Uczniowie przewlekle chorzy na zajęciach wychowania fizycznego Barbara Olszewska, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi

n Jedną z przyczyn trudności szkolnych dzieci – a nie zawsze w pełni uświadomionym znaczeniu – są ich przewlekłe choroby. W każdej szkole napotykamy uczniów cierpiących na przewlekłe schorzenia układu oddechowego, pokarmowego, krążenia, nerwowego, itp. Uczniowie ci uczęszczają do szkoły, jednak często ze względu na swój stan zdrowia nie są w stanie wypełniać obowiązków szkolnych w takim stopniu i zakresie jak ich zdrowi rówieśnicy.

Dlatego też bardzo istotne jest skoordynowanie postępowania leczniczego wobec takich dzieci z oddziaływaniami pedagogicznymi: tylko ścisłe porozumienie i współdziałanie rodziców, lekarza, nauczyciela oraz psychologa pozwoli na zrozumienie specyficznej sytuacji chorego dziecka oraz dobranie odpowiednich metod postępowania.

Jaki choroba ma wpływ na psychikę oraz ogólne funkcjonowanie dziecka? Znacznie obniża sprawność dziecka jest źródłem: ograniczeń ruchowych, deficytów intelektualnych, zaburzonej neurodynamiki Dziecko nie może podejmować wielu form aktywności właściwych dla swojego wieku. Nie uzyskuje też np. sukcesów w nauce czy w nawiązywaniu relacji z innymi dziećmi. Czuje się z tego powodu „inne”, często gorsze a jednocześnie nie jest w stanie nic na to poradzić.

Jakie czynniki związane z chorobą mają wpływ na psychikę i funkcjonowanie dziecka? Terapia farmakologiczna: podawanie niektórych leków wpływa ubocznie na samopoczucie dziecka, jego nastrój czy kondycję intelektualną Leki mogą obniżać nastrój dziecka i powodować zmiany w procesach pobudzania i hamowania zachodzących reakcji na bodźce

Jakie czynniki związane z chorobą mają wpływ na psychikę i funkcjonowanie dziecka? Przebieg leczenia dziecka, często wymaga umieszczenia go w szpitalu, izolacji od rodziny, poddawania bolesnym zabiegom, jest zazwyczaj źródłem lęków i frustracji, które pozostawiają długotrwałe ślady w psychice. Pobyty w szpitalach i sanatoriach powodują ograniczenie doświadczeń, jakie dziecko mogłoby zdobyć przebywając w tym czasie w normalnym środowisku. Utrudniają one też osiąganie pozytywnych wyników w nauce szkolnej.

Jakie czynniki związane z chorobą mają wpływ na psychikę i funkcjonowanie dziecka? Wpływ na postrzeganie swojej choroby przez dziecko, zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym, ma stosunek do niej dorosłych, głównie rodziców. Przewlekła choroba dziecka wpływa znacząco na życie i funkcjonowanie całej rodziny, powodując często wytwarzanie się nieprawidłowych postaw rodzicielskich. Obserwuje się często, np. nadmiar opieki, szczególnie ze strony matek dzieci przewlekle chorych, który prowadzi do uzależnienia się dziecka od dorosłych i umacniania w nim poczucia słabości i choroby

Jak wpływa choroba przewlekła na funkcjonowanie dziecka w roli ucznia? Zły stan zdrowia dziecka nie pozwala mu na dojście do szkoły, siedzenie w ławce przez kilka godzin, pokonywanie zmęczenia i znużenia pracą umysłową, znoszenie różnych trudnych sytuacji i konfliktów powstających w sytuacjach szkolnych. Dziecko jest też narażone na uwagi typu: „chorowitek”, „słabeusz”, „mięczak”, „miągwa”, „kaleka” itd…

Nauczanie indywidualne dziecka przewlekle chorego Przy nasileniu choroby znacznie utrudniającym lub uniemożliwiającym uczęszczanie do szkoły dzieci mogą być objęte nauczaniem indywidualnym. Decyzję o zakwalifikowaniu dziecka do tej formy kształcenia podejmuje Zespół Orzekający działający przy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, na wniosek rodziców i w oparciu o lekarską diagnozę specjalistyczną.

