KIERUNKI ZMIAN W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM 10 kwietnia 2014r.

Zmiany ustawy o systemie oświaty Zmiany w kształceniu zawodowym zostały wprowadzone ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 29 września 2011r. Nr 205, poz.1206). Wdrażanie zmian rozpoczęło się 1 września 2012 r.

Cele wprowadzonej reformy poprawa jakości i efektywności kształcenia zawodowego oraz zwiększenie jego atrakcyjności poprzez systemowe powiązanie szkolnictwa zawodowego z rynkiem pracy, w tym: wdrożenie mechanizmu skłaniającego szkoły do dostosowywania oferty edukacyjnej do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy i oczekiwań pracodawców, włączenie pracodawców w system kształcenia i egzaminowania; zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji, w tym: uelastycznienie struktury kształcenia zawodowego i włączenie szkół zawodowych w system kształcenia ustawicznego poprzez kwalifikacyjne kursy zawodowe, upraktycznienie egzaminu zawodowego.

Modernizacja kształcenia zawodowego Podstawowe kierunki wdrażanych zmian: modyfikacja struktury szkolnictwa zawodowego nowelizacja klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego przygotowanie kompleksowej obudowy programowej kształcenia zawodowego (nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach) modernizacja systemu egzaminów zewnętrznych wprowadzenie nowych pozaszkolnych form kształcenia ustawicznego rozwój współpracy z pracodawcami zmiana wizerunku szkolnictwa zawodowego

Nowa struktura szkolnictwa zawodowego i edukacji ustawicznej Od 1 września 2012 r. w systemie szkolnym funkcjonują: szkoły prowadzące kształcenie zawodowe: trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa czteroletnie technikum szkoła policealna oraz następujące szkoły ogólnokształcące dla dorosłych: szkoła podstawowa dla dorosłych (szósta klasa) trzyletnie gimnazjum dla dorosłych trzyletnie liceum ogólnokształcące dla dorosłych Osoby dorosłe mają możliwość połączenia zdobywania wykształcenia ogólnego z nabywaniem kwalifikacji zawodowych w systemie pozaszkolnym (w tym zwłaszcza na kwalifikacyjnych kursach zawodowych)

Nowa struktura szkolnictwa zawodowego i edukacji ustawicznej Warunkiem rozpoczęcia kształcenia w zawodzie w szkole pondgimnazjalnej prowadzącej kształcenie zawodowe jest posiadanie przez kandydata zaświadczenia lekarskiego zawierającego orzeczenie o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu, wydane zgodnie z przepisami art. 20f ustawy o systemie oświaty. Kształcenie uczniów w zasadniczych szkołach zawodowych, w tym także specjalnych, obejmuje kształcenie ogólne i zawodowe. Od 1 września 2012r., zarówno kształcenie ogólne jak i zawodowe realizowane jest przez cały trzyletni cykl edukacyjny. Przyjęte rozwiązanie jest rozwiązaniem postulowanym min. przez środowiska oświatowe związane z kształceniem specjalnym.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego, ustalona rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011r. ( Dz. U z dn. 3 stycznia 2012 poz. 7) obejmuje m. in. : zawody, w których kształcenie jest prowadzone w szkołach i wyodrębnione w ramach wskazanych zawodów kwalifikacje typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie w danym zawodzie kwalifikacje wyodrębnione w zawodach, których kształcenie może być prowadzone na kwalifikacyjnych kursach zawodowych

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Rozporządzenie nie wskazuje zawodów, w których nie mogą kształcić się osoby niepełnosprawne, wskazuje natomiast zawody zarezerwowane wyłącznie dla osób niepełnosprawnych: Technik masażysta- kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących, Technik tyfloinformatyk - kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących, Technik prac biurowych - kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących, Pracownik pomocniczy obsługi hotelowej – kształcenie dla osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, Technik realizacji dźwięku - kształcenie dla osób niewidomych i słabowidzących.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego obejmuje 200 zawodów, w ramach których wyodrębniono łącznie 252 kwalifikacje. W klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego ujęto: 23 zawody trzykwalifikacyjne, 72 zawody dwukwalifikacyjne 98 zawodów jednokwalifikacyjnych (7 zawodów z klasyfikacji to zawody szkolnictwa artystycznego, dla których nie wyodrębnia się kwalifikacji). Dla kwalifikacji wyodrębnionych w 161 zawodach klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego przewiduje możliwość prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych (oprócz kształcenia w danym typie/danych typach szkół).

Kwalifikacje w zawodach

Nowa podstawa programowa dla kształcenia zawodowego ukierunkowana jest na efekty kształcenia Minister Edukacji Narodowej wydał ( Dz. U. z dnia 17 lutego 2012r. , poz.184) w jednym akcie prawnym nową podstawę programową kształcenia w zawodach. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach uwzględnia: cele kształcenia i treści nauczania opisane w formie oczekiwanych efektów kształcenia warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w tym - minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego, - wyposażenie pracowni w pomoce dydaktyczne i sprzęt możliwości uzyskiwania dodatkowych kwalifikacji w ramach obszaru kształcenia określonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego 11

Nowa podstawa programowa dla kształcenia zawodowego ukierunkowana jest na efekty kształcenia Minister Edukacji Narodowej wydał ( Dz. U. z dnia 17 lutego 2012r. , poz.184) w jednym akcie prawnym nową podstawę programową kształcenia w zawodach. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach sprzyja indywidualnemu określaniu przez szkołę różnorodnych potrzeb uczniów , Opisana została ona w formie oczekiwanych efektów kształcenia, co oznacza, że ich uszczegółowienie jest zadaniem przewidzianym dla autorów programów nauczania, którymi przede wszystkim powinni być nauczyciele. Opracowując program nauczania dla zawodu nauczyciele zatrudnieni w danej szkole planują proces kształcenia, mający na celu uzyskanie zakładanych w podstawie programowej efektów kształcenia, z uwzględnieniem potrzeb uczniów i możliwości ich zatrudnienia. 12

Zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji Modernizacja systemu egzaminów zewnętrznych egzamin w trakcie nauki (potwierdzanie kolejnych kwalifikacji w zawodzie w trakcie nauki w szkole, a nie dopiero po jej ukończeniu) część pisemna egzaminu zawodowego z wykorzystaniem indywidualnych stanowisk egzaminacyjnych wspomaganych elektronicznie upraktycznienie egzaminu zawodowego we wszystkich zawodach i typach szkół prowadzących kształcenie w zawodach możliwość potwierdzenia efektów uczenia się uzyskanych poza formalnym systemem kształcenia (egzamin eksternistyczny zawodowy) po potwierdzeniu wyodrębnionej w zawodzie kwalifikacji uzyskuje się świadectwo potwierdzające daną kwalifikację po potwierdzeniu wszystkich wyodrębnionych w zawodzie kwalifikacji i uzyskaniu odpowiedniego poziomu wykształcenia otrzymuje się dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe oraz suplement do dyplomu

Zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji Modernizacja systemu egzaminów zewnętrznych Istotne znaczenie dla osób o szczególnych potrzebach edukacyjnych mają także rozstrzygnięcia dotyczące przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje, określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 262), uwzględniające podczas przebiegu egzaminu uwarunkowania zdrowotnie i możliwości ucznia ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi. W dotychczas obowiązującym systemie, egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe mogli zdawać tylko absolwenci szkół prowadzących kształcenie zawodowe. W zmodernizowanym systemie kształcenia zawodowego, osoba nieposiadająca odpowiedniego poziomu wykształcenia, po zdaniu egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie może posługiwać na rynku pracy się świadectwem potwierdzającym daną kwalifikację.

Zwiększenie dostępności i elastyczności kształcenia zawodowego oraz systemu potwierdzania kwalifikacji Wdrożenie nowego modelu kształcenia zawodowego opartego na elastycznych ścieżkach uczenia się – kwalifikacyjne kursy zawodowe wprowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych (kurs uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodach w zakresie 1 kwalifikacji, umożliwiający przystąpienie do egzaminu zawodowego) włączenie szkół zawodowych w system kształcenia ustawicznego (umożliwienie szkołom prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych w zakresie zawodów, w których kształcą) dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb regionalnego i lokalnego rynku pracy uelastycznienie systemu kształcenia zawodowego dające możliwość dostosowania kształcenia do indywidualnych potrzeb i możliwości uczących się

Kwalifikacyjne kursy zawodowe Uczestnikami kwalifikacyjnych kursów zawodowych mogą być: osoby dorosłe, zainteresowane uzyskiwaniem i uzupełnianiem wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych; w wyjątkowych przypadkach osoby, które nie ukończyły 18 lat – przypadki, w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy zostały uregulowane w rozporządzeniu MEN w sprawie przypadków, w jakich do publicznej lub niepublicznej szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 albo 15 lat, oraz przypadków, w jakich osoba, która ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na kwalifikacyjny kurs zawodowy. 16

