Wizja rozwoju klastrów w Polsce Klastry jako element strategii Unii Europejskiej na lata 2014-2020 Założenia polskiej polityki klastrowej dr Katarzyna Cheba

Klastry = współpraca + konkurowanie geograficzna koncentracja i świadomość terytorialnej tożsamości klastra konkurencja, ale i współpraca koncentracja wokół dominującej branży trwałość współpracy wspólne inicjatywy klastry mogą być formalnie zarejestrowane, jak i nieposiadające formy organizacyjno-prawnej Źródło: PARP, 2013

Korzyści z funkcjonowania klastrów niższe koszty transakcyjne – wspólne zakupy, zaopatrzenie, usługi, produkty, kanały informacji przestrzenna bliskości licznej grupy niezależnych podmiotów - skupienie określonej wiedzy i kwalifikacji, specjalizacji; łatwość znalezienia pracowników i partnerów biznesowych (podwykonawców i usługodawców) oraz realizacji wspólnych działań w pewnych obszarach. dostępne lokalnie, wyspecjalizowane i unikalne zasoby – w tym wiedza i kapitał ludzki – oraz odpowiednia infrastruktura. klaster staje się atrakcyjnym rynkiem pracy przyciągającym wykwalifikowanych pracowników i absolwentów (talenty). Niższe koszty pozyskiwania i szkolenia nowych pracowników. oprócz konkurencji występuje także współpraca, czy też współdziałanie (często niesformalizowane i nieuświadomione), zwłaszcza pomiędzy sektorem przedsiębiorstw, administracją i sektorem badawczo-rozwojowym. Źródło: PARP, 2013

Klastry w badaniu benchmarkingowym Rok 2012 - 35 klastrów. Rok 2010 - 47 klastrów . Spośród 35 klastrów uczestniczących w ostatnim badaniu 20 brało również udział w poprzedniej edycji. Klastry biorące udział w benchmarkingu w 2010 r. Klastry biorące udział w benchmarkingu w 2012 r. Źródło: PARP, 2012

BENCHMARKING… …jest ciągłym, systematycznym procesem, skoncentrowanym na mierzeniu i porównywaniu produktów, procesów lub sposobów działania, mającym na celu poprawianie efektywności funkcjonowania organizacji. Cele: dostarczenie klastrom użytecznego narzędzia doskonalenia własnego działania, zdobywania wiedzy i uczenia się, pokazanie najlepszych rozwiązań, najlepszych praktyk stosowanych w polskich klastrach, wskazanie rekomendacji dotyczących polityki wspierania klastrów, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym/lokalnym, wskazanie rekomendacji dla innych podmiotów wspierających i współpracujących z klastrami, w szczególności instytucji naukowych, jednostek badawczych, ośrodków wspierania innowacyjności i przedsiębiorczości, pogłębienie wiedzy o stanie oraz trendach rozwoju klastrów w Polsce, a także o procesach w nich zachodzących, promocja idei klastrów w Polsce. Źródło: PARP, 2012

KLASTER Źródło: PARP, 2012 PROCESY ZASOBY WYNIKI POTENCJAŁ WZROSTU ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH POZYCJA RYNKOWA INNOWACYJNOŚĆ INTERNACJONALIZACJA UWARUNKOWANIA REGIONALNE POLITYKA WŁADZ PUBLICZNYCH OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE PRZYWÓDZTWO LUDZKIE I KNOW – HOW FINANSOWE INFRASTRUKTURALNE AKTYWNOŚĆ RYNKOWA MARKETING I PR KOMUNIKACJA WEWNĘTRZNA KREOWANIE WIEDZY I INNOWACJI PROCESY ZASOBY WYNIKI POTENCJAŁ WZROSTU KLASTER Źródło: PARP, 2012

Struktura badanych klastrów Inicjator klastra Najczęściej inicjatorami powołania klastrów były podmioty sektora prywatnego, które tworzyły klastry samodzielnie bądź współuczestniczyły w ich utworzeniu. W ten sposób utworzono blisko 46% (16) klastrów. Dużą aktywnością w tworzeniu klastrów wykazał się również sektor nauki i B+R oraz sektor publiczny z inicjatywy. Wniosek: W stosunku do roku 2010 zauważono, że nowe powstające klastry są efektem współdziałania sektorów prywatnego i publicznego oraz instytucji B+R. Źródło: PARP, 2012

Struktura badanych klastrów Członkami klastrów biorących udział w badaniu są głównie przedsiębiorstwa, stanowiące 74% wszystkich podmiotów. Źródło: PARP, 2012

Struktura badanych klastróW Instytucje wsparcia, podobnie jak podmioty sektora B+R, stanowią znacznie niższy odsetek członków klastra. Najczęściej członkami klastrów jest 1, maksymalnie 2-3 instytucje wsparcia. Natomiast w przypadku sektora B+R najczęściej liczba podmiotów tego typu waha się od 1 do 4. Wniosek: Zbyt mała liczba tego typu instytucji może ograniczać rozwój klastra. Klastry, które aktywniej pracują z instytucjami otoczenia biznesu lepiej i szybciej się rozwijają. Przykładem jest tu holenderski model rozwoju klastrów.

Główne cele strategiczne funkcjonowania badanych klastrów Główne cele strategiczne funkcjonowania klastrów: Wspólne projekty zorientowane na tworzenie rozwiązań innowacyjnych i nowych technologii, Możliwość pozyskania zewnętrznych środków finansowych dla klastra. Kolejne cele to: Wzrost znaczenia rynkowego marki klastra i marki regionu, Wzrost pozycji klastra jako partnera wobec otoczenia (np. wobec władz publicznych, instytucji otoczenia rynkowego), Poprawa przepływu informacji i wiedzy (również rynkowej). Źródło: PARP, 2013

Silne strony klastrów w Polsce Powiązanie klastrów z potencjałem, zasobami naturalnymi, tradycjami gospodarczymi środowiska lokalnego; silne interakcje klastra względem otoczenia zewnętrznego; Silna pozycja koordynatora w klastrach oraz aktywność koordynatora na rzecz animacji współpracy w klastrach; wysoka aktywność w sferze komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej; Dobra dostępność laboratoriów dla członków klastra; bardzo dobra dostępność biur i sal konferencyjnych na potrzeby klastra; Największy postęp w stosunku do roku 2010 dokonał się w obszarze internacjonalizacja klastrów W ciągu ostatnich dwóch lat klastry zauważalnie poprawiły swoje wyniki w obszarze realizowanych procesów biznesowych Klastry, które aktywnie pracują z instytucjami otoczenia biznesu lepiej i szybciej się rozwijają W stosunku do roku 2010 odnotowano, że nowo powstające klastry są efektem współdziałania sektorów prywatnego i publicznego oraz instytucji B+R Najbardziej efektywne są klastry: utworzone oddolnie, posiadające powyżej 60 członków, posiadające w swych strukturach więcej instytucji otoczenia biznesu, jednostek naukowych i badawczych, Źródło: PARP, 2012

Słabe strony klastrów w Polsce Niska innowacyjność przedsiębiorstw w klastrze; mała liczba innowacji objętych ochroną prawną wprowadzonych w klastrze w ostatnich dwóch latach; słabe efekty współpracy z sektorem nauki (np. mała liczba spin offów w klastrach). Niewielka liczba klastrów realizujących wspólną aktywność rynkową, jak np. wspólne zamówienia, zaopatrzenie na rzecz firm w klastrze. Słaba aktywność klastra w przygotowywaniu ofert dla odbiorców z zewnątrz oraz w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych na projekty klastrowe. Niewystarczająca współpraca z innymi podmiotami regionalnych systemów innowacji, w tym instytucjami otoczenia biznesu. Źródło: PARP, 2012

Punkt wyjścia dla przyszłej polityki klastrowej

Inspiracje dla polityki klastrowej z dokumentów strategicznych Polska 2030, KSRR, KPR Europa 2020 wspomaganie rozwoju gospodarczego opartego na specjalizacjach regionalnych i lokalnych, szczególnie w ramach inicjatyw klastrowych „każdy kraj i region powinien skoncentrować wysiłki i zasoby na określonej, niewielkiej liczbie priorytetów, czy też specjalizacji gospodarczych o istotnym potencjale innowacyjnym, w których ma rzeczywiste kompetencje i zasoby oraz może osiągnąć doskonałość i konkurencyjność w skali globalnej” wsparcie skierowane szczególnie do klastrów o największym potencjale konkurencyjnym; wyselekcjonowane inicjatywy klastrowe powinny być preferowane w ramach systemu wydatkowania funduszy strukturalnych za selekcją najbardziej konkurencyjnych klastrów powinna iść koncentracja środków publicznych (w tym funduszy z UE) w tych klastrach wspierane klastrów w obszarach: działalności badawczo-rozwojowej, wsparcia międzynarodowej ekspansji przedsiębiorstw, rozwoju jakości kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach, stymulowania współpracy branżowej, powstawania nowych przedsiębiorstw Źródło: PARP, 2013

Przyszła polityka klastrowa w Polsce Cel: wzmocnienie innowacyjności i konkurencyjności polskiej gospodarki w oparciu o: intensyfikację współpracy, interakcji i przepływów wiedzy (czyli wzmacnianie rozwoju istniejących i powstających klastrów), wspieranie rozwoju strategicznych specjalizacji gospodarczych (czyli wybór kluczowych klastrów krajowych i regionalnych oraz skoncentrowanie na nich części wsparcia publicznego), Zasady: wspieranie sieciowania i współpracy; łączenie podejścia oddolnego i odgórnego przy wspieraniu rozwoju klastrów, tworzenie ekosystemu instytucji na rzecz rozwoju klastra, koncentracja wsparcia na klastrach o największym potencjale rozwoju i tworzenia inteligentnych specjalizacji, koordynacja polityk i instrumentów publicznych wokół kluczowych klastrów, rozwój klastrów - inwestycje prywatne firm, ale także inwestycje publiczne (infrastruktura, wiedza, kapitał ludzki), te ostatnie stopniowo wygaszane, Źródło: PARP, 2013

Rekomendacje dla przyszłej polityki klastrowej Wspieranie inicjatyw klastrowych i koordynatorów klastrów, Ukierunkowanie wsparcia także bezpośrednio do aktorów klastrów (poziom krajowy i regionalny), Wystandaryzowane wsparcie koordynatorów klastrów we wszystkich regionach – program notyfikowany w KE, Wprowadzenie mechanizmów skutkujących ukierunkowywaniem różnego rodzaju nakładów publicznych alokowanych w gospodarce – system przyznawania projektom zgłaszanym przez podmioty z klastrów kluczowych dodatkowych punktów w systemie oceny, Priorytetyzacja regionalnej polityki rozwojowej poprzez wskazanie kluczowych klastrów regionalnych – koncentracja i koordynacja środków na poziomie regionalnym, Współdziałanie regionów w celu skoordynowania wsparcia dla klastrów ponadregionalnych, Wybór krajowych klastrów kluczowych KKK w trybie konkursowym w oparciu o precyzyjnie zdefiniowane kryteria oraz analizę ekspercką i jakościową ocenę (w szczególności strategii i planów działania), Źródło: PARP, 2013

Rekomendacje dla przyszłej polityki klastrowej Wybór krajowych klastrów kluczowych Alokacja wsparcia Przygotowanie aplikacji Koordynacja i sieciowanie (dla koordynatora jeżeli jeszcze nie ma dofinansowania; poziom regionalny) Przygotowanie aplikacji w tym: analizy (masa krytyczna, benchmarking) strategia i plan działania wstępny opis projektów kluczowych instytucjonalizacja inicjatywy potencjał koordynatora przykłady dotychczasowej współpracy Dokonanie wyboru przez Komisję i przyznanie statusu krajowego klastra kluczowego na okres od 3-5 lat Internacjonalizacja (dla koordynatora; poziom krajowy) Projekty realizowane przez konsorcja aktorów klastra (lub koordynatora) w zakresie: B+R / innowacji Inwestycji infrastrukturalnych edukacji/szkoleń ekspansji międzynarodowej doradztwa innowacyjnego transferu technologii Źródło: PARP, 2013

Mapa klastrów w Polsce 2020 klastry o największym potencjale konkurencyjnym i znaczeniu dla polskiej gospodarki powiązane i konkurencyjne w skali międzynarodowej posiadające znaczący potencjał naukowo-technologiczny klastry o największym potencjale konkurencyjnym i znaczeniu dla gospodarki regionu powiązane i konkurencyjne w skali regionu/ kraju wpisują się w regionalne inteligentne specjalizacje Kluczowe klastry krajowe Kluczowe klastry regionalne Klastry lokalne/ regionalne mobilizacja oddolnego powstawania i angażowania się aktorów klastrów w procesy wspólnego, strategicznego planowania rozwoju oraz definiowania wspólnych przedsięwzięć Wielkość wsparcia w zależności od statusu klastra Źródło: PARP, 2013

