RATOWNICZO-GAŚNICZEGO KLUCZOWE ZMIANY W PLANOWANIU OPERACYJNYM I ORGANIZACJI KRAJOWEGO SYSTEMU RATOWNICZO-GAŚNICZEGO Dariusz Marczyński KCKR i OL - 10 kwietnia 2015 r.

Z historii zawodowej straży pożarnej (przed PSP) można wyróżnić w XX wieku następujące dziedziny wiedzy i umiejętności o charakterze ratowniczym: pierwsza pomoc i samoratowanie strażaków (powszechne) gaszenie pożarów (powszechne), ratownictwo techniczne, głównie z przeznaczeniem na awarie budowlane, potem w komunikacji, techniki wysokościowe, działania ratownicze w czasie powodzi, działania ratownicze i ochronne podczas zagrożeń militarnych z użyciem broni chemicznej i atomowej (dzisiaj CBRNE wynikające głównie z zagrożeń T).

Zarys historyczny w ratownictwie

Organizacja ratownictwa w KSRG do 2010 r.

Problem w organizacji ratownictwa technicznego i chemicznego w KSRG do roku 2010

Oczekiwany standard ratownictwa w PSP (proces) od 2011 r.

112 STRATEGIA STRATEGIA PAŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RACJA STANU STRATEGIA PAŃSTWA /INTERES PAŃSTWA/ STRATEGIA Ochrona przed wszelkimi BEZPIECZEŃSTWA zagrożeniami wraz z likwidacją NARODOWEGO Ochrona przed zagrożeniami życia, zdrowia, środowiska i mienia STRATEGIA / w tym infrastruktury/ oraz ich skutkami mogącymi mieć niekorzystny OCHRONY wpływ na funkcjonowanie LUDNOŚCI społeczności lub na jej przetrwanie Ochrona ludności Ratowanie w trybie pilnym w stanach nagłego zagrożenia STRATEGIA życia i zdrowia oraz RATOWNICTWA mienia i środowiska Inne elementy i zadania w sferze bezpieczeństwa Zapewnienie niezbędnych warunków do życia (przetrwania) 112 "działania ratownicze" - każda czynność podjęta w celu likwidacji nagłego zagrożenia życia, zdrowia, mienia i środowiska realizowana w trybie pilnym DZIAŁANIA RATOWNICZE Opieka medyczna Zapewnienie porządku publicznego i przestrzeganie prawa Opieka psychologiczna Informowanie, alarmowanie i ostrzeganie ludności o zagrożeniach Ratownictwo Pomoc humanitarna i socjalna

FAZY ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM w stanach normalnych w sytuacjach (działaniach rutynowych) kryzysowych w stanach nadzwyczajnych BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE Ratownictwo w ochronie ludności zapobieganie przygotowanie odbudowa doraźna w zakresie gotowości operacyjnej reagowanie RATOWNICTWO Pomoc wzajemna w ramach Mechanizmu Wspólnotowego Unii europejskiej Współpraca Cywilno-Wojskowa (Wojskowo-Cywilna) Przyjęcie pomocy zagranicznej długoplanowa (program odbudowy) Działania ratownicze

Dziedziny ratownictwa w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym RATOWNICTWO INNE DZIEDZINY Z ZAKRESU OL P R M SOR ZRM RATOWNICTWO MEDYCZNE człowiek zwierzęta Usuwanie skutków zdarzenia i odtwarzanie zasobów ratowniczych HUMANITARNA POMOC środowisko RATOWNICTWO WYSOKOŚCIOWE GASZENIE POŻARÓW RATOWNICTWO TECHNICZNE RATOWNICTWO CHEMICZNE RATOWNICTWO EKOLOGICZNE mienie RATOWNICTWO NA AKWENACH EWAKUACJA GÓRSKIE LOTNICZE WODNE INNE RODZAJE MORSKIE GÓRNICZE