Wnioski Podział zawodów na kwalifikacje zawodowe ma kluczowe znaczenie dla podniesienia jakości kształcenia w szkolnictwie zawodowym oraz zbliżenie go do rynku pracy, ponieważ stwarza podstawy do uelastycznienia procesu kształcenia zawodowego. Umożliwienie odrębnego potwierdzania kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie w trakcie nauki w szkole ułatwić ma uczniom osiąganie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Ma to istotne znaczenie także dla uczniów o szczególnych potrzebach edukacyjnych. Daje bowiem możliwość indywidualizacji kształcenia, dostosowanie jego tempa do potrzeb uczniów, wspierania ich w procesie kształcenia i przygotowania do potwierdzenia poszczególnych, wyodrębnionych w danym zawodzie kwalifikacji. Osoba, która potwierdzi jedną kwalifikację wyodrębnioną w zawodzie wielokwalifikacyjnym otrzyma świadectwo potwierdzające tę kwalifikację i będzie mogła podjąć zatrudnienie jako pracownik wykwalifikowany, wykonując zadania zawodowe przewidziane w podstawie programowej dla tej kwalifikacji, co jest znacznym ułatwieniem dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Wnioski Osoby te nie muszą kończyć szkoły ani potwierdzać kwalifikacji w całym zawodzie, tak jak to jest w obecnie funkcjonującym systemie kształcenia zawodowego. Np. osoby dotychczas kształcące się w zwodzie malarz-tapeciarz będą mogły uzyskać świadectwo potwierdzające tę kwalifikację w trakcie nauki, kształcąc się w zawodzie monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie. Wykonywanie robót malarsko- tapeciarskich jest jedną z trzech kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie. Należy podkreślić, iż jest to jeden z najbardziej popularnych zawodów, w których kształcą się osoby z niepełnosprawnością w stopniu lekkim. Absolwent kwalifikacyjnego kursu zawodowego otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kursu i może przystąpić do egzaminu potwierdzającego kwalifikację w zawodzie – posiadanie umiejętności w zakresie jednej kwalifikacji może być „wystarczające” do podjęcia pracy. Istotnym wyzwaniem jest upowszechnianie informacji o nowych formach kształcenia ustawicznego adresowanych do osób dorosłych (również wśród pracodawców), w szczególności o możliwości podnoszenia i uzupełniania posiadanych kwalifikacji oraz nabywania nowych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

Podejmowane działania: 1. Dyrektorzy OKE i pracownicy uczestniczyli w konferencjach rozpoczynających rok szkolnych organizowanych przez Kuratorów Oświaty dla dyrektorów szkół, zwracając uwagę m.in.: na realizację kształcenia zgodnie z podstawą programową; upowszechnianie nowej formuły egzaminu z wykorzystaniem komputera w części pisemnej, uświadomienie szkołom znaczenia współpracy z pracodawcami oraz jej wpływu na jakość kształcenia i wyniki egzaminów. 2. W każdym województwie odbędą się spotkania Dyrektorów OKE z dyrektorami szkół szczegółowo omawiające wyniki egzaminu. 3. Rekrutacja kandydatów na egzaminatorów, ze szczególnym uwzględnieniem pracodawców – w tym roku udało się pozyskać 9,5 tysiąca kandydatów na egzaminatorów (obecnie jest ok. 26 000 egzaminatorów). 4. Tworzenie ośrodków egzaminacyjnych u pracodawców (np. technik gazownictwa w Łodzi z udziałem PGNiG)

Działania wspierające szkolnictwo zawodowe W celu wsparcia kadry pedagogicznej szkół kształcących w zawodach opracowano i opublikowano: przykładowe szkolne plany oraz programy nauczania dla 193 zawodów z klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego – zarówno w układzie przedmiotowym, jak i modułowym

Działania wspierające szkolnictwo zawodowe W celu wsparcia kadry pedagogicznej szkół kształcących w zawodach opracowano i opublikowano Poradniki (dostępne na stronie www.koweziu.edu.pl) Kształcenie zawodowe i ustawiczne. Vademecum Szkolne plany nauczania. Krok po kroku Programy nauczania dla zawodu. Krok po kroku Kwalifikacyjne kursy zawodowe. Krok po kroku Korelacje kształcenia ogólnego i zawodowego. Krok po kroku Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie. Krok po kroku

Działania wspierające szkolnictwo zawodowe Współpraca szkół zawodowych z pracodawcami. Przykładowe rozwiązania Poradnik – Jak skutecznie prowadzić zajęcia na platformie edukacyjnej Wyżej wymienione publikacje zostały opracowane w ramach projektów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego – dostępne są na stronach www.men.gov.pl oraz www.koweziu.edu.pl

Działania wspierające szkolnictwo zawodowe Wsparcie dla osób realizujących zadania z zakresu poradnictwa edukacyjno-zawodowego W wyniku konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej powstały narzędzia dla uczniów, doradców zawodowych i rodziców w formie: przewodników, poradników, podręczników, filmów, scenariuszy zajęć, umożliwiających diagnozowanie uczniów ze wszystkich grup wiekowych. (narzędzia dostępne są na portalu Scholaris oraz na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej www.men.gov.pl) W projekcie „Eurodoradztwo Polska” (Euroguidance Poland) opracowywane są publikacje wspierające poradnictwo edukacyjno-zawodowe (publikacje dostępne na stronie na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej www.men.gov.pl oraz www.euroguidance.pl)