Uczestniczenie w zajęciach… Podatność na infekcje, wizyty u lekarzy i pobyty w szpitalach powodują, że dziecko bardzo często uzyskuje od lekarza prowadzącego zwolnienie z zajęć WF lub sporadycznie w nich uczestniczy

Sytuacja dziecka przewlekle chorego… Na skutek wielu czynników związanych z przewlekłą chorobą nauczyciele zauważają, że występuje u dzieci okresowo mniejsza wydolność organizmu oraz zwiększona podatność na zmęczenie i znużenie, co może doprowadzić do obniżania ogólnej aktywności dziecka i w pełni rozumieją postawę rodziców .

Zachowania dziecka przewlekle chorego na lekcjach WF… Zły stan zdrowia ma również niewątpliwy wpływ na równowagę procesów nerwowych – pobudzania i hamowania. Dzieci mają trudności z koncentracją uwagi, szybko się rozpraszają , nie potrafią powstrzymywać się od reagowania na nieistotne bodźce, są nieuważne na polecenia nauczyciela co przeszkadza w organizacji gier zespołowych. Przy przewadze hamowania stają się apatyczne, bierne, nie wykazują aktywności fizycznej.

Szczególnie znaczące dla funkcjonowania dzieci na zajęciach WF są zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, które mogą powodować trudności w adekwatnej reakcji na bodźce i powodować pojawienie się zaburzeń w zachowaniu o różnym stopniu nasilenia np. obniżona sprawność ruchowa, niezręczność, zaburzona koordynacja, współruchy, zaburzenia orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej i słuchowej, zaburzenia uwagi czy ogólnie nadruchliwość.

Sytuacja dziecka przewlekle chorego… Dawanie sobie rady z rolą ucznia na zajęciach WF wymaga od dziecka nie tylko sprawności ruchowej, ale i emocjonalno-społecznej. Tymczasem uczniowie przewlekle chorzy mają ubogie doświadczenia związane z życiem w grupie rówieśniczej. Brak tych doświadczeń może utrudniać im przystosowanie do życia w społeczności szkolnej. Dotkliwie mogą też odczuwać poczucie „inności” i ograniczenia związane z chorobą, ze swoja fizycznością, wyglądem.

Jak pomóc dziecku przewlekle choremu w przystosowaniu do warunków szkolnych? Choroba przewlekła nabiera dla małego dziecka takiego znaczenia, jak jej przypisuje jego otoczenie, a więc rodzice, rodzeństwo, dalsi krewni, sąsiedzi. Gdy dziecko podejmuje naukę, znaczącym punktem odniesienia staje się dla niego szkoła – nauczyciela i koledzy z klasy. Stosunek szkoły do chorego dziecka w istotnym stopniu sprawia, że jest ono w stanie zaakceptować obraz własnej choroby bądź odrzucić go.

Co więc może zrobić nauczyciel, aby pomóc sobie i swojemu choremu uczniowi? Nawiązać współpracę z rodzicami i zdobyć ich zaufanie na tyle, aby zechcieli przekazać mu wyczerpujące informacje o chorobie dziecka, związanych z nią ograniczeniach, perspektywach, postępowaniu leczniczym i rehabilitacyjnym. Bywa to trudne w odniesieniu do niektórych chorób przewlekłych, jak, np. epilepsja, wokół których pokutuje wiele mitów. Budzą one czasem nieuzasadniony lęk, w konsekwencji czego informacje o tej chorobie bywają przez rodzinę ukrywane.

Co więc może zrobić nauczyciel, aby pomóc sobie i swojemu choremu uczniowi? Jeżeli rozpoznanie lekarza specjalisty wskazuje, iż rozwój dziecka ograniczony jest chorobą przewlekłą, to powinien określić również, na jakim poziomie funkcjonuje dziecko, w jaki sposób działają leki, jakie są wskazania i przeciwskazania w aktywności dziecka zwłaszcza na lekcjach WF. W jakim zakresie dziecko może utrzymywać bezpośredni kontakt ze szkołą i uczestniczyć w zajęciach. Jak dostosować proces dydaktyczny ( formę i zakres ćwiczeń) do potrzeb dziecka w lekcjach W F. Dokumentacja medyczna zawiera podstawowe dane w tym zakresie.

