski wobec relacji NATO – UE Strategia udziału w operacjach sojuszniczych NATO i UE Polska wobec tarczy antyrakietowej - w świetle relacji z USA, NATO i UE www.koziej.pl SGH 2008
Operacyjna koncepcja bezpieczeństwa Myśleć i działać wyprzedzająco (wykorzystywać szanse, redukować ryzyka i zapobiegać zagrożeniom) Podejście zintegrowane (kompleksowe) – łącznie obrona i reagowanie kryzysowe; bezpieczeństwo militarne i pozamilitarne; zewnętrzne i wewnętrzne Aspekty sojusznicze i narodowe (wspólnota strategiczna i samodzielność strategiczna) www.koziej.pl SGH 2008
Rodzaje działań strategicznych działania prewencyjne - realizowane w czasie pokoju, obejmujące bieżące zapobieganie wystąpieniu zagrożeń poprzez neutralizowanie ich potencjalnych źródeł oraz stabilizowanie i umacnianie bezpiecznego środowiska (otoczenia) międzynarodowego Polski reagowanie kryzysowe - realizowane w razie wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa sojuszników oraz zagrożeń dla szerszego bezpieczeństwa międzynarodowego, obejmujące zarówno działania narodowe, jak i udział w wysiłkach międzynarodowych, podejmowanych w celu opanowania kryzysów oraz zapewnienia osłony przed ich skutkami działania wojenne - prowadzone w razie agresji na Polskę lub jej sojuszników, obejmujące wykorzystanie całego lub części potencjału państwa do odparcia agresji, poprzez przygotowanie i przeprowadzenie kampanii i operacji wojennych www.koziej.pl SGH 2008
Strategia udziału w sojuszniczych operacjach międzynarodowych Sens udziału w operacjach sojuszniczych Zasady strategiczne Celowość Ekonomia sił Zachowanie swobody działania www.koziej.pl SGH 2008
Udział w operacji NATO w Afganistanie Dylematy sojusznicze Ratować NATO przed psuciem się w Afganistanie Dylematy narodowe Konsolidacja operacyjna Ograniczenia operacyjne Rotacja wewnątrzsojusznicza www.koziej.pl SGH 2008
Strategia wyjścia z Iraku Strategiczne „window of oportunity” Nie demonizować daty kalendarzowej Strategiczny plan ewentualnościowy Opcja podstawowa Ewentualność szansy strategicznej (nowa poszerzona obecność międzynarodowa w wyniku nowego otwarcia polityczno- strategicznego) Ewentualność nowego wyzwania (dylematu decyzyjnego) strategicznego (usilna prośba USA o dalsze pozostanie w wyniku pogorszenia się sytuacji) www.koziej.pl SGH 2008
Tarcza w Polsce: szanse Wzmocnienie bezpieczeństwa bezpośredniego w następstwie strategicznej integracji z systemem bezpieczeństwa USA Wzmocnienie (unowocześnienie) systemu obronnego Perspektywa wzmocnionej współpracy ogólnej z USA Zalążek systemu NATO i systemu globalnego (z Rosją?) www.koziej.pl SGH 2008
Tarcza w Polsce: ryzyka Polityczne – Rosja, NATO, UE, opinia publiczna w kraju Operacyjne – nowe zagrożenia wywiadowcze, powietrzne, terrorystyczne, informacyjne, ekologiczne www.koziej.pl SGH 2008
Geostrategiczna wartość negocjacyjna Polski Czas i przestrzeń – jako wymiary wartości „rakietowej bramy operacyjnej” USA Polska Krótszy czas reakcji Większa przestrzeń Więcej rakiet – większe koszty Droższe systemy www.koziej.pl SGH 2008
Oczekiwania Polski Interoperacyjność z systemem NATO Wpływ na doktrynę użycia Wywiad, kontrwywiad, rozpoznanie Obrona powietrzna (PATRIOT, THAAD) System kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi (kompatybilność) Obrona antyterrorystyczna (obrona przed cyberterroryzmem) Lokalny system reagowania kryzysowego Współpraca pozawojskowa (naukowa, techniczna, przemysłowa, edukacyjna, zniesienie wiz itp..) www.koziej.pl SGH 2008
Podsumowanie Tarcza jako szansa i ryzyko Goła tarcza – nie „Wyzerowanie ryzyk” – minimum negocjacyjne Konieczna „wartość dodana” – dobry obopólny (polsko- amerykański) business polityczno- strategiczny i ekonomiczny Tarcza z pakietem istotnych korzyści - tak www.koziej.pl SGH 2008
Koncepcja transformacyjna www.koziej.pl SGH 2008
Zintegrowany system bezpieczeństwa narodowego Podsystem kierowania Podsystemy wykonawcze Wyspecjalizowane w dziedzinie bezpieczeństwa siły i środki państwa (dyplomacja, siły zbrojne, wywiad, kontrwywiad, policja, straż pożarna, straż graniczna, służby ratownicze itd.) Pozostałe elementy struktury państwowej www.koziej.pl SGH 2008
Zintegrowane kierowanie Kierowanie transformacją systemu bezpieczeństwa Kierowanie reagowaniem kryzysowym Kierowanie reagowaniem obronnym www.koziej.pl SGH 2008
SKŁAD SYSTEMU KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM RADA GABINETOWA RADA MINISTRÓW PREZYDENT PREMIER RADA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO Koordynacja ON Koordynacja BW MINISTER OBRONY NARODOWEJ MINISTER SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI Ministrowie Wojewodowie Samorządy www.koziej.pl SGH 2008
Kierowanie i dowodzenie SZ Kierowanie polityczne i wojskowe Funkcje kierowania strategicznego: Planowanie strategiczne Zarządzanie bieżące (transformacyjne) Dowodzenie operacyjne Struktury połączone Ciągłość dowodzenia pokojowego, kryzysowego i wojennego www.koziej.pl SGH 2008
Wyzwania transformacyjne wobec Sił Zbrojnych RP Synergiczność Jakość wojska Armia zawodowa Obronne przygotowanie społeczeństwa Rewolucja informacyjna Asymetryczność działań Wyprzedzająca strategia modernizacyjna Przeciw- zaskoczenie Konsolidacja dowodzenia Siły szybkiego reagowania (miejscowe) www.koziej.pl SGH 2008
Polska Państwa o nowoczesnych SZ potencjał Tempo modernizacji SZ Sprzęt na pojutrze (przyszłej generacji) L u k a Sprzęt na jutro Państwa o nowoczesnych SZ Sprzęt na dziś Polska Starogeneracyjne darowizny (sprzęt wczorajszy) czas 2007 2020 - 2025 Opcje strategii modernizacyjnych SZ RP: Strategia zapaści (pogodzenia się z losem) Strategia biernej kontynuacji (czekania na cud) Strategia ratunkowa (utrzymania dystansu) Strategia wyprzedzająca (przeskoku generacyjnego) www.koziej.pl SGH 2008
Niemilitarne wyspecjalizowane siły bezpieczeństwa Dyplomacja Służby specjalne (wywiad, kontrwywiad, służby antykorupcyjne) Siły i środki MSWiA (Policja, Straż Graniczna, Straż Pożarna) Siły i środki Ministerstwa Sprawiedliwości (Prokuratura, Służba Więzienna) Formacje ochronne, ratownicze i porządkowe (służby, straże, pogotowia) – podległe strukturom rządowym i samorządowym Pozarządowe agencje i firmy bezpieczeństwa (detektywistyczne, ochrony) www.koziej.pl SGH 2008
Siły ogólnego wsparcia bezpieczeństwa państwa Podmioty gospodarcze Podmioty informacyjne (media, nauka, kultura itp.) Publiczne (rządowe, samorządowe) Niepubliczne www.koziej.pl SGH 2008
Transformacja systemu bezpieczeństwa narodowego Integracja systemu kierowania – na wszystkich szczeblach Profesjonalizacja wyspecjalizowanych podsystemów wykonawczych Powszechność przygotowań na rzecz bezpieczeństwa (lokalne systemy bezpieczeństwa, zamiast systemu OT system BT – aktywizacja samorządów) www.koziej.pl SGH 2008
Synteza Skrzyżowanie terroryzmu z BMR – główne zagrożenia asymetryczne Strategia wyprzedzania – odpowiedzią na asymetryczność zagrożeń Strategia globalna odpowiedzią na niebezpieczeństwo anarchii strategicznej Zintegrowany, profesjonalny i powszechny system bezpieczeństwa narodowego www.koziej.pl SGH 2008
Zakończenie Dylemat kolejnej nowej strategii Debata strategiczna w NATO: inicjować i uczestniczyć Opracować własne strategie sektorowe i problemowe (w tym strategię udziału w misjach międzynarodowych, strategię antyterrorystyczną, strategie bezpieczeństwa informacyjnego itp.) www.koziej.pl SGH 2008
Pytania ????????? ? www.koziej.pl SGH 2008