Mapa wsparcia dla klastrów dodatkowe punkty na poziomie krajowym i regionalnym dedykowane wsparcie dla klastrów przewidziane w przyszłym programie operacyjnym, wynikającym z SIEG (na poziomie krajowym) wsparcie dla aktorów klastrów (na poziomie krajowym i regionalnym) Kluczowe klastry krajowe dodatkowe punkty tylko na poziomie regionalnym stymulowanie powstawania nowych klastrów i inicjatyw klastrowych na styku różnych sektorów i branż lub w obszarach rozwiązywania istotnych problemów społeczno-ekonomicznych Kluczowe klastry regionalne na zasadach ogólnych (bez dodatkowych punktów) Klastry lokalne dedykowane wsparcie koordynatorów klastrów na działania w zakresie internacjonalizacji klastrów kluczowych krajowych (uruchamiane z poziomu krajowego) podstawowe wsparcie dla koordynatorów klastrów (uruchamiane z poziomu regionalnego) Źródło: PARP, 2013

Dążenie do profesjonalizacji organizacji zarządzających klastrami, Aktualne wyzwania Wspieranie powstawania klastrów klasy światowej (world-class clusters), Dążenie do profesjonalizacji organizacji zarządzających klastrami, Promowanie internacjonalizacji klastrów i internacjonalizacji MSP, Uwzględnienie klastrów w inteligentnych specjalizacjach, Dążenie do lepszej integracji polityki klastrowej pomiędzy poszczególnymi poziomami (poziom UE, poziom krajowy, poziom regionalny), Dążenie do lepszej integracji różnych obszarów polityki gospodarczej w kontekście wspierania klastrów. Źródło: PARP, 2013

Mapa – Europejska Platforma Współpracy Swedish/Norwegian Cluster Cooperation 2012/2013 Cluster cooperation between medtech clusters in Sweden and Norway

Dziękuję za uwagę

Dobre praktyki klastrów Dr Katarzyna Cheba

Wspólne projekty i dostęp do finansowania Alternatywny Klaster Teleinformatyczny buduje centrum outsourcingowe i usług wspólnych dla swoich członków. Klaster Dolina Lotnicza umożliwił uruchomienie dedykowanego programu wsparcia dla lotnictwa. Mazowiecki Sojusz Energetyczny nabywa i wdraża technologie OZE. Źródło: PARP, 2012

Rozwój wspólnych zasobów Wielkopolski Klaster Teleinformatyczny organizuje szkolenia prowadzone przez ekspertów ze środowiska nauki i biznesu dla członków klastra i podmiotów spoza klastra. Bioregion Wielkopolska rozwija wiedzę pracowników przedsiębiorstw skupionych w klastrze w zakresie komercjalizacji wyników badań naukowych. Źródło: PARP, 2012

Wspólne produkty Klaster aktywnie promuje i wspiera rozwój innowacyjnych produktów np. silikon, opracowany przez profesor Mirosławę El Fray. Zrealizował wspólnie projekt modelowy dom ekoenergetyczny. Opracowuje wspólną ofertę realizacji pełnego procesu biznesowego w ramach porozumienia. Źródło: PARP, 2012

Dostęp do rynku Giełda towarowa dla członków porozumienia. Promocja członków poprzez organizację i udział w targach branżowych w Polsce i zagranicą. Źródło: PARP, 2012

Internacjonalizacja działań Organizacja spotkań B2B w klastrze z partnerami zagranicznymi. Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej - wsparcie w zakresie wprowadzania produktów członków klastra na rynki zagraniczne. Źródło: PARP, 2012

Transfer technologii Umożliwia kontakty MMŚP z renomowanymi jednostkami badawczymi: IBS PAN, IBRKK, Politechnika Warszawska. Klaster finansuje badania naukowe dla członków. WSCHODNI KLASTER OBRÓBKI METALI Dystrybuuje na korzystnych warunkach oprogramowanie wśród swoich członków. Źródło: PARP, 2012

Dostęp do wiedzy i informacji Seminaria organizowane w siedzibach członków, zwiedzanie laboratoriów, wizyty studialne. Klastry budują platformy online wymiany wiedzy, zarządzania projektami i organizacji pracy. Źródło: PARP, 2012

Ułatwienie kontaktów z władzami lokalnymi Klaster współpracuje z władzami Lublina w zakresie promocji miasta i branży ICT. Projekt Cloud4Cities umożliwia przedsiębiorstwom MMSP współpracę z władzami lokalnymi. Źródło: PARP, 2012

Dziękuję za uwagę