Prognozowanie rozwoju dydaktyki w szkole wyższej (według zasad KRK)

Prognozowanie rozwoju dydaktyki w szkole wyższej Czynniki zmian: zmiany społeczne i polityczne; rozwój podstaw teoretycznych dydaktyki dorosłych (również uniwersyteckiej) wspomaganej dorobkiem dydaktyki ogólnej, także doskonalenie praktyki stosowania tych teorii, wdrażanie innowacji dydaktycznych (jak choćby e-learningu). By prognozować tendencje rozwoju dydaktyki szkoły wyższej, trzeba mieć wiedzę dotyczącą przyszłości oraz systemowe, dydaktyczne podejście do problematyki. W system dydaktyczny wchodzą: cele, treści, proces i zasady, metody i środki kształcenia oraz formy organizacyjne i infrastruktura dydaktyczna. Jednym z najważniejszych elementów systemu dydaktycznego jest proces kształcenia studentów, jako ciąg wzajemnie zintegrowanych czynności nauczyciela i studenta, zmierzających do realizacji przyjętych celów kształcenia.

Projektowanie kształcenia. Projektowanie sekwencji dydaktycznych Obejmuje: Program kształcenia: Efekty kształcenia Program studiów Jednostki programu studiów: Moduły kształcenia Plan studiów [Sylabusy; zasady doboru materiału nauczania]

Program Program – instrukcja (cele + treści + działania - jak + osiągnięcia) Układ programu (spiralny, liniowy, koncentryczny) Modele programu: model analityczny (wiedza jako obiekt, który trzeba uzyskać, zdobyć), model hermeneutyczny (wiedza jako produkt współtworzenia), model krytyczny (wiedza jako ścieżka dostępu do możliwej zmiany rzeczywistości); MK odpowiada na pytanie: jak zmienić świat?; konieczna krytyka panującej ideologii; MK - ukierunkowany na restrukturyzację kulturową.

Czym jest program? Wykazem treści nauczania (inwentarz). Zestawem planowanych czynności pedagogicznych. Zestawem zamierzonych efektów pedagogicznych (intencjonalnych rezultatów). Zestawem pojęć i zadań do wykonania. Rejestrem doświadczeń. Program kształcenia to opis określonych przez uczelnię spójnych efektów kształcenia, zgodny z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, oraz opis procesu kształcenia (program studiów), prowadzącego do osiągnięcia tych efektów, wraz z przypisanymi do poszczególnych modułów tego procesu punktami ECTS. Program kształcenia a program studiów

Nowe pojęcia – efekty kształcenia (intencjonalne rezultaty, ale też egzekwowalne zobowiązania) – zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych uzyskanych w procesie kształcenia przez osobę uczącą się (art. 2 ust. 1 pkt 18c); efekty odpowiadają obszarom kształcenia; – moduły kształcenia – zajęcia lub grupy zajęć – wraz z przypisaniem do każdego modułu zakładanych efektów kształcenia oraz liczby punktów ECTS; – punkty ECTS – punkty zdefiniowane w europejskim systemie akumulacji i transferu punktów zaliczeniowych jako miara średniego nakładu pracy osoby uczącej się, niezbędnego do uzyskania zakładanych efektów kształcenia (art. 2 ust. 1 pkt 18d); [180, 120 ECTS] – plan studiów prowadzonych w formie stacjonarnej lub niestacjonarnej; – sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia osiąganych przez studenta.

Nowe pojęcia, c.d. – obszar kształcenia – zasób wiedzy i umiejętności z zakresu jednego z obszarów wiedzy określonych w przepisach (art. 2 ust. 1 pkt 14a); – profil kształcenia – profil praktyczny obejmujący moduł zajęć służących zdobywaniu przez studenta umiejętności praktycznych albo profil ogólnoakademicki, obejmujący moduł zajęć służących zdobywaniu przez studenta pogłębionych umiejętności teoretycznych (art. 2 ust. 1 pkt 18e); – kwalifikacje – efekty kształcenia poświadczone dyplomem, świadectwem, certyfikatem lub innym dokumentem wydanym przez uprawnioną instytucję potwierdzającym uzyskanie zakładanych efektów kształcenia (art. 2 ust. 1 pkt 18b); – poziom kształcenia – studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie albo studia trzeciego stopnia (art. 2 ust. 2 pkt 2).

Efekty kształcenia związane z programem kształcenia Wzorcowy opis efektów, Własny projekt efektów kształcenia. Powinny być: spójne, wyrażone w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, uwzględniać właściwe dla danego kierunku efekty kształcenia, wybrane ze wszystkich efektów kształcenia dla obszaru kształcenia lub obszarów kształcenia wyróżnionych w opisie KRK, przyporządkowanych rozpatrywanemu programowi (kierunkowi studiów) (par. 4 ust. 1).