społecznych organizacji ratowniczych droga „łańcuch ratowniczy” Szpital SOR Centrum urazowe zgłoszenie zdarzenia dysponowanie SIS KSRG i PRM oraz służb i podmiotów ujętych w planie Uruchomienie KSRG i PRM dyspozytor PSP medyczny 998 999 997 (112) Policji 60’ – „złota godzina” obywatele uczestnicy zdarzenia (nagłego zagrożenia) Policja zarządcy dróg i podmioty drogowe wolontariusze społecznych organizacji ratowniczych samorządy inne podmioty deklarujące gotowość Partnerzy ratownictwa straż miejska (gminna) OSP ZRM zdarzenie

SFERA OCHRONY LUDNOŚCI Ratownictwo W KSRG to: Organizowanie i prowadzenie działań ratowniczych przez służby i podmioty ratownicze według uzgodnionych zasad i procedur oraz zasobów Prawo dotyczące zapobiegania, przygotowania i reagowania na zagrożenia oraz usuwania skutków Ratownictwo ZDARZENIE RUTYNOWE NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIE KATASTROFA Prawo kryzysowe ZDARZENIE NADZWYCZAJNE (SYTUACJA KRYZYSOWA) Organ władzy Katastrofa Stan klęski żywiołowej Prawo dotyczące wprowadzania stanów nadzwyczajnych Stan wyjątkowy Stan wojenny

Zadania organizatora systemu ratowniczego Analiza Zagrożeń i Ryzyka -------------------------------------------------------- WEDŁUG WŁAŚCIWOŚCI TERYTORIALNEJ Analiza Zabezpieczenia Operacyjnego ----------------------------------------------------------------- „FOTOGRAFIA” STANU BEZPIECZEŃSTWA WNIOSKI DO POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA ---------------------------------------------------------------------- GMINA I POWIAT WOJEWÓDZTWO KRAJ PLAN POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA INSTRUMENTY ORGANÓW WŁADZY W KSZTAŁTOWANIU POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA WEDŁUG WŁAŚCIWOŚCI TERYTORIALNEJ

Zarządzanie systemem ratowniczym Analiza Zagrożeń i Ryzyka -------------------------------------------------------- RAPORT O BEZPIECZEŃSTWIE ELEMENT LOKALNEJ I REGIONALNEJ ANALIZY ZAGROŻEŃ Analiza Zabezpieczenia Operacyjnego ----------------------------------------------------------------- PLAN POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA INSTRUMENTY ORGANÓW WŁADZY W KSZTAŁTOWANIU POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZATWIERDZANIE PLANU RATOWNICZEGO ---------------------------------------------------------------------- ZBIÓR ZASAD i PROCEDUR POSTĘPOWANIA ORAZ WYKAZ SIŁ I ŚRODKÓW STAROSTA (PREZYDENT) - ZARZĄDZAJĄCY SYSTEMEM RATOWNICZYM NA OBSZARZE POWIATU WOJEWODA - ZARZĄDZAJĄCY SYSTEMEM RATOWNICZYM NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA KOMENDANT GŁÓWNY PSP - ZARZĄDZAJĄCY SYSTEMEM RATOWNICZYM NA OBSZARZE KRAJU

Planowanie Operacyjne to: całokształt przedsięwzięć organizacyjnych polegających na opracowaniu i aktualizacji analiz, wniosków, zasad, planów i programów w celu osiągnięcia niezbędnego poziomu gotowości operacyjnej, w tym sieci podmiotów ratowniczych w ramach przygotowań do działań ratowniczych, wobec zidentyfikowanych zagrożeń; przygotowywanie i aktualizowanie planów ratowniczych przewidzianych do stosowania w fazie reagowania – działań ratowniczych; analizowanie i ocena KSRG poprzez kontrolę jakości działań i ćwiczeń ratowniczych; analizowanie efektywności inwestycji w infrastrukturę, sprzęt i wyszkolenie ratowników i dowódców podmiotów ratowniczych w aspekcie lokalnych i krajowych priorytetów ratowniczych.

Elementy kosztów ratownictwa wobec postawionych zadań i przyjętego poziomu gotowości operacyjnej w KSRG wyszkolenie i doskonalenie zawodowe; wyposażenie w sprzęt i koszty jego utrzymania; dyspozycyjność sił i środków na przyjętym poziomie gotowości i w oparciu o przyjęte kryteria operacyjne; stałe koszty infrastruktury na podstawie aktualnej sieci podmiotów KSRG.

Obszar chroniony - należy przez to rozumieć teren, obszar lub obiekt, na który - w zależności od rodzaju zagrożenia i miejsca zdarzenia - podmiot systemu ratowniczego przybędzie w pierwszej kolejności, w aktualnej fazie rozwoju działań ratowniczych. Gotowość operacyjna - należy przez to rozumieć zdolność do realizowania podstawowych lub specjalistycznych czynności ratowniczych w poszczególnych dziedzinach ratownictwa, wynikającą z określonej dyspozycyjności, stanu wyszkolenia i wyposażenia w sprzęt ratowniczy, w tym sprzęt ochrony osobistej. Czynności ratownicze: podstawowe - należy przez to rozumieć czynności realizowane w poszczególnych dziedzinach ratownictwa przez wszystkich ratowników podmiotów systemu ratowniczego, specjalistyczne - należy przez to rozumieć czynności realizowane z użyciem sprzętu specjalistycznego przez przeszkolonych, według programów szkoleń specjalistycznych, ratowników podmiotów systemu ratowniczego.

KP PSP SGRChem. WSKR II I KP PSP JRG PSP Granica województwa KP PSP SGRChem. WSKR II Zdarzenie emisja substancji niebezpiecznej I KP PSP Granica obszaru chronionego JRG PSP

powiatu / województwa / (kraju) KP PSP Granica powiatu / województwa / (kraju) ZOZ Szpital - SOR Zdarzenie (stan nagły) I II I Granica obszaru chronionego

Kryterium (czynnik) zagrożenia Lp. Kryterium (czynnik) zagrożenia Stopnie zagrożenia ZI ZII ZIII ZIV ZV 1 2 3 4 5 6 7 - 16 Transport drogowy materiałów niebezpiecznych przykład brak transportu materiałów niebezpiecznych, z wyjątkiem dostarczania paliw płynnych i gazowych do stacji paliw oraz odbiorców indywidualnych niskie natężenie ruchu w transporcie materiałów niebezpiecznych, brak transportu materiałów szczególnie niebezpiecznych średnie natężenie ruchu w transporcie materiałów niebezpiecznych, brak transportu materiałów szczególnie niebezpiecznych duże natężenie ruchu w transporcie materiałów niebezpiecznych, jednostkowe przypadki transportu materiałów szczególnie niebezpiecznych duże natężenie ruchu w transporcie materiałów niebezpiecznych, częste przypadki transportu materiałów szczególnie niebezpiecznych

Analizę zabezpieczenia operacyjnego przeprowadza się z uwzględnieniem: 1) gotowości operacyjnej, z podziałem na rodzaj zagrożenia, a także całodobową, roczną lub sezonową dyspozycyjność; 2) najbardziej prawdopodobnych czasów przybycia, w przedziale do 8 i 15 w celu wyznaczenia dla nich obszarów chronionych lub ich zmiany, ze względu na ich aktualną gotowość operacyjną, w tym możliwość przemieszczenia sił i środków w warunkach dziennych i nocnych oraz przy utrudnionych warunkach komunikacyjnych w zależności od pory roku i pory dnia, a także rodzaju zagrożenia; 3) najbardziej prawdopodobnych czasów przybycia, pierwszych i kolejnych specjalistycznych grup ratowniczych ( np.. 60;90 min); w celu wyznaczenia dla nich obszarów chronionych lub ich zmiany, ze względu na ich aktualną gotowość operacyjną, w tym możliwość przemieszczenia sił i środków w warunkach dziennych i nocnych oraz przy utrudnionych warunkach komunikacyjnych w zależności od pory roku i pory dnia, a także rodzaju zagrożenia;

WNIOSKI Z AKTUALNEJ SIECI PODMIOTÓW KSRG /opracowane na poziomie wojewódzkim/ na przykładzie woj. śląskiego Ratownictwo chemiczno – ekologiczne (na poziomie podstawowym) Zadania z zakresu ratownictwa chemiczno - ekologicznego na poziomie podstawowym realizuje 16 JRG PSP. Jednostki te są w stanie zapewnić zabezpieczenie terenu województwa na następującym poziomie: w zasięgu do 8 min znajduje się: do 31,6 % ludności w skali województwa tj. 1,490 mln mieszkańców i 10,4 % powierzchni województwa tj. 1,2784 tys. km2 – pora dzienna, do 34,2 % ludności w skali województwa tj. 1,458 mln mieszkańców i 11,8 % powierzchni województwa tj. 1,6145 tys. km2 – pora nocna, do 26,5 % ludności w skali województwa tj. 1,248 mln mieszkańców i 8,1 % powierzchni województwa tj. 0,9987 tys. km2 – szczyt komunikacyjny, do 25,5 % ludności w skali województwa tj. 1,203 mln mieszkańców i 6,6 % powierzchni województwa tj. 0,8197 tys. km2 – niekorzystne warunki atmosferyczne,

Plan doposażenia jednostek OSP w sprzęt hydrauliczny woj Plan doposażenia jednostek OSP w sprzęt hydrauliczny woj. śląskiego – przykład

System ratowniczy na obszarze powiatu i województwa działa w oparciu o powiatowy i wojewódzki plan ratowniczy. Plany ratownicze zatwierdzają: starosta i prezydent - dla obszaru powiatu ziemskiego i grodzkiego po zasięgnięciu opinii powiatowego zespołu reagowania kryzysowego oraz właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej; wojewoda - dla obszaru województwa po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej.

Dokumentacja funkcjonowania systemu ratowniczego obejmuje: 1) analizy zagrożeń oraz analizy zabezpieczenia operacyjnego; 2) analizy gotowości operacyjnej podmiotów systemu ratowniczego; 3) analizy aplikacyjnych i praktycznych ćwiczeń ratowniczych; 4) analizy działań ratowniczych; 5) plany ratownicze.

Podstawowe kierunki działania Doskonalenie systemu prawa w zakresie budowania zintegrowanego ratownictwa, w tym unifikacja rozwiązań polskich z rozwiązaniami państw Unii Europejskiej oraz dążenie do powstania w kraju jednego (powszechnego) systemu ratowniczego. Integracja służb i podmiotów ratowniczych na poziomie powiatu, poprzez tworzenie, np.: na bazie powiatowych stanowisk kierowania PSP wspólnych centrów ratownictwa. Tworzenie spójnego układu sił i środków ratowniczych, skupionych w ramach różnych podmiotów ratowniczych zdolnych do reagowania podczas zdarzeń prowadzących do wystąpienia stanów nagłych lub nagłego zagrożenia środowiska albo mienia.

Ocena zagrożenia powiatu –zmodyfikowana na potrzeby planowania operacyjnego w zakresie ratownictwa specjalistycznego. MATRYCA ZAGROŻEŃ POTENCJALNY STOPIEŃ ZAGROŻENIA STATYSTYKA INTERWENCJI Z I Z II Z III Z IV Z V S V >3,2 Średniej krajowej N II N III S IV 1,6 - 3,2 S III 0.8 - 3,2 N I S II 0,4 - 3,2 S I 0 - 3,2 Legenda: N I – N III – stopień zagrożenia powiatu, Rwys, Rwod… - poszczególne rodzaje ratownictwa,

Potencjalny stopień zagrożenia powiatu – ratownictwo wodne, poziom specjalistyczny