Działania realizowane w obecnym roku szkolnym Projekt PO KL: Monitorowanie i doskonalenie procesu wdrażania podstawy programowej kształcenia w zawodach Rozpoczęło się monitorowanie procesu wdrażania PPKZ z wykorzystaniem narzędzi on-line Pierwszym efektem monitorowania jest przygotowanie trenerów z całego kraju do prowadzenia szkoleń z zakresu: opracowywania szkolnych programów nauczania we współpracy z pracodawcami, szkolnych planów nauczania, korelacji międzyprzedmiotowych. Szkoleniem objęta zostanie kadra kierownicza szkół (3000 osób)

Działania realizowane w obecnym roku szkolnym Organizacja wojewódzkich spotkań z pracodawcami Przeprowadzenie regionalnych spotkań z pracodawcami poświęconych włączeniu pracodawców w proces kształcenia i egzaminowania, w tym tworzenia ośrodków egzaminacyjnych (w tym roku 4 spotkania) Wsparcie przedstawicieli jst (powiatów) Wsparcie w zakresie przygotowywania wniosków o dofinasowanie projektów ukierunkowanych na wyposażanie i doposażanie szkół i placówek, planowanych do realizacji w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 Rozwój poradnictwa edukacyjno-zawodowego Doskonalenie dyrektorów gimnazjów, doradców zawodowych, nauczycieli pełniących funkcję doradcy, nauczycieli przedmiotów oraz opracowanie materiałów wspomagających realizację zadań z zakresu doradztwa zawodowego w gimnazjum

Działania planowane w obszarze kształcenia zawodowego 1. Wyposażenie/doposażenie szkół i placówek Tworzenie w szkołach i placówkach kształcenia zawodowego warunków zbliżonych do rzeczywistego środowiska pracy zawodowej 2. Współpraca szkół zawodowych z ich otoczeniem, w tym rozwój tzw. partnerstw wiedzy (szkoły, pracodawcy, urzędy pracy, uczelnie) Rozwój współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z ich otoczeniem, w tym zwłaszcza z pracodawcami i szkołami wyższymi (staże i praktyki dla uczniów w przedsiębiorstwach, rozwój współpracy szkół z uczelniami) Modernizacja treści i metod kształcenia zawodowego poprzez włączenie pracodawców w system identyfikacji potrzeb kwalifikacyjno-zawodowych na rynku pracy oraz weryfikacji wymagań kwalifikacyjnych, zwłaszcza w ujęciu sektorowym Doskonalenie umiejętności nauczycieli zawodu we współpracy z uczelniami i rynkiem pracy 3. Doradztwo zawodowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych Rozwój doradztwa zawodowego dla dzieci, młodzieży i dorosłych

Działania planowane w obszarze kształcenia ustawicznego 1. Nowe elastyczne formy kształcenia ogólnego i zawodowego dorosłych Rozwój nowych form organizacyjnych w kształceniu dorosłych Poszerzenie oferty kursów zawodowych dla osób dorosłych realizowanych we współpracy z pracodawcami 2. Rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych i multimediów (kształcenie na odległość) Rozwijanie oferty publicznych elektronicznych zasobów edukacyjnych, w tym do kształcenia zawodowego 3. Tworzenie centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego Tworzenie i rozwój ukierunkowanych branżowo centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego

Wnioski Nowa perspektywa finansowa jest szansą dla rozwoju i podniesienia jakości szkolnictwa zawodowego. Komisja Europejska kładzie nacisk na rozwój szkolnictwa zawodowego, postrzegając w nim istotne narzędzie do walki ze skutkami spowolnienia gospodarczego w Unii Europejskiej (w tym w Polsce) oraz środek do przeciwdziałania bezrobociu młodych ludzi. Aby fundusze europejskie wykorzystane zostały celowo i racjonalnie Ministerstwo Edukacji Narodowej wskazało pracowników, którzy zostali powołani na stałych członków grup roboczych wspierających prace nad Regionalnymi Programami Operacyjnymi w poszczególnych województwach. Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Krajowym Ośrodkiem Edukacji Zawodowej i Ustawicznej opracowuje rekomendowane wyposażenie pracowni i warsztatów szkolnych. Przygotowany materiał będzie prezentowany przedstawicielom organów prowadzących szkoły zawodowe na konferencjach, w których przewiduje się udział około 400 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego. Materiał ten zostanie także przekazany marszałkom województw w celu wykorzystania w planie działań związanych z wyposażeniem szkół.

Dziękuję Państwu za uwagę