Wykład: ROLA INWESTYCJI W PROCESACH WZROSTU GOSPODARCZEGO

Zmiany konsumpcji i inwestycji, USA 1960-2000

Inwestycje – definicje Inwestycje – są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Całkowite inwestycje obejmują inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w kapitał obrotowy. Begg, Fischer, Dornbusch Inwestycje - polegają na powiększaniu w danym społeczeństwie zasobu budynków, maszyn i urządzeń oraz zapasów w ciągu roku. Samuelson, Nordhaus Inwestycje - to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki, maszyny, wyposażenie i zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na zakup mieszkań. Hall, Taylor

Stopa inwestycji a wzrost gospodarczy

GDP per capita a wartość kapitału przypadającego na 1 pracownika w 1990 r. Źródło: Summers & Heston, NBER

Krótkookresowa funkcja produkcji a inwestycje w majątek trwały Wielkość produkcji Wzrost wielkości majątku trwałego przesuwa krótkookresową funkcję produkcji w górę Y Krótkookresowe funkcje produkcji N Wielkość zatrudnienia

I = a I = a - (b*R) Funkcje inwestycji A) B) INWESTYCJE AUTONOMICZNE STOPA % INWESTYCJE I = a - (b*R)

Funkcje inwestycji (c.d.) DOCHÓD NARODOWY INWESTYCJE I = f (r, Y) I = K* - K-1 D) K*= k (W/RK)Y POŻĄDANY ZASÓB KAPITAŁU ZASÓB KAPITAŁU W POPRZEDNIM OKRESIE CENA WYNAJMU KAPITAŁU PŁACE

Inwestycje, stopa % i rentowność projektów inwestycyjnych

Inwestycje, stopa % i oczekiwania r dobre perspektywy STOPA % KRZYWE INWESTYCJI I1 złe perspektywy I0 I2 I PLANOWANE INWESTYCJE

Wyznaczniki bogactwa wg A.Smitha “Nie można powiększyć wartości rocznego produktu ziemi i pracy jakiegoś narodu inaczej, jak tylko albo zwiększając liczbę pracowników produkcyjnych, albo też siłę produkcyjną tych pracowników, którzy byli dotychczas zatrudnieni.” “Liczba pracowników produkcyjnych może wzrosnąć tylko i wyłącznie w następstwie wzrostu kapitału (czyli wzrostu funduszów przeznaczonych na ich utrzymanie.” “Siła produkcyjna danej liczby pracowników nie może wzrosnąć inaczej, jak tylko w następstwie pewnego ulepszenia i zwiększenia ilości maszyn i narzędzi, które ułatwiają i skracają pracę, albo też w następstwie bardziej właściwego podziału i rozkładu pracy.” Smith A.: Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów. T. 1. PWN, W-wa 1954 t.1, s.435

Wyznaczniki bogactwa narodu (dochodu narodowego) wg Adama Smitha BOGACTWO NARODU Siła produkcyjna pracy Liczba pracowników produkcyjnych Podział pracy Akumulacja kapitału Akumulacja kapitału

Klasyczne funkcje wzrostu 1. Klasyczna funkcja wzrostu q = a * l + b * k q – tempo wzrostu produkcji a – udział siły roboczej w tworzeniu dochodu narodowego l – tempo przyrostu siły roboczej b – udział kapitału w tworzeniu dochodu narodowego k – tempo przyrostu zasobów kapitałowych 2. Neoklasyczna funkcja wzrostu J.Meade’a q = a * l + b * k + r r – tempo postępu technologicznego

Evsey D. Domar (1914 – 1997) Capital Expansion, Rate of Growth and Employment, 1946, "Econometrica”.

Model wzrostu Evseya Domara 1.Wpływ inwestycji na zdolności produkcyjne dodatkowe inwestycje zwiększają krajowe zasoby kapitału, zwiększają zdolności wytwórcze gospodarki, podnoszą potencjalny poziom dochodu narodowego Yq = I * e e – produktywność nowych inwestycji 2.Wpływ inwestycji na popyt zagregowany Yd = I * mi

Model wzrostu Evseya Domara (c.d.) 3.Wymóg wzrostu zrównoważonego wzrost zrównoważony = wzrost przy pełnym wykorzystaniu zasobów Yq = Yd I * e = I * 1 / s czyli I / I = e * s

Model wzrostu Evseya Domara (c.d.) I / I < e * s przyrost inwestycji zbyt niski, aby zapełnić pełne wykorzystanie rozszerzających się zdolności wytwórczych; pojawia się luka deflacyjna I / I > e * s przyrost inwestycji zbyt duży; szybki wzrost popytu, przy zbyt małym wzroście produkcji; pojawia się luka inflacyjna

"for his contributions to the theory of economic growth" Robert Solow                                 Nagroda Nobla (1987) "for his contributions to the theory of economic growth"                                                                                        

Funkcja produkcji w modelu Solowa Funkcja produkcji Cobb-Douglasa - małe litery oznaczają wskaźniki per capita Wersja funkcji produkcji używana w modelu Solowa – pokazuje produkcję per capita jako funkcję zasobów kapitałowych per capita

Model Solowa – analiza graficzna

Funkcja deprecjacji w modelu Solowa Funkcja deprecjacji – inwestycje wymagane, aby utrzymać zasoby kapitałowe na dotychczasowym poziomie (zerowa zmiana wartości netto zasobów kapitałowych). Punkt przecięcia funkcji deprecjacji oraz funkcji oszczędności określa stałe (stabilne) k* (poziom zasobów kapitałowych przy którym bieżące oszczędności = inwestycjom odtworzeniowym). Jeżeli zasoby kapitałowe = k*, nie będzie dalszych zmian w k. Roczna stopa deprecjacji zasobów kapitałowych w USA wynosi 8%.

Dynamika wzrostu w modelu Solowa Załóżmy, że w bieżącym okresie (t) zasoby kapitałowe per capita są mniejsze niż k*; czyli bieżące inwestycje będą większe niż inwestycje odtworzeniowe, co oznacza, że nastąpi przyrost zasobów kapitałowych. Mamy odwrotną teoretyczną zależność pomiędzy poziomem zasobów kapitałowych a stopą wzrostu gospodarczego (hipoteza konwergencji).

Hipoteza konwergencji

Krytyka modelu i wprowadzone modyfikacje Model przewiduje osiągnięcie stanu wzrostu zerowego w zaawansowanych gospodarkach z dużymi zasobami kapitałowymi (nie ma wzrostu, bo bieżące inwestycje zrównują się z inwestycjami odtworzeniowymi). Tymczasem w dojrzałych gospodarkach jak np. w gospodarce USA ciągle występuje dodatnie tempo wzrostu. Główne modyfikacje modelu polegają na wprowadzenie postępu technicznego do parametru A funkcji produkcji (zwiększenie A powoduje przesunięcie funkcji produkcji w górę).

Model wzrostu Roberta Solowa – warunek wzrostu zrównoważonego Inwestycje netto = n * K n - przyrost siły roboczej K- zasób kapitału Oszczędności netto = s * Y s- stopa oszczędności Y- dochód (PKB) Warunek wzrostu zrównoważonego n * K = s * Y s / n = K / Y K / Y - współczynnik kapitałochłonności

Postęp techniczny w modelu wzrostu R. Solowa Inwestycje netto = (n + g) * K g - postęp techniczny (tempo zmian technologii) Warunek wzrostu zrównoważonego (n + g) * K = s * Y s / (n + g) = K / Y

Inwestycje w Polsce w 2007 r. W 2007 roku wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej wynosiła 191 714 mln zł, w tym wartość nakładów na: − budynki i budowle – 103 930 mln zł (54,2%); − maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia – 63 825 mln zł (33,3%); − środki transportu – 22 844 mln zł (11,9 %). W roku 2007 zaobserwowano – w porównaniu z rokiem poprzednim – wzrost wartości nakładów inwestycyjnych (w cenach stałych) o 20,4%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2007 roku

Środki trwałe w Polsce, 2007 Wartość brutto środków trwałych w gospodarce narodowej według stanu w dniu 31 XII 2007 r. w bieżących cenach ewidencyjnych wynosiła 2 061 215 mln zł; w tym: − wartość budynków i budowli – 1 346 239 mln zł (65,3%); − wartość maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi – 565 469 mln zł (27,4%); − wartość środków transportu – 131 571 mln zł (6,4%). Ocenia się, że środki trwałe w gospodarce narodowej na koniec roku 2006 były umorzone w 46,8%; w tym: − budynki i budowle – 38,8%; − maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia – 62,8%; − środki transportu – 55,4 %. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2007 roku

Przedsiębiorstwa inwestują po to, by osiągnąć zyski. Decyzje inwestycyjne zależą od: a) stanu popytu na produkt wytwarzany przez nowe inwestycje, b) poziomu stóp % i podatków oddziałujących na koszty inwestycji, c) oczekiwań przedsiębiorstw dot. sytuacji gospodarczej w przyszłości.

Determinanty inwestycji w sektorze MSP, 2008 Czynniki decydujące o podjęciu inwestycji Ogółem MSP rosnący popyt na nasze produkty / usługi (wzrost liczby zakupów / zamówień) 7,39 rosnące wymagania klientów 7,32 posiadanie nadwyżek finansowych / wolnych środków 6,47 inwestycje poczynione przez konkurencję (chęć sprostania konkurencji) 6,11 ogólna dobra koniunktura gospodarcza 5,89 wysoka oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji (spodziewany wyraźny wzrost zysków) 5,82 możliwość skorzystania z funduszy unijnych 5,00 atrakcyjne (akceptowalne) oprocentowanie kredytu 4,74 łatwość uzyskania kredytu (proste procedury) 4,61 łatwy dostęp do leasingu / proste procedury 4,24 Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2007, Rynek usług bankowych

Inwestycje dokonane w ostatnich 12 miesiącach (ogółem MSP) Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2008, Rynek usług bankowych

Źródła finansowania inwestycji w sektorze MSP Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2008, Rynek usług bankowych