Rozmieszczenie jednostek (poziom A, B, C)

Rozmieszczenie jednostek (poziom A - 45 minut)

Rozmieszczenie jednostek (poziom A - 90 minut)

Rozmieszczenie jednostek (poziom A - 120 minut)

Rozmieszczenie jednostek (poziom B - 90 minut)

Rozmieszczenie jednostek (poziom B - 120 minut)

Rozmieszczenie jednostek (poziom C - 60 plus 120 minut)

Administracja państwowa PRZYKŁAD 1 POWÓDŹ 2010 – Polska  Państwowa Staż Pożarna Administracja państwowa sytuacja kryzysowa

Administracja lokalna sytuacja nadzwyczajna PRZYKŁAD 2 Wybuch gazu na rurociągu wysokiego ciśnienia – 14 listopada br. - m. Janków Przygodzki, woj. wielkopolskie Państwowa Staż Pożarna Administracja lokalna sytuacja nadzwyczajna sytuacja kryzysowa

Spostrzeżenia (1) 1. Brak powszechnego systemu weryfikacji planów służb państwowych i planów zarządzania kryzysowego poprzez regularne ćwiczenia z udziałem niezależnych rozjemców 2. Niespójność hierarchii priorytetów ratowniczych i „kryzysowych”: Zadania, o których mowa w ust. 1, powinny uwzględniać: 1) zapewnienie funkcjonowania administracji publicznej w sytuacji kryzysowej; 2) zapewnienie funkcjonowania i możliwości odtworzenia infrastruktury krytycznej; 3) zapewnienie ciągłego monitorowania zagrożeń; 4) racjonalne gospodarowanie siłami i środkami w sytuacjach kryzysowych; 5) pomoc udzielaną ludności w zapewnieniu jej warunków przetrwania w sytuacjach kryzysowych. – to dla ratowników jest priorytetem !!

Spostrzeżenia (2) Brak jednoznacznych rozstrzygnięć dotyczących podziału zadań i odpowiedzialności podmiotów realizujących zadania z zakresu zarządzania kryzysowego – kto zarządza zasobami? Struktury kryzysowe czy służby – instytucje? Na kogo i na co można liczyć w sytuacji nadzwyczajnej i kryzysowej? Brak jednoznacznych regulacji prawnych dotyczących zasobów innych niż odwody operacyjne KSRG przeznaczonych do wykorzystania w sytuacji kryzysowej - istniejące zapisy mają charakter „potencjalny”. Jaki jest standard zasobów do wykorzystania w sytuacji kryzysowej? Brak powszechnej świadomości, że działania ratownicze w sytuacjach kryzysowych to działania oparte na codziennej pragmatyce realizowane w warunkach deficytu. Brak regulacji prawnych w zakresie zobowiązań i uprawnień podmiotów w sferze ochrony ludności.

Spostrzeżenia (3) Konieczność zabezpieczenia ochrony ratowniczej obiektów infrastruktury krytycznej mimo regulacji prawnych dotyczących zadań jej właścicieli i posiadaczy: „Właściciele oraz posiadacze samoistni i zależni obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej mają obowiązek ich ochrony, w szczególności przez przygotowanie i wdrażanie, stosownie do przewidywanych zagrożeń, planów ochrony infrastruktury krytycznej oraz utrzymywanie własnych systemów rezerwowych zapewniających bezpieczeństwo i podtrzymujących funkcjonowanie tej infrastruktury, do czasu jej pełnego odtworzenia.” 8. Brak regulacji prawnych dotyczących wykorzystania zasobów KSRG w sytuacji kryzysowej w ochronie zdrowia - brak definicji „podwyższonej gotowości wszystkich lub niektórych podmiotów wykonujących działalność leczniczą…”

KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Pytania ? st. bryg. mgr inż. Dariusz Marczyński Dyrektor KCKR i OL e-mail: sekretariat_ckr@kgpsp.gov.pl tel: 022 / 523 30 58