Co więc może zrobić nauczyciel, aby pomóc sobie i swojemu choremu uczniowi? Podstawowym obowiązkiem nauczyciela jest zapoznanie się z etiologią schorzenia, podstawowymi objawami i wskazaniami. Ponadto wnikliwa obserwacja, analiza dokumentacji i wywiad z rodzicami - gromadzenie danych o przebiegu choroby i ustalenie dynamicznej diagnozy – oraz podjęcie odpowiednich kierunków działań. Tylko wiedza o chorobie może uchronić nauczyciela od irracjonalnego lęku przed dzieckiem i jego zdrowotnymi problemami, a przede wszystkim bagatelizowaniem skutków choroby.

Co więc może zrobić nauczyciel, aby pomóc Rodzicom i ich choremu uczniowi? Zachęcać rodziców do odwiedzenia z dzieckiem Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, by uzyskać pomoc w formie porady czy konsultacji ze strony psychologa, pedagoga i rehabilitanta, logopedy. Może to być pomocne przy ustalaniu, jakie wymagania powinny być dziecku stawiane, jakiej pomocy, metod i środków postępowania wymaga.

Co więc może zrobić nauczyciel, aby pomóc sobie i swojemu choremu uczniowi? W ramach organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej na terenie szkoły można powołać zespół nauczycieli z udziałem rodzica i wskazanego przez niego specjalistę, celem określenia form pomocy i wsparcia rozwoju dziecka. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, należy jak najwcześniej skierować dziecko ma zajęcia zespołu korekcyjno-kompensacyjnego, dydaktyczno - wyrównawczego. Dostosować organizację toku lekcji WF do indywidualnych potrzeb chorego dziecka.

Co więc może zrobić nauczyciel, aby pomóc sobie i swojemu choremu uczniowi? Jeżeli choroba dziecka rzutuje na jego wygląd czy zachowanie, należy przeprowadzić rozmowę z klasą i przygotować ją na przyjęcie chorego kolegi tak, aby rówieśnicy traktowali go życzliwie W klasie zapewnić choremu uczniowi poczucie akceptacji i bezpieczeństwa pamiętając o tym, aby mimo swoich ograniczeń miał on okazje na lekcjach WF odnosić sukces i odczuwać radość z pokonywania ograniczeń swojego ciała.

Organizacja opieki nad dzieckiem przewlekle chorym na lekcji WF

Opieka nad dzieckiem przewlekle chorym Pierwszym etapem działań w stosunku do dziecka przewlekle chorego jest wnikliwe i precyzyjne rozpoznanie jego potrzeb, a są one zależne m. in. od wieku, stopnia niepełnosprawności i zaplanowanie adekwatnych zestawów ćwiczeń. Charakterystyka dziecka: ocena aktualnego poziomu rozwoju dziecka, funkcjonowanie dziecka, jego „mocne punkty”, stany emocjonalne, zachowanie, nastroje, poziom sprawności psycho - ruchowej

Indywidualny program stymulacji rozwoju dziecka przewlekle chorego na lekcjach WF Informacje ogólne: pozyskanie informacji od specjalistów (lekarza, pielęgniarki, fizjoterapeuty, logopedy, psychologa, pedagoga), co pozwoli dostosować podstawowe metody porozumiewania się z dzieckiem, jego edukacji i rehabilitacji. Charakterystyka dziecka: diagnoza dynamiczna, ocena aktualnego poziomu rozwoju dziecka, funkcjonowania dziecka, jego „mocne punkty”, stany emocjonalne, zachowanie, nastroje, poziom sprawności psycho - ruchowej

Indywidualny program stymulacji rozwoju dziecka przewlekle chorego Opracowanie realizacji programu: rodzaje zajęć (terapia zajęciowa, fizyczna), określenie priorytetów zajęć, częstotliwość zajęć, środowisko zajęć, grupa - wielkość, miejsce, czas, lokalizacja Wzmacnianie i motywowanie dziecka do wysiłku, do pokonywania ograniczeń własnego ciała.

Choroba przewlekła nie oznacza braku sukcesu życiowego

Robert Korzeniowski Polski lekkoatleta, chodziarz wielokrotny mistrz olimpijski, świata i Europy, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich sportowców w historii, najbardziej utytułowany polski sportowiec pod względem zdobytych tytułów mistrza olimpijskiego. Jest czterokrotnym mistrzem olimpