„Współczesne wyzwania edukacyjne w zmieniającej się Europie” dr Karol Bidziński WSETiNS Kielce

Podmiot edukacji - współczesny człowiek „kim” jest człowiek, kim może się stać i kim powinien być Rozstrzygnięcia natury filozoficznej dotyczące istoty człowieczeństwa Psychologiczne koncepcje człowieka Badania interdyscyplinarne poświęcone analizie sytuacji współczesnego człowieka „Swoistość bycia i stawania się człowieka wyraża się m.in. tym, że nie jest on kimś raz określonym, dokonanym, zrealizowanym i zamkniętym”. (K. Popielski Pytanie o człowieka (1996)

Edukacja „Edukację można określić jako ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, sprzyjający takiemu rozwojowi, aby w najwyższym stopniu stały się one świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, kulturowej i narodowej oraz były zdolne do aktywnej samorealizacji własnej tożsamości i rozwijania własnego Ja poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych, poprze utrzymywanie ciągłości siebie w toku spełniania zadań dalekich. (Kwieciński 1989, s. 47)

Funkcja socjalizacyjna czynieniu jej zdolną do kontrolowania i sublimowania emocjonalności w społecznie akceptowany sposób, do stawania się członkiem społeczności ludzkiej, do rozwiązywania konfliktów środkami dyskursywnymi.

Funkcja wyzwalająca wyzwalania osób od dominacji społecznej zwrócenie się ku nowym jakościowo praktykom i formom życia społecznego oraz indywidualnego.

Cztery nurty edukacji permanentnej edukacja permanentnej, rozumianej jako „ogół procesów oświatowo-wychowawczych, występujących w całym życiu człowieka, a zatem procesów całożyciowych, prowadzonych we wszelkich możliwych formach organizacyjno-programowych i we wszystkich sytuacjach kontaktów międzyludzkich” (Wiatrowski 2003, s. 904).

Kontekst społeczny edukacji - zmieniająca się Europa (zakres zmian) Globalne procesy modernizacji i przemian cywilizacyjnych w gospodarce, polityce, kulturze. Historycznie uwarunkowane kulturowe zróżnicowanie wartości europejskich. Przekształcenia rewolucyjne, polityczne, ustrojowe zachodzące w XX wieku (zwłaszcza silnie wpływające na sytuację w krajach dawnego obozu komunistycznego). (Ziółkowski 2002)

Subiektywna wizja przyszłości Globalizacja (wymiana dóbr, usług, informacji, wartości) Modernizacja (zmiany techniki, wzrost gospodarczy, industrializacja, urbanizacja inne) Zmiany demograficzne Zagrożenia ekologiczne Przyrost wiedzy i dostęp do informacji Silna koncentracja na teraźniejszości i przyszłości (J. Kopka 2008):

Procesy modernizacji i globalizacji prowadzą między innymi do: podważania autorytetu tradycyjnych instytucji, pluralizacji światopoglądów, sekularyzacji i indywidualizacji wartości autonomia jednostki, relatywizacja zasad moralnych, liberalizacja stylów życia i zachowań, spadek rygoryzmu ocen moralnych i wzrost permisywizmu A. Jasińska – Kania (2008) Wartości i normy moralne a procesy przemian w Polsce i Europie Zdjęcie Roku 2007 World Press Photo, młodzież w kabriolecie w zbombardowanym Libanie. Autor: Spencer Platt

Nowa sytuacja społeczno-moralna okresu liberalizmu i postmodernizmu Zdaniem wielu moralistów wyznacza ją: skrajny, nie liczący się z dobrem wspólnym indywidualizm, praktyczny materializm, konsekwentny utylitaryzm, nade wszystko moralny relatywizm. Głównymi kategoriami, wokół których koncentruje się myśl i działanie człowieka systemu liberalnego, są: swoiste pojmowanie dobra i zła, wolność jako przymiot, prawo osoby ludzkiej, pluralizm jako cecha kultury, tolerancja jako regulator życia społecznego Franciszek Adamski (1999) „Kulturowe i polityczne podłoże rozchwiania aksjonormatywnego ładu społeczno-moralnego”

Kryzys moralny czy transformacja wartości. pyta prof Kryzys moralny czy transformacja wartości? pyta prof. Janusz Mariański (2001) Zdaniem autora obserwujemy przemianę wartości moralnych polegającą na: sekularyzacja moralności, indywidualizacja moralności (rozpad wartości), transformacja lub rekonstrukcja wartości, reorientacja wartości moralnych w duchu religijnym (niekiedy o charakterze fundamentalistycznym), rewitalizacja moralności.

Zmiany w systemie wartości Europejczyków spadek znaczenia tradycyjnych wartości akceptacji i obowiązku oraz priorytetów materialistycznych (dyscyplina, posłuszeństwo, dokonanie, porządek, wypełnienie obowiązku, wierność, pilność, podporządkowanie, skromność, samoopanowanie, gotowość do dopasowania się i inne) na rzecz ponowoczesnych wartości samorozwojowych i priorytetów postmaterialistycznych. (emancypacja, równość, autonomia, przyjemność, bogactwo doznań, kreatywność, spontaniczność, samourzeczywistnienie, niezależność, niezwiązanie) Wyniki badań porównawczych przeprowadzonych w 1990 w 46 krajach, a następnie w latach 1999-2000 w 81 krajach także pozaeuropejskich (Inglehart i inni, 2004)

Zdaniem znanych prognostów P. Dalina i V. D Zdaniem znanych prognostów P. Dalina i V. D. Rusta (za: Kwieciński 1999) do najważniejszych zadań edukacyjnych należy: kształcenie na rzecz demokracji i dla wielokulturowości; kształtowanie umiejętności krytycznego korzystania z mediów; wychowanie do przetrwania (ekologizm, pacyfizm, prozdrowotność i walka z ubóstwem przez równość szans); szkolnictwo wobec świata pracy i kształcenie gustów estetycznych, rozwój zdolności; kształcenie do pracy nad sobą w dobrych relacjach z innymi i przyrodą w poczuciu odpowiedzialności za świat bliski i globalny.

„Edukacja jest w niej ukryty skarb” Edukacja powinna organizować się wokół czterech aspektów kształcenia, które przez całe życie będą dla każdej jednostki podstawą jej egzystencji: uczyć się, aby wiedzieć, tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia; uczyć się, aby działać, aby móc oddziaływać na swoje środowisko; uczyć się, aby żyć wspólnie, aby uczestniczyć i współpracować z innymi na wszystkich płaszczyznach działalności ludzkiej; uczyć się aby być, dążenie do pełnego rozwoju osoby (rozkwitu jej ciała i umysłu, inteligencji, wrażliwości, poczucia estetyki, osobistej odpowiedzialności, niezależności sądów, gotowości do podejmowania decyzji, duchowości). Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa (1998, s. 85 i dalsze)

Pytania do pedagoga Jak nauczyć człowieka bycia z drugim i dla drugich? (K. Wojtyła) Jak chronić człowieka przed marginalizacją i społecznym wykluczeniem? Jak pomóc człowiekowi w odkrywaniu sensu własnej egzystencji? (Frankl, Popielski, Obuchowski) Jak pomóc człowiekowi w odkrywaniu świata wartości? (Olbrycht) Jak pomóc osobie w kreowaniu własnej tożsamości? (Obuchowska) Czy ludzi można uodpornić na wyuczoną bezradność i depresję, czy można nauczyć ich optymizmu? (Seligman) Czy współczesna szkoła ma coś do zaproponowania człowiekowi w zakresie dostarczenia mu wzorów/strategii i praktycznych sposobów zachowań w sytuacjach kryzysowych? (Borowska) Czy uda się przygotować człowieka do tego aby umiał nadać ludzki wymiar rozwijającym się bardzo dynamicznie nowym technologiom? Jak nauczyć człowieka życia w harmonii z naturą bez rozbudzania skłonności do nadmiernej konsumpcji? Jak pomóc człowiekowi nie zagubić się w natłoku informacji? Jak przygotować człowieka do podejmowania odpowiedzialnych, wolnych od manipulacji i różnorodnych nacisków decyzji? Czy edukacja może pomóc człowiekowi w „oswojeniu” śmierci? (Binnebesel)

www.wartosci-zycia.org e-mail biuro@wartosci-zycia.org PROGRAM EDUKACYJNY WARTOŚCI ŻYCIA www.wartosci-zycia.org e-mail biuro@wartosci-zycia.org www.livingvalues.net, e-mail: poland@livingvalues.net copyright@wartości-życia