ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW Dr Lidia Kaliszczak Uniwersytet Rzeszowski Wydział Ekonomii

Finansowanie: Najczęściej jest rozumiane jako wszelkie działania i przedsięwzięcia mające na celu pozyskanie kapitału, zarówno krótko-, jak i długoterminowego. Każda jednostka gospodarcza, aby rozpocząć działalność i funkcjonować na rynku musi zgromadzić odpowiedni kapitał.

Pojęcie i rola kapitału Najogólniej oznacza on pewną sumę pieniędzy stanowiącą podstawę rozpoczęcia działalności oraz umożliwiającą jego dalsze funkcjonowanie. W ekonomii określany jest jako zasób, czyli czynnik wytwórczy wykorzystywany w procesie produkcji i wymiany. Kapitał może występować w formie finansowej, technologicznej i towarowej

Rola kapitału - według amerykańskich ekonomistów sukces przedsięwzięcia gospodarczego zależy w: 33% od dobrego pomysłu od dobrego zarządzania 34% od kapitału

C.d. Analiza struktury i źródeł kapitału wskazuje: kto i na jakich warunkach oraz na jaki okres sfinansował rzeczowe i finansowe składniki majątku przedsiębiorstwa?

Sposoby systematyzacji źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa – różne kryteria: - podstawowe kryterium -własności (finansowanie wewnętrzne i zewnętrzne)

Źródła finansowania działalności przedsiębiorstw Finansowanie wewnętrzne (kapitał własny) Środki własne (kapitał powierzony), np. wkłady właścicieli, Kapitał samofinansowania np. zysk Finansowanie zewnętrzne (kapitał obcy) (dług, zobowiązanie) Kredyty i pożyczki Faktoring i forfaiting Franchising Emisja krótkoterminowych papierów dłużnych Leasing

Kapitał własny Pełni w przedsiębiorstwie podstawową funkcję w finansowaniu działalności gospodarczej, w znacznej mierze decydując o stopniu utrzymania płynności finansowej. Finansowanie działalności wyłącznie kapitałem własnym wprawdzie zapewnia utrzymanie płynności finansowej, jednak ogranicza i spowalnia rozwój przedsiębiorstwa, który jest warunkiem walki z konkurencją.

Znaczenie kapitału obcego Korzyści Utrzymanie płynności finansowej Możliwość finansowania inwestycji Nie ma potrzeby zwiększania liczby właścicieli kapitału Wzrost wartości przedsiębiorstwa

Kryteria klasyfikacji kapitału zewnętrznego: Źródła kapitału - rynek pochodzenia Instrumenty rynku finansowego (kredyt i pożyczka bankowa, obligacje) Instrumenty rynku towarowego (kredyt kupiecki – dostawcy lub odbiorcy)

Kryteria klasyfikacji kapitału zewnętrznego: czas trwania zobowiązania – kapitał krótkoterminowy i długoterminowy Kredyt kupiecki Kredyt bankowy Kredyt wekslowy Pożyczka bankowa Emisja krótkoterminowych papierów dłużnych Leasing operacyjny Factoring Kredyt bankowy Pożyczka bankowa Obligacje Leasing inwestycyjny Forfaiting Franchising Środki z funduszy pomocowych Dotacje Poręczenia kredytowe

Kapitał krótko- i długoterminowy Kapitał krótkoterminowy jest udostępniany na okres do 12 miesięcy i powinien być wykorzystany na sfinansowanie działalności bieżącej. Kapitałem długoterminowym przedsiębiorstwo powinno finansować swoją działalność inwestycyjną, gdyż pozostaje on w jednostce przez okres dłuższy niż 1 rok.

Kryteria klasyfikacji kapitału: instrumenty tradycyjne alternatywne Kredyt kupiecki Kredyt bankowy Pożyczka bankowa Emisja papierów dłużnych Dotacje/granty Leasing inwestycyjny Factoring Forfaiting Franchising Venture capital Anioły biznesu

Wybór źródła finansowania Każde przedsiębiorstwo działające na rynku musi samodzielnie podjąć decyzję dotyczącą wyboru źródła finansowania. Dokonując wyboru, powinno zwrócić uwagę zarówno na korzyści, jak i na niebezpieczeństwa wynikające z danej formy finansowania. Ważnym kryterium wyboru jest koszt i elastyczność (szybkość, wielkość dostępnych środków, czas spłaty) pozyskania środków z danego źródła.

