Ekonomika Zdrowia Ewa Kuriata z Zakładu Organizacji i Zarządzania Wydziału Zdrowia Publicznego Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Definicje ekonomiki:   gałąź nauk ekonomicznych badająca mechanizmy działania ogólnych praw ekonomicznych w systemie ochrony zdrowia a także specyficzne prawidłowości ekonomiczne w konkretnych warunkach funkcjonowania instytucji. /Pustowoj, Krawczenko/

Definicje ekonomiki cd. jest dyscypliną naukową traktującą o brakach w sektorze i o nieustannych wyborach. /Normand/

Definicje ekonomiki cd Definicje ekonomiki cd. traktuje o zasadach, formach i metodach kształtowania gospodarki finansowej państwa, z punktu widzenia zaspakajania potrzeb zdrowotnych społeczeństwa /Kożusznik/,

Definicje ekonomiki cd Definicje ekonomiki cd. to apolityczny sposób myślenia o zapewnieniu warunków finansowych dla realizacji działań dla zdrowia /Culyer/,

Makroekonomia zdrowia - zajmuje się problemami o dużej skali i instytucjami, charakteryzującymi system jako całość. Makroekonomia bada PKB, wzrost oraz spadek jego wielkości a także dynamikę procesów, poprzez które zachodzą zmiany (inwestycje, handel, bankructwo).

Mikroekonomia zajmuje się wyborami dokonywanymi przez poszczególne jednostki, minimalizacją kosztów lub maksymalizacją zysków (lub majątku czy użyteczności) w ramach danego systemu ekonomicznego, ograniczonego zbiorem zasad i cen. Traktuje o tym jak prowadzona jest gra.

Eksplozja kosztów ochrony zdrowia Stany Zjednoczone – 14 % PKB 4000 USD per capita rocznie Niemcy – 11 % PKB 1500 – 2700 USD per capita rocznie Polska – 6 % PKB 300 – 900 USD per capita rocznie Recepta: Zmiana popytu! Zmiana podaży! Redukcja kosztów!

Ekonomika a koszty: Ekonomika dąży do uzyskania wyższej cenności użytecznych wyników za pomocą zaangażowania ograniczonych środków.

Ekonomika zdrowia zajmuje się zagadnieniami alokacji ograniczonych zasobów pomiędzy konkurującymi celami zdrowotnymi.

Farmakoekonomika Jako użyteczne narzędzie pozwalające na porównywanie alternatywnych technologii medycznych; Identyfikuje i konfrontuje wszystkie koszty oraz konsekwencje (kliniczne, ekonomiczne, społeczne), związane z zastosowaniem badanych procedur medycznych. Jest nauką interdyscyplinarną, kompilującą elementy ekonomii, medycyny, farmacji oraz nauk społecznych.

Rodzaje analizy ekonomicznej w naukach medycznych Analiza identyfikacji kosztów – służy wyłącznie do oceny kosztów, natomiast nie ocenia efektów klinicznych, ani też ekonomicznych. Analiza koszt-efekt ocenia koszty w powiązaniu z wynikami (ekonomicznymi oraz medycznymi). Analiza koszt-korzyść – odpowiada na pytanie, czy korzyści z zastosowanego postępowania diagnostycznego lub leczniczego są warte poniesionych kosztów.

Źródła i sposoby finansowania opieki zdrowotnej. Przed 1 stycznia 1999 r. – finansowanie budżetowe

Finansowanie budżetowe Zakłady i jednostki budżetowe finansowane z budżetu państwa, poprzez budżety terenowe; Budżety historyczne tworzone w oparciu o urzędniczą sprawozdawczość; System finansowania podmiotowego; Roszczeniowo-uznaniowy przydział środków na opiekę zdrowotną; Brak dyscypliny finansowej i racjonalnego dysponowania zasobami.

Po 1 stycznia 1999 r. – finansowanie mieszane. System budżetowo-ubezpieczeniowy; Przekształcenie zakładów w kierunku SPZOZ i NZOZ działających na prawach podmiotów gospodarczych; System przedmiotowego finansowania (umowy na świadczenia zdrowotne); Wdrożenie mechanizmów ekonomicznych (uzasadniona alokacja środków); Zarządzanie marketingowe – oparte na przewidywaniu popytu (prognozy epidemiologiczne, demograficzne, społeczne).

Sposoby opłacania przedmiotowego: Retrospektywna opłata za usługę (fee for servis) – to finansowanie poszczególnych elementów oferowanych świadczeń, badania, procedury, porady. Stwarza zainteresowanie wygenerowaniem ich liczby oraz dobór tych najkosztowniejszych. Prospektywna opłata za przypadek (fee for case) – to finansowanie wg stawek ustalonych za pakiet usług związanych z leczeniem przypadku chorobowego, czyli pacjenta z określonym schorzeniem w miejsce rzeczywistych kosztów (DRG).

Opłata za przyjęcie – to finansowanie samego faktu hospitalizacji lub udzielenia porady bez względu na zakres i koszty wykonanych czynności (sprzyja selekcji pacjentów, minimalizacji zakresu usług i obniżeniu ich jakości). Opłata za osobodzień – oznacza ustaloną stawkę za każdy dzień pobytu w szpitalu, lub innym zakładzie lecznictwa zamkniętego (może skutkować wydłużeniem czasu oraz liczby hospitalizacji).

Opłata za osobę (per capita) – oznacza stawkę płaconą za każdego potencjalnego pacjenta, lub podopiecznego, który znajduje się na odpowiedniej liście i ma prawo do skorzystania z opieki (sprzyja trosce o wysoki poziom zadowolenia pacjentów i pozostawania na liście). Budżet globalny – oznacza określenie wielkości środków przyznanych na pewien okres (z reguły na rok)w zamian za uzgodniony zakres i liczbę świadczeń (sprzyja tworzeniu barier w dostępności oraz ograniczaniu zakresu i jakości świadczeń).

Podstawy prawne systemu finansowania opieki zdrowotnej w Polsce: Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408, z późn. zm.) Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o Narodowym Funduszu Zdrowia. (Dz. U. nr 45 z 17 marca 2003 r.) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. oświadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. (Dz. U. Nr 210 z dnia 27 września 2004 roku, poz. 135 z późn. zm.)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 164, poz. 1194)   Na podstawie art. 62 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej – Dz.U. Nr 91 poz. 408 z 1992 r.  

§ 1 1.  W publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, zwanym dalej zakładem, wyodrębnia się ośrodki kosztów: 1) miejsca powstawania kosztów, tj. wyodrębnione w strukturze organizacyjnej zakładu, komórki organizacyjne, kilka komórek lub część komórki organizacyjnej, 2) wyodrębniony zakres działalności.  

2. Ośrodki kosztów dzielą się na: 1) „ośrodki kosztów działalności podstawowej” – związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, 2) „ośrodki kosztów działalności pomocniczej” – związanych z udzielaniem działalności wspomagającej działalność podstawową, 3) „ośrodek kosztów zarządu” – związany z zarządzaniem zakładem jako całością.

Szczegółowy wykaz ośrodków kosztów, o którym mowa w ust Szczegółowy wykaz ośrodków kosztów, o którym mowa w ust. 2, ustala kierownik zakładu, biorąc pod uwagę następujące nośniki kosztów:   1)  w ośrodkach kosztów działalności podstawowej będących oddziałami szpitalnymi – osobodzień opieki oraz pacjent z przypisanymi na jego rzecz lekami i procedurami medycznymi, 2)  w pozostałych ośrodkach powstawania kosztów działalności podstawowej – procedury medyczne, 3)  w ośrodkach kosztów działalności pomocniczej – usługi świadczone przez te ośrodki.  

§ 2 1.      Ewidencją kosztów w zakładzie obejmuje się wszystkie koszty ponoszone przez zakład, z uwzględnieniem rodzajów kosztów oraz ośrodków kosztów.

Ewidencja kosztów według kryterium rodzajowego (jakie koszty powstają Ewidencja kosztów według kryterium rodzajowego (jakie koszty powstają?) obejmuje: 1)  zużycie materiałów, w tym zużycie: leków, żywności, sprzętu jednorazowego użytku, odczynników chemicznych i materiałów, paliwa, 2)  zużycie energii, w tym: energii elektrycznej i energii cieplnej, 3)  usługi obce, w tym: remontowe, transportowe, medyczne obce, pozostałe, 4)  podatki i opłaty,

5)  wynagrodzenia, w tym: wynagrodzenia ze stosunku pracy, z umów zleceń i o dzieło, 6)  świadczenia na rzecz pracowników, w tym: składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, fundusz pracy, odpisy na zakładowy fundusz socjalny, 7)  amortyzację, 8)  pozostałe koszty, w tym: podróże służbowe, ubezpieczenia OC, majątkowe.

1.   Ewidencja kosztów według ośrodków kosztów w układzie podmiotowo-przedmiotowym prowadzona jest z podziałem na koszty, których jednoznaczne przypisanie nośnikom kosztów wyróżnionych w ośrodkach kosztów na podstawie dokumentów źródłowych jest istotne, opłacalne i możliwe, zwane dalej „kosztami bezpośrednimi” oraz koszty pośrednie.

Kosztami bezpośrednimi są: 1)  w ośrodkach kosztów działalności podstawowej są w szczególności: koszty materiałów (leków, odczynników, sprzętu), wynagrodzenia i inne koszty bezpośrednie, 2)  w ośrodkach kosztów działalności pomocniczej są w szczególności: koszty materiałów użytych bezpośrednio do wykonania usługi, wynagrodzenia i inne koszty bezpośrednie.

  Kosztami pośrednimi są: 1)  koszty powstałe w ośrodku kosztów, nie zaliczane do kosztów bezpośrednich, 2)  koszty ośrodków działalności pomocniczej rozliczone według odpowiednio dobranych kryteriów podziałowych, ustalonych przez kierownika zakładu, z uwzględnieniem przyjętych nośników kosztów.

§ 3 Koszt wytworzenia osobodnia opieki w ośrodku kosztów działalności podstawowej (oddział szpitalny)wylicza się przez podzielenie sumy kosztów bezpośrednich i pośrednich ośrodka kosztów, z wyłączeniem kosztu leków i procedur medycznych przypisanych na rzecz pacjenta, przez liczbę osobodni opieki wykonanych w okresie rozliczeniowym.    

Planowane efekty RKLS: inwentaryzacja procedur medycznych oraz statystyka ich wykonania („mapa procedur medycznych” w skali zakładu lub w makroskali) koszty rzeczywiste procedur medycznych powinny stanowić podstawę ustalania cen sprzedaży usług (płatnikowi, konsumentowi) informacje o indywidualnym, rzeczywistym koszcie leczenia pacjentów z danym rozpoznaniem rzetelna podstawa analizy oraz planowania kosztów procedur medycznych.                

Analiza finansowa zakładu opieki zdrowotnej

Celem analizy finansowej zakładu opieki zdrowotnej jest: przedstawienie przeszłego, obecnego i przyszłego obrazu finansów zakładu ocena zyskowności zakładu: rentowność sprzedaży, zyskowność majątku i zaangażowanego kapitału właścicieli ocena płynności finansowej: zdolność do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań finansowych (np. wobec dostawców)

wiarygodności kredytowej: zdolność do wywiązywania się z długoterminowych zobowiązań finansowych (np. kredyty inwestycyjne, dzierżawy, leasing) sprawności w zarządzaniu majątkiem: wykorzystanie potencjału zakładu i gospodarowanie kapitałem obrotowym (np. zapasy surowców, rewindykacja należności).  

Przykłady analizy finansowej zakładu: 1 Przykłady analizy finansowej zakładu:   1.     Analiza porównawcza – opiera się na badaniu i porównywaniu kwantyfikowanych informacji finansowych pomiędzy jednostkami tego samego typu i w tej samej branży   2.     Analiza strukturalna – obejmuje badanie zależności pomiędzy poszczególnymi składnikami majątkowymi i finansowymi w jednostce    

3.     Analiza wskaźnikowa – oparta jest o zbiór określonych wskaźników (zależności) określających różne aspekty działalności jednostki.   4.     Analiza specjalizowana – jest nastawiona na dogłębne zbadanie konkretnych zagadnień, czy problemów interesujących zarządzających.

 Analiza wskaźnikowa Wskaźnik płynności bieżącej = aktywa bieżące / zobowiązania bieżące   Wskaźnik gotówkowy = środki pieniężne / zobowiązania bieżące  

Wskaźniki aktywności (sprawności działania) badają zależności pomiędzy sprzedażą usług (przychodami jednostki) a majątkiem jednostki, m.in. wskaźnik: operacyjności, obrotowy, cyklu należności. Wskaźniki rentowności - to m.in..: Wskaźnik zyskowności netto = zysk netto/sprzedaż netto

  Wskaźniki zadłużenia Wskaźnik ogólnego zadłużenia = zobowiązania ogółem x 100 / aktywa ogółem Wskaźnik zadłużenia długoterminowego = zobowiązania długoterminowe/ kapitał własny

Podsumowanie: Nie ulegajmy złudzeniom, iż kolejni politycy rozwiążą wszystkie problemy ekonomiczne w systemie ochrony zdrowia (czyt. znajdą więcej pieniędzy na zdrowie) Trzeba zgodzić się z koniecznością podporządkowania profesjonalnych działań, także w opiece zdrowotnej, rygorom ekonomicznym

Największe znaczenie wśród inicjatyw reformatorskich przypisuje się zwiększaniu świadomości pracowników, którzy oprócz troski o zdrowie i życie swoich pacjentów, będą jednocześnie wykazywać zainteresowanie aspektami ekonomicznymi swojej działalności.

Dziękuję Państwu za uwagę