Efekty – rodzaj zapisu programu W nagłówku tabeli z efektami występują podstawowe informacje o programie kształcenia, którego dotyczą wymienione efekty kształcenia, tzn.: – nazwa kierunku studiów, – poziom kształcenia (studia pierwszego lub studia drugiego stopnia), – profil kształcenia (ogólnoakademicki lub praktyczny). W trzech kolumnach tabeli występują: – symbole (kierunkowych) efektów kształcenia, – (kierunkowe) efekty kształcenia – ich opis słowny, – odniesienia do obszarowych efektów kształcenia. Dla obu form kształcenia (stacjonarnej i niestacjonarnej) efekty dla danego kierunku są identyczne.

Symbole i numery efektów Symbol (numer) efektu tworzą: – litera K – dla wyróżnienia, że chodzi o efekty dla kierunku (a nie dla obszaru), – znak _ (podkreślnik), – jedna z liter W, U lub K – dla oznaczenia kategorii efektów (W – wiedza, U – umiejętności, K – kompetencje społeczne), – numer efektu w obrębie danej kategorii, zapisany w postaci dwóch cyfr dziesiętnych (numery 1-9 są poprzedzone cyfrą 0). Przykładowo: K_K02 jest symbolem efektu w kategorii „kompetencje społeczne”, który przez projektantów programu kształcenia został umieszczony jako drugi w kolejności na liście efektów w tej kategorii.

Symbole efektów obszarowych – litera określająca nazwę obszaru kształcenia, zgodnie z następującymi ustaleniami: – H: obszar kształcenia odpowiadający naukom humanistycznym, – S: obszar kształcenia odpowiadający naukom społecznym, – cyfra 1 lub 2 – dla określenia poziomu kształcenia (1 – studia/kwalifikacje pierwszego stopnia, 2 – studia/kwalifikacje drugiego stopnia); – litera A lub P – dla określenia profilu kształcenia (A – profil ogólnoakademicki, P – profil praktyczny); – znak _ (podkreślnik); – jedna z liter W, U lub K – dla oznaczenia kategorii efektów (W – wiedza, U – umiejętności, K – kompetencje społeczne); – numer efektu w obrębie danej kategorii, zapisany w postaci dwóch cyfr dziesiętnych (numery 1-9 są poprzedzone cyfrą 0).

Definiowanie efektów kształcenia - uwarunkowania W procesie definiowania efektów kształcenia jednostka projektująca program kształcenia powinna uwzględnić: – efekty obszarowe, – wzorcowe efekty kształcenia dla rozpatrywanego lub zbliżonych kierunków studiów, – uzgodnienia środowiskowe, – ustalenia dokonane na poziomie uczelni (misja, strategia uczelni) , – potrzeby rynku pracy, – opinie interesariuszy, – przykłady dobrych praktyk, obejmujące m.in. opracowania wykonane w innych jednostkach i w innych uczelniach, – zasoby i możliwości realizacji procesu prowadzącego do osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia, – wymagania i zalecenia komisji akredytacyjnych, – wymagania i zalecenia stowarzyszeń i organizacji zawodowych. Stopień szczegółowości efektów.

Matryca efektów kształcenia Matryca efektów kształcenia określa relację między efektami kształcenia zdefiniowanymi dla programu kształcenia (efektami kierunkowymi) i efektami kształcenia zdefiniowanymi dla poszczególnych przedmiotów (modułów). Wiersze tej matrycy odpowiadają kolejnym pozycjom w zestawie efektów kierunkowych, zaś kolumny – modułom kształcenia (lub odwrotnie).

Program studiów Nie mylić z programem kształcenia! Program studiów - opis procesu kształcenia prowadzącego do uzyskania efektów kształcenia, zdefiniowanych przez uczelnię dla określonego programu kształcenia. Obejmuje określenie ogólnych cech programu, tzn.: a) liczbę punktów ECTS niezbędną do uzyskania kwalifikacji (tytułu zawodowego) określoną dla rozpatrywanego programu kształcenia, b) liczbę semestrów, opis podstawowych elementów tworzących program studiów, tzn.: c) moduły kształcenia, d) plan studiów.

Moduły kształcenia MK stanowią podstawowe komponenty programu studiów. To zajęcia lub grupa zajęć, którym przypisane są zakładane efekty kształcenia oraz liczba punktów ECTS. Modułem może być typowy przedmiot, ale także „praktyka” lub „przygotowanie pracy dyplomowej”. Przedmiot - wyodrębniona jednostka w programie studiów i w dokumentacji przebiegu studiów (także w suplemencie do dyplomu), obejmująca różne formy (typy) zajęć dydaktycznych, którą charakteryzują m.in. efekty kształcenia oraz liczba punktów ECTS, a także ocena.

Efekty kształcenia dla modułu/ przedmiotu Formułując efekty kształcenia dla modułu/ przedmiotu, należy uwzględnić wiele aspektów, a w szczególności: – ocenę możliwości osiągnięcia przez studenta zakładanych efektów kształcenia (realne możliwości najsłabszego studenta), – weryfikowalność (mierzalność) efektów kształcenia, – sposób formułowania wyrażeń opisujących efekty kształcenia (action verbs), – poziom szczegółowości opisu (złoty środek), – podział na kategorie (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) lub brak takiego podziału, – postać opisu zestawu efektów kształcenia – odniesienie do efektów dla programu kształcenia.

Postać opisu modułu 1. Zestawienie efektów kształcenia dla przedmiotu w tabeli, której poszczególne kolumny określają: – identyfikator (nr efektu), – opis efektu, – odniesienie do efektów kształcenia dla programu kształcenia. 2. Opis modułu (wymagania wstępne) 3. Opis form prowadzenia zajęć dydaktycznych i metod kształcenia. 4. Opis weryfikacji efektów kształcenia.

Przykład weryfikacji efektów Dla przedmiotu „XXX” zdefiniowano 5 efektów kształcenia: – dwa efekty sprawdzane głównie na kolokwiach, – dwa efekty sprawdzane głównie na zajęciach laboratoryjnych, – jeden efekt sprawdzany na zajęciach projektowych. Student, który nie oddał projektu, nie powinien zaliczyć przedmiotu, bez względu na wyniki pozostałych sprawdzianów.

Sylabus do modułu (1) Zawartość Informacje ogólne: koordynator, rok akademicki, semestr, forma studiów, sposób ustalenia oceny końcowej, informacje dodatkowe (np. punkty ECTS). Opis zajęć dydaktycznych i pracy studenta (nazwa, kod) [prowadzący, grupa, treść zajęć, metody prowadzenia zajęć, liczba godzin dydaktycznych – kontaktowych, liczba godzin pracy własnej studenta, opis pracy własnej studenta, organizacja zajęć, literatura obowiązkowa, uzupełniająca, adres strony zajęć, informacje dodatkowe]. 3. Opis sposobów weryfikacji efektów kształcenia modułu (nazwa, kod, osoba przeprowadzająca weryfikację, grupa, wymagania merytoryczne, kryteria oceny, przebieg procesu weryfikacji, informacje dodatkowe).

USOS – sylabus elektroniczny (2) logowanie

Elektroniczny sylabus Każdy koordynator przedmiotu wprowadza podstawowe informacje o przedmiocie, a także edytuje informacje dotyczące prowadzenia przedmiotu w danym cyklu dydaktycznym, z podziałem na ćwiczenia i wykłady oraz poszczególne grupy zajęciowe.

Sylabus elektroniczny Oprócz koordynatora przedmiotu informacje dotyczące prowadzonych zajęć mogą uzupełnić osoby prowadzące dane zajęcia w poszczególnych grupach. Jednak należy unikać ponownego wpisywania tych informacji, które zostały już wprowadzone w sekcji nadrzędnej np. w sekcji "PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE". Po kliknięciu w wybraną sekcję pojawi się tabela z polami do wypełnienia. Są to informacje opisujące poszczególne przedmioty lub wybrane zajęcia. Do najważniejszych informacji, jakie powinny zostać wprowadzone należą: nazwa przedmiotu w języku polskim i angielskim; - język wykładowy; - poziom i rodzaj przedmiotu; - wymagania wstępne; - opis przedmiotu (skrócony i pełny); - literatura; - efekty uczenia; - metody i kryteria oceniania; - praktyki zawodowe, jeżeli istnieją.

Etapy analizy materiału kształcenia do sylabusa (wytyczne z efektów modułowych) Ustalenie zakresu materiału (do całego cyklu zajęć i do poszczególnych jednostek dydaktycznych). Ustalenie i zestawienie elementów danego materiału (np. pojęcia, twierdzenia, opisy zjawisk, klasyfikacje, zasady działania, procedury - w przypadku całego cyklu zajęć poszczególne tematy czy działy). Określenie rodzaju powiązań miedzy elementami, ustalenie najważniejszych elementów materiału, ustalenie roli poszczególnych elementów w wybranym zakresie materiału (ścieżki dydaktyczne). Ustalenie wcześniejszych i późniejszych programowo pojęć (twierdzeń, tematów, działów, zasad czy procedur) pozostających w silnym związku z tematem. Realizacja treści kształcenia odbywa się za pomocą odpowiednich sposobów kierowania procesem dydaktycznym, czyli metod, form i środków kształcenia.

Literatura Gagne R., Briggs L., Wager W., 1992: Zasady projektowania dydaktycznego. Warszawa. Kraśniewski A., 2011: Jak przygotować programy kształcenia zgodnie z wymaganiami KRK dla szkolnictwa wyższego? Warszawa (dostęp: http://www.nauka.gov.pl/krajowe-ramy-kwalifikacji-pokl/publikacja-jak-przygotowac-programy-ksztalcenia-zgodnie-z-wymaganiami-wynikajacymi-z-krajowych-ram-kwalifikacji-dla-szkolnictwa-wyzszego.html Wzory ujednoliconych formatek opisu programu kształcenia (dostęp: http://www.us.edu.pl/krajowe-ramy-kwalifikacji)