Środki własne przedsiębiorstw Stanowią podstawowe źródło finansowania działalności, głównie małych i średnich przedsiębiorstw (nawet powyżej 90%)

Kredyt bankowy Bank dla większości przedsiębiorstw jest najpowszechniejszym źródłem finansowania obcego. Banki mogą udzielać kredytów na finansowanie inwestycji oraz działalności operacyjnej przedsiębiorstw (rachunek bieżący). Umożliwiają też dokonywanie inwestycji (np. lokaty terminowe).

Na czym polega kredyt bankowy? Słowo kredyt pochodzi od greckiego credere i oznacza wierzyć. Udzielenie kredytu polega na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, który zobowiązany jest zwrócić je z odsetkami w umownym terminie.

Dla kogo kredyt? Zdolność kredytowa oznacza zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w ustalonych terminach płatności. Przedsiębiorstwa posiadające zdolność kredytową charakteryzują się tym, że ich bieżące i prognozowane wyniki finansowe oraz stan majątkowy zapewniają wypłacalność. Drugim ważnym warunkiem uzyskania kredytu jest zabezpieczenie spłaty kredytu.

Kredyt kupiecki Kredyt kupiecki (towarowy, handlowy) jest stosowany do finansowania majątku obrotowego firmy. Powstaje w momencie odroczenia terminów zapłaty za dostawy towarów i usług. Kredyt kupiecki polega na tym, że dostawca – sprzedawca towarów lub wykonywanych usług nie żąda od przedsiębiorstwa – odbiorcy natychmiastowej zapłaty. Dłużnik reguluje należność w uzgodnionym z wierzycielem terminie.

c.d. Kredyt kupiecki stanowi znaczącą formę finansowania bieżącej działalności przez przedsiębiorstwa, które mają trudności z uzyskaniem kredytu obrotowego w banku. Jest on dostępny dla większości przedsiębiorców, którzy są znani dostawcom i ich zakupy są w miarę regularne. Wada - dawcy z reguły nie żądają różnego rodzaju zabezpieczeń i nie mają możliwości oceny wiarygodności i zdolności kredytowej biorcy.

Leasing Polega na przekazaniu przez leasingodawcę rzeczy (np. maszyn, urządzeń, środków transportu, nieruchomości itd.) leasingobiorcy do korzystania w zamian za okresowe opłaty. Leasing umożliwia użytkowanie środków trwałych bez konieczności wydatkowania pełnej kwoty środków pieniężnych na ich zakup. Jest to, swoistego rodzaju forma kredytowania, w której inwestor nie otrzymuje środków pieniężnych, lecz składniki majątkowe.

Leasing Podmioty uczestniczące w leasingu Umowa leasingowa KORZYSTAJĄCY (przedsiębiorca) FINANSUJĄCY (instytucje leasingowe, banki, producenci np. samochodów) Umowa leasingowa Dostawa towaru Zapłata za towar ZBYWCA (np. producent samochodów, urządzeń itp.)

c.d. Leasing to specyficzna forma finansowania inwestycji - polega na użytkowaniu dóbr inwestycyjnych nie w drodze ich zakupu, lecz dzierżawę w zamian za opłaty leasingowe. Oznacza to, że ta forma finansowania nie czyni leasingobiorcy posiadaczem, lecz użytkownikiem. Jest korzystny dla przedsiębiorstw nowo powstałych oraz małych i średnich.

Rodzaje leasingu W praktyce gospodarczej najczęściej występuje dwa typy leasingu, którymi są: − leasing operacyjny, − leasing finansowy (kapitałowy lub inwestycyjny) jest formą finansowania długoterminowego.

Factoring Dla przedsiębiorcy factoring to ściąganie należności w jego imieniu przez zewnętrzną instytucję. Przykład takiej transakcji: Firma A jest winna firmie B jakieś pieniądze. Firma C ściąga należność od firmy A, w imieniu firmy B. Czyli w transakcji firma C jest pośrednikiem (bierze na siebie ryzyko, związane ze ściąganiem należności).

Factoring W transakcji factoringowej występują zawsze trzy podmioty: − factor – instytucje bankowe lub wyspecjalizowane spółki faktoringowe nabywające wierzytelność („C”); − factorant – sprzedawca lub dostawca towarów albo usług zbywający wierzytelność; − dłużnik factoringowy – klient factoranta nabywający od niego towar lub usługę. Wierzytelność jest antonimem długu, jeżeli na X ciąży dług wobec Y, to Y ma wierzytelność w stosunku do X. 

Zalety factoringu Instytucja factoringowa umożliwia szybki dostęp do środków finansowych, wpływa na polepszenie płynności finansowej firmy. Ułatwia też prowadzenie działalności przejmując wykonywanie niektórych czynności. Jest to źródło stosunkowo łatwo dostępne, gdyż ocenie nie jest tu poddawany biorca kapitału, ale jego dłużnicy. Jednak factoring zaliczany jest do dość drogich form pozyskania kapitału obcego.

Forfaiting długoterminowe obce źródło finansowania wykorzystywane w eksporcie. Polega ono na zakupie terminowych wierzytelności powstałych poprzez realizację dostaw i usług inwestycyjnych przez instytucję forfaitingową (z reguły bank).

FORFAITER (nabywca wierzytelności pieniężnych - bank) Forfaiting Podmioty uczestniczące w forfaitingu FORFAITYSTA (zbywca wierzytelności - przedsiębiorca prowadzący działalność produkcyjną - eksporter) Umowa forfaitingowa FORFAITER (nabywca wierzytelności pieniężnych - bank) Zwrot wierzytelności Umowa handlowa DŁUŻNIK (importer)

Fundusze pożyczkowe Fundusz Mikro - został utworzony w 1994r. przez Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości w celu wspierania mikroprzedsiębiorczości w Polsce. Orientacja na mikroprzedsiębiorstwa na starcie Uproszczone procedury Środki do uzyskania to kilka tys. PLN do 30 tys. PLN w zależności od formy Gwarancja niezmienności warunków umowy w trakcie jej trwania, a dla stałych klientów obniżenie stóp procentowych przy kolejnych pożyczkach.

Fundusze pożyczkowe Fundusze udzielają pożyczek dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Zapewniają także: pomoc w przygotowaniu wniosków pożyczkowych monitorowanie stanu finansowego i stały nadzór nad podmiotami korzystającymi z FP Z pożyczki skorzystać mogą osoby bezrobotne zamierzające podjąć działalność gospodarczą oraz osoby, które prowadzą działalność gospodarczą i brały kredyt z Funduszu Pracy lub podobny. Lista teleadresowa lokalnych funduszy pożyczkowych działających przy ośrodkach Krajowego Systemu Usług znajduje się Centrum Wspierania Biznesu w Płocku, cwb@pol.pl

Fundusze poręczeniowe Celem funduszy poręczeniowych jest ułatwienie przedsiębiorcom oraz osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą dostępu do zewnętrznego finansowania w postaci kredytów bankowych oraz pożyczek na prowadzenie działalności gospodarczej. Fundusze poręczeniowe oferują poręczenia  zobowiązań finansowych przedsiębiorców, którzy posiadają zdolność kredytową, ale nie posiadają wymaganych przez instytucję finansującą zabezpieczeń. 

Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych BGK www.bgk.com.pl Kilkadziesiąt funduszy regionalnych i lokalnych Przedsiębiorcy działający krócej niż 2 lata mogą w trybie uproszczonym uzyskać poręczenie Do 50% wartości zaciągniętego kredytu Do 50 tys. Euro

Chcę założyć swoją firmę, ale sam pomysł to za mało! środki z Funduszu Pracy; środki z UE na rozpoczęcie działalności, m.in.: o Program Operacyjny Kapitał Ludzki o Działanie 6.2. Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości oraz samozatrudnienia, o Poddziałanie 8.1.2. Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie, o Regionalne Programy Operacyjne

Venture capital - Kapitał wysokiego ryzyka Fundusze venture capital są to wyspecjalizowane firmy, zajmujące się inwestowaniem w przedsięwzięcia charakteryzujące się wysokim ryzykiem, ale zarazem umożliwiające osiągniecie bardzo wysokiej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Podstawowe źródło finansowania nowych, innowacyjnych przedsięwzięć w USA i innych krajach rozwiniętych. W Polsce i Europie Wschodniej obserwuje się tendencję wzrostową.

Jak działa fundusz VC? Venture capital interesuje się głównie małymi i średnimi przedsiębiorstwami, które dysponują przewagą konkurencyjną (innowacyjny produkt lub usługa, wiedza i inne) gwarantującą sukces rynkowy, a potrzebują wsparcia kapitałowego, aby zrealizować swoje cele. Środki funduszy inwestowane są na okres od 3 do 10 lat. Po ustabilizowaniu się pozycji rynkowej venture capital odsprzedaje posiadane udziały. Dodatkowym elementem zwiększającym atrakcyjność tego typu źródła finansowania firmy jest fakt, że jest to tzw. kapitał aktywny, któremu zależy na sukcesie inwestycji.

c.d. Udostępnia kapitał w formie udziałów bez zabezpieczeń i gwarancji Staje się wspólnikiem i bierze na siebie ryzyko na równi z innymi właścicielami firmy Przedstawiciele funduszu VC wchodzą do zarządu i /lub rady nadzorczej Po pewnym czasie (3-7-10 lat) Fundusz VC opuszcza spółkę poprzez: wprowadzenie przedsiębiorstwa na giełdę i sprzedaż jego akcji w obrocie publicznym – ten sposób realizacji zysku jest szczególnie korzystny przy bardzo dużym wzroście wartości rynkowej firmy, Sprzedaż udziałów inwestorowi strategicznemu

Zalety VC Możliwość realizacji bardzo ryzykownych projektów, na które trudno byłoby pozyskać środki z tradycyjnych źródeł finansowania, takich jak np. kredyt bankowy. Środki z funduszu venture capital zwiększają kapitały własne przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo nie jest obciążone kosztami finansowymi.

Zalety i wady Fundusze venture capital są często nazywane funduszami szansy, gdyż za pomocą ich pieniędzy można wydobyć firmę z upadłości, zmienić profil działalności, zdobyć nowe rynki. Jednak pojawia się pewne zagrożenie - przewidzieć, w czyje ręce trafi znaczący pakiet akcji i czy nowy wspólnik będzie zainteresowany kontynuowaniem przyjętej strategii

Anioły Biznesu Ludzie, którzy odnieśli sukces finansowy - to osoba posiadająca duży kapitał, którym wspiera ciekawe i innowacyjne przedsięwzięcia. Nowe lub takie, które są na początkowym etapie rozwoju. Jest też dodatkowa możliwość pozyskania pieniędzy od aniołów dla przedsiębiorców obok kredytów i pożyczek. W związku z tym, że anioł angażuje swój kapitał, otrzymuje udziały w tym przedsięwzięciu. Dla aniołów biznesu kluczowe jest to, by pomysł biznesowy był istotnie wyróżniający się w branży, w której działać będzie wsparta firma. W Polsce ten segment dopiero się tworzy www.polban.pl , www.lba.pl

Anioły biznesu Jednym z najlepszych przykładów biznesów tradycyjnych, w które zainwestował anioł biznesu jest firma „W  biegu Cafe” - sieć kawiarni otwieranych w największych miastach (Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Sopot, Gdańsk),  których jest już w tej chwili 18, z czego większość zlokalizowanych w centrach miast lub w dużych galeriach handlowych. Prezes firmy Maciej Adamaszek deklaruje, że chce ją rozwijać w tempie 7-10 lokali rocznie. Swoją firmę założył w 2005 roku za odłożone oszczędności. Starczyło ich jednak tylko na stworzenie pierwszych dwóch kawiarni – po jednej w Krakowie i w Warszawie. Pieniędzy na finansowanie dalszego rozwoju szukał w bankach, funduszach VC. Udało mu się je znaleźć dopiero, gdy trafił za pośrednictwem  Lewiatan Business Angels na Piotra Pośnika, który zdecydował się w jego firmę zainwestować kilka milionów złotych (w zamian objął w niej 50 proc. udziałów). Gdyby tego finansowania nie uzyskał, zapewne skończyłoby się na dwóch-trzech kawiarniach.