Rozwój obszarów wiejskich w okresie programowania 2014-2020 – ujęcie horyzontalne Bruksela, 19 września 2013 Krzysztof Sulima Komisja Europejska DG Rolnictwo i Rozwój Obszarów Wiejskich Dział: Polityka rozwoju obszarów wiejskich

Wyzwania dla rolnictwa Wyzwania ekonomiczne Bezpieczeństwo żywnościowe Zmienność cen Kryzys ekonomiczny Wyzwania środowiskowe Emisja gazów cieplarnianych Degradacja gleby Jakość wody i powietrza Bioróżnorodność i siedliska Wyzwania terytorialne Witalność obszarów wiejskich Różnorodność rolnictwa w UE Ekonomiczne Środowiskowe Terytorialne 2

Wzmocniona konkurencyjność Instrumenty reformy Wzmocniona konkurencyjność Lepszy trwały rozwój Większa skuteczność Instrumenty pozwalające reagować na zmiany rynkowe Rezerwa kryzysowa / Instrumenty zarzadzania ryzykiem Lepsza pozycja rolników w krótkim łańcuchu dostaw Transfer wiedzy, innowacje i lepszy system usług doradczych Nowa "zielona" płatność w pierwszym filarze Wzmocniona zasada wzajemnej zgodności – zmiany klimatyczne Dwa priorytety środowiskowe w rozwoju obszarów wiejskich Transfer wiedzy, innowacje i lepszy system usług doradczych Restrukturyzacja dopłat bezpośrednich Wspólny kadr strategiczny dla funduszy EU Redystrybucja dopłat bezpośrednich pomiędzy i wewnątrz krajów członkowskich Dotacje związane z rozwojem obszarów wiejskich Pierwszy filar Drugi filar Elastycznosc 3

Główne elementy reformy Wspólne ramy z europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi Wspólne przepisy i umowy o partnerstwie: zapewnienie koordynacji, harmonizacji i komplementarności Wzmacnianie podejścia strategicznego i zintegrowanego programowania Jasne i uporządkowane polityczne priorytety – odejście od systemu "osi" Zwiększona elastyczność wykorzystania i łączenia działań w celu lepszego dostosowania do konkretnych potrzeb terytorialnych Zwiększony nacisk na efektywność i wydajność Zorientowanie na rezultaty: ustanowienie celów ilościowych na poziomie programu Usprawniony system monitorowania i oceny Wzmocnienie komplementarności z Filarem 1 WPR Przepisy horyzontalne nt. kontroli i zarzadzania finansami

Unijne priorytety rozwoju obszarow wiejskich Programowanie strategiczne Unijne priorytety rozwoju obszarow wiejskich 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich 2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych i promowanie innowacyjnych technologii oraz zrównoważone zarządzanie lasami 3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego, z włączeniem przetwórstwa i obrotu, promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie, dobrostan zwierząt 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów związanych z rolnictwem i leśnictwem 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym 6. Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich 5 5

Innowacyjność, zmiany klimatyczne, środowisko Programowanie strategiczne Priorytety ROW Focus areas Cele przekrojowe Transfer wiedzy i innowacji (a) innowacyjność, współpraca, rozwój bazy wiedzy; (b) powiązania między rolnictwem, produkcja żywności, leśnictwem a badaniami i innowacyjnością; (c) uczenie się przez całe życie oraz szkolenie zawodowe. 2. Konkurencyjność i rentowność gospodarstw, technologie innowacyjne, zrównoważone zarządzanie lasami (a) wyniki ekonomiczne gospodarstw, restrukturyzacja i modernizacja gospodarstw, szczególnie w celu zwiększenia udziału w rynku oraz zróżnicowanie produkcji rolnej; (b) ułatwianie startu odpowiednio wykwalifikowanym rolnikom oraz wymiana pokoleń. 3. Organizacja łańcuchami żywnościowymi (przetwórstwo, obrót), dobrostan zwierząt, zarzadzanie ryzykiem (a) zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowym poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów i organizacje międzybranżowe; (b) zarzadzanie prewencja i ryzykiem w gospodarstwach. Innowacyjność, zmiany klimatyczne, środowisko 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów (a) bioróżnorodność, obszary Natura 2000, obszary z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami, rolnictwo o wysokiej wartości przyrodniczej, stan europejskich krajobrazów; (b) poprawa gospodarowania woda, zarządzanie użyciem nawozów i pestycydów; (c) przeciwdziałanie erozji gleb i poprawa gospodarowania glebą. 5. Efektywne zarzadzanie zasobami i przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu (a) efektywność korzystania z zasobów wodnych; (b) efektywność korzystania z energii; (c) odnawialne źródła energii, produkty uboczne, odpady, pozostałości i inne surowce nieżywnościowych dla celów bio-gospodarki; (d) ograniczenie emisji gazów i amoniaku; (e) pochłanianie dwutlenku węgla. 6. Włączenie społeczne, ograniczenie ubóstwa, rozwój ekonomiczny (a) różnicowania działalności, zakładanie i rozwój małych przedsiębiorstw i tworzenia miejsc pracy; (b) lokalny rozwój na obszarach wiejskich; (c) zwiększanie dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych na obszarach wiejskich. 6

1. Employment 75% of the 20-64 year-olds to be employed 2. R&D / innovation 3% of the EU's GDP (public and private combined) to be invested in R&D/innovation 3. Climate change / Energy greenhouse gas emissions 20% (or even 30%, if the conditions are right) lower than 1990 20% of energy from renewables 20% increase in energy efficiency 4. Education reducing school drop-out rates below 10% at least 40% of 30-34–year-olds completing third level education 5. Poverty / social exclusion at least 20 million fewer people in or at risk of poverty and social exclusion EU 2020 główne cele Priorytety ROW 2. Konkurencyjność i rentowność gospodarstw, innowacje 3. Organizacja łańcuchów żywnościowych, zarzadzanie ryzykiem, dobrostan zwierząt 5. Efektywne zarzadzanie zasobami i gospodarka niskoemisyjna 4. Odtwarzanie, ochrona i wzmacnianie ekosystemów 6. Włączenie społeczne, ograniczanie ubóstwa, rozwój ekonomiczny 1. Transfer wiedzy i innowacji 1. Badanie, rozwój technologiczny, innowacyjność 2. Technologie informacyjno-komunikacyjne 3. Konkurencyjność MiSP, rolnictwo, leśnictwo 4. Niskoemisyjna gospodarka 8. Zatrudnienie i mobilność 6. Środowisko i efektywne zarzadzanie zasobami 5. Przystosowanie do zmian klimatycznych, przeciwdziałanie i zarzadzanie ryzykiem 9. Włączenie społeczne i zwalczanie ubóstwa 11. Efektywna administracja publiczna 10. Edukacja, dokształcanie przez cale życie Cele tematyczne Wsparcie techniczne 3. Konkurencyjność MiSP, rolnictwo, leśnictwo 5. Przystosowanie do zmian klimatycznych, przeciwdziałanie i zarzadzanie ryzykiem 6. Środowisko i efektywne zarzadzanie zasobami

Nowe ramy polityki rozwoju obszarów wiejskich Wspólna Polityka Rolna Rentowna produkcja żywności Zrównoważone zarzadzanie zasobami naturalnymi Zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich Filar 1 Filar 2: Rozwój obszarów wiejskich 6 priorytetów Europa 2020 Strategia dla zrównoważonego, włączającego i inteligentnego rozwoju Europejskie Fundusze Strukturalne i Inwestycyjne 11 celów tematycznych Horyzont 2020 Badania związane z rolnictwem Europejskie Partnerstwo na rzecz innowacji Wydajne i zrównoważone rolnictwo

Koordynacja z innymi funduszami strukturalno-inwestycyjnymi Nowe ramy polityki rozwoju obszarów wiejskich Koordynacja z innymi funduszami strukturalno-inwestycyjnymi Poziom europejski Rozporządzenie dotyczące wspólnych przepisów dla funduszy obejmuje EAFRD, ERDF, ESF, CF, EMFF Odzwierciedlające EU2020 poprzez 11 wspólnych celów tematycznych uwzględnionych w każdym z tych funduszy Poziom krajowy Umowy partnerskie Dokument krajowy demonstrujący plany użycia funduszy by osiągnąć cele EU2020 Poziom krajowy lub regionalny Program(y) rozwoju obszarów wiejskich (Programy operacyjne innych funduszy)

Programowanie rozwoju obszarów wiejskich Program rozwoju obszarów wiejskich Podprogramy tematyczne Łączenie działań dla priorytetów i obszarów -------- SWOT Priorytety Unii & obszary Strategia visa Ewaluacja ex-ante Odzwierciedlenie strategii innych funduszy i ram strategicznych Przygotowanie (włącznie z ewaluacją warunków ex-ante) Wdrażanie (włącznie z ustanowieniem etapów i celów) 10 10

Rodzaje programów rozwoju obszarów wiejskich Programy rozwoju obszarów wiejskich Programy regionalne lub krajowe Ramy krajowe w przypadku programów regionalnych Podprogramy tematyczne: Opcjonalne, w celu osiągniecia priorytetu/ów Przyczynienie się do realizacji priorytetów UE poprzez odpowiedz na specyficzne potrzeby: Młodych rolników Małych gospodarstw rolnych Obszarów górskich Krótkich łańcuchów dostaw SWOT I identyfikacja potrzeb, które należy uwzględnić w podprogramie Szczegółowe cele oraz wybór środków Plan wskaźników (zarzadzanie środkami finansowymi wspólne z programem głównym) 11

Rozwój obszarów wiejskich: szeroki wachlarz działań Transfer wiedzy Podstawowe usługi i odnowa wsi Płatności dla obszarów z ograniczeniami Usługi doradcze Inwestycje w rozwój obszarów leśnych Dobrostan zwierząt Systemy jakości Tworzenie grup producentów Płatności leśno-środowiskowe i klimatyczne Inwestycje w środki trwałe Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne Współpraca Przywracanie potencjału produkcji rolnej Rolnictwo ekologiczne Zarządzanie ryzykiem Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej Płatności dla obszarów Natura 2000 i Ramowa Dyrektywa Wodna Leader

Priorytet 1: ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich Obszary Przykłady Transfer wiedzy i działania informacyjne Usługi doradcze Inwestycje w nowe technologie w dziedzinie leśnictwa oraz w przetwarzanie i wprowadzanie do obrotu produktów leśnych Współpraca (nowe technologie) [….] zwiększanie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach wiejskich Projekty demonstracyjne lub innowacyjne formy kształcenia Szkolenia dla rolników na tematy związane z nowymi wymogami filaru I Tworzenie usług doradczych wzmacnianie powiązań między rolnictwem i leśnictwem a badaniami i innowacją promowanie uczenia się przez całe życie oraz szkolenia zawodowego w sektorach rolnym i leśnym 13 13

Priorytet 1 – przykładowe działania Inwestycje w nowe technologie w dziedzinie leśnictwa Beneficjenci: także gminy i ich stowarzyszenia Zawiera: inwestycje zwiększające potencjał leśny, przetwarzanie, wprowadzanie do obrotu produktów leśnych Inwestycje związane z podwyższaniem wartości gospodarczej lasów mogą obejmować inwestycje w maszyny leśne i praktyki oszczędzające gleby i zasoby Transfer wiedzy / usługi doradcze Beneficjenci: rolnicy, posiadacze lasów, MŚP, dostawcy szkoleń i usług doradczych 14

Priorytet 2: poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych Obszary Przykłady Inwestycje w środki trwałe Rozwój gospodarstw rolnych i działalności gospodarczej Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych Współpraca Usługi doradcze ułatwianie restrukturyzacji gospodarstw stojących przed poważnymi problemami strukturalnymi, a szczególnie gospodarstw rolnych o niskim poziomie uczestnictwa w rynku - Inwestycje w celu poprawy konkurencyjności gospodarstw ; Inwestycje związane z przetwórstwem i marketing produktów Inwestycje w infrastrukturę związaną z przystosowaniem się do zmian klimatycznych ułatwianie wymiany pokoleń w sektorze rolnym 15 15

Priorytet 2 – przykładowe działania Inwestycje w środki trwałe - Beneficjenci: gospodarstwa rolne przy celu poprawy efektywności gospodarstwa rolnego ale również inni beneficjenci w przypadku pozostałych celów działania: przetwarzanie, wprowadzanie do obrotu produktów, Infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa (np. dostęp do gruntów, scalanie i poprawa gruntów, gospodarka wodna itp.) oraz inwestycje nieprodukcyjne. Rozwój gospodarstw rolnych i działalności gospodarczej - Beneficjenci: rolnicy, członkowie gospodarstwa rolnego, MSP Poprzez wsparcie dla: Młodych rolników Działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich Rozwoju małych gospodarstw 16

Priorytet 3: Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie Obszary Przykłady Tworzenie grup producentów Systemy jakości produktów rolnych Współpraca Zarzadzanie ryzykiem Zapobieganie zniszczeniom i odtwarzanie lasów Tworzenie grup producentów Współpraca rolników i przetwórców w celu rozwoju nowych produktów wspieranie zarządzania ryzykiem w gospodarstwach rolnych lepsze zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowym poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów 17 17

Priorytet 3 – przykładowe działania Tworzenie grup producentów: Beneficjenci: wsparcie ograniczone dla grup zdefiniowanych jako MSP (max. 50 milionów €; 250 pracowników) Cele: Dostosowanie do wymogów rynkowych Wspólne wprowadzanie towarów do obrotu Ustanawianie wspólnych zasad dotyczących informacji o produkcji Rozwijanie umiejętności biznesowych, ułatwianie procesów wprowadzania innowacji Możliwość otrzymania zaliczki w pierwszym roku Inwestycje w celu przywrócenia potencjału produkcji rolnej zniszczonego przez klęski żywiołowe i katastrofy (odtwarzanie gruntów rolnych) oraz wprowadzanie odpowiednich działań ograniczających skutki prawdopodobnych klęsk i katastrof Beneficjenci: rolnicy ale również podmioty publiczne jeśli istnieje związek między inwestycją a potencjałem produkcji rolnej 18

Priorytet 4: Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa; Priorytet 5: Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu Obszary Priorytet 4 Zalesianie Płatności rolno-środowiskowo- klimatyczne Rolnictwo ekologiczne Płatności związane z Natura 2000 i Ramowa Dyrektywa Wodna Inwestycje Inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych odtwarzanie i zachowanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000, oraz rolnictwa o wysokiej wartosci przyrodniczej i stanu europejskich krajobrazów Przykłady Inwestycje w celu redukcji zużywanej energii i wody Wsparcie na utrzymanie zagrożonych siedlisk Działania podtrzymujące dobry stan wód i gleb poprawa gospodarki wodnej; poprawa gospodarowania glebą Priorytet 5 Korzystanie z zasobow wodnych Korzystanie z energii odnawialne źródła energii, bio- gospodarka redukcja emisji promowanie pochłaniania dwutlenku węgla 19 19

Priorytet 4: linia bazowa dla płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych RSK Dodatkowe koszty i utracone dochody (koszty tranzakcyjne, jeśli konieczne) Linia bazowa RSK Odpowiednie minimalne wymogi dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin + inne odpowiednie wymogi w prawie krajowym Zasada wzajemnej zgodności (dobra praktyka rolna i środowiskowa + wymogi podstawowe w zakresie zarządzania) 20

Priorytety 4 & 5 – przykładowe działania Działania leśne Beneficjenci: także gminy i ich stowarzyszenia Zalesianie dotyczy zarówno gruntów rolniczych i nierolniczych; wsparcie pokrywa koszty ustanowienia i utrzymania przez max. 10 lat Zakładanie systemów rolno leśnych – użytkowanie gruntów w których drzewa uprawia się w połączeniu z rolnictwem na tym samym gruncie: wsparcie pokrywa koszty ustanowienia i utrzymania przez max. 3 lata Zapobieganie zniszczeniom lasów oraz odtwarzanie lasów: Utworzenie infrastruktury ochronnej (np. pasy przeciwpożarowe) Lokalne działania zapobiegawcze na małą skalę Instalowanie I modernizowanie urządzeń do monitorowania pożarów lasów, występowania szkodników Przywracanie zniszczonego potencjału leśnego (wskutek pożarów, klęsk, w tym szkodników i chorób) 21

Priorytet 6: zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich Obszary Przykłady LEADER Rozwój gospodarstw i małych przedsiębiorstw Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich Różnicowanie działalności, zakładanie MSP, tworzenie miejsc pracy Wdrażanie strategii rozwoju lokalnego Rozwój i wprowadzanie agro- turystyki Wspieranie usług zdrowotnych Wspieranie rozwoju lokalnego Zwiększanie dostępności technologii informacyjno-komunikacyjnych, dostępu do nich i poprawy ich jakości 22 22

Priorytet 6 – przykładowe działania (1) Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich Wsparcie obejmuje: Sporządzenie i aktualizowanie planów rozwoju gmin na obszarach wiejskich oraz planów ochrony obszarów Natura 2000 i innych obszarów o wysokiej wartości przyrodniczej Inwestycje związane z mała infrastrukturą w tym te związane z energia odnawialną Infrastruktura szerokopasmowa oraz zapewnienie dostępu do łączności szerokopasmowej Inwestycje w tworzenie, ulepszenie i rozwijanie podstawowych usług dla ludności wiejskiej (kultura, rekreacja) Inwestycje organów publicznych w infrastrukturę rekreacyjną, informację turystyczną Badania i inwestycje związane ze stanem dziedzictwa kulturowego I przyrodniczego wsi Inwestycje musza być zgodne z planami rozwoju gmin i z lokalna strategia rozwoju, jeśli takowe istnieją. 23

Priorytet 6 – przykładowe działania: Współpraca Różne formy kooperacji między różnymi podmiotami: ekonomiczna, środowiskowa, społeczna Rozwój nowych produktów, praktyk, procesów i technologii w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym oraz projekty pilotażowe Współpraca między małymi podmiotami przy organizowaniu wspólnych procedur pracy, wspólnym korzystaniu z pomieszczeń i zasobów Współpraca horyzontalna i wertykalna między podmiotami łańcucha dostaw w celu promowania krótkich łańcuchów dostaw i rynków lokalnych Współpraca w celu przeciwdziałania zmianie klimatu lub przystosowania się do niej Wspólne podejście do projektów środowiskowych i ciągłych praktyk w zakresie ochrony środowiska Opracowanie planu urządzenia lasu Realizacja lokalnych strategii rozwoju dotyczących co najmniej jednego z priorytetów UE w zakresie rozwoju obszarów wiejskich 24

Priorytet 6 – Rozwój promowany przez wspólnoty lokalne Strategia Europa 2020: Rozwój terytorialny na poziomie sub-regionalnym jako element przekrojowy we wzroście sprzyjającym włączeniu społecznemu Propozycje legislacyjne dla funduszy UE 2014-2020: zapewnia wspólne podejście do wspierania rozwoju społeczności lokalnych (Art 28-31 Reg CSF), uzupełnione szczególnymi zasadami dotyczącymi poszczególnych funduszy umożliwia zintegrowane wykorzystanie wszystkich funduszy objętych zakresem wspólnych ram w poziomie sub-regionalnym do realizacji lokalnych strategii rozwoju definiuje jasno elementy i zadania lokalnych strategii i grup działania 25

Elementy strategii rozwoju lokalnego Lokalne strategie muszą zawierać przynajmniej: definicję obszaru i ludności objętych strategią analizę potrzeb i potencjału obszaru w zakresie rozwoju opis strategii i jej celów oraz hierarchię celów plan działania opis rozwiązań w zakresie zarządzania i monitorowania strategii plan finansowy strategii, w tym planowaną alokację każdego z funduszy Wybór i zatwierdzenie wszystkich strategii rozwoju lokalnego zostają zakończone najpóźniej do dnia 31 grudnia 2015 r. 26

Zadania lokalnych grup działania Zadania lokalnych grup działania obejmują: rozwijanie potencjału podmiotów lokalnych do opracowywania i realizowania operacji opracowanie przejrzystej procedury i kryteriów wyboru operacji zapewnianie spójności ze strategią rozwoju lokalnego podczas wyboru operacji przyjmowanie wniosków wybór operacji i ustalanie kwoty wsparcia monitorowanie realizacji strategii rozwoju lokalnego 27

Co nowego? Możliwość finansowania lokalnych strategii rozwoju z kilku funduszy Umowa partnerska powinna zdefiniować jak strategia będzie finansowana i z pomocą których funduszy "pakiet startowy LEADER" Ułatwianie tworzenia grup lokalnych i ich zdolności w tworzeniu strategii oraz wspieranie małych projektów pilotażowych; szkolenie i tworzenie sieci kontaktów w celu przygotowania strategii Wsparcie przygotowawcze dla projektów współpracy nieterytorialnej i transnarodowej Poziom wsparcia dla LEADER w ramach EFRROW do 80% (90% dla regionów słabiej rozwiniętych) (w obecnym okresie: 50 i 85%) W ramach EFRROW minimum 5% środków tego funduszu na poziomie każdego programu musi zostać przeznaczone dla LEADER 28

Przykład strategii rozwoju lokalnego Lokalne grupy dzialania EFRR EFS EFRROW EFMR Wladze lokalne Lokalni przedsiebiorcy Lokalne org.pozarzadowe, spoleczenstwo obywatelskie Staregia rozwoju regionalnego Projekt 3 Projekt 4 Koszty funkcjonowania przez fundusz glowny Projekt 1 Projekt 2 29

Dziękuję za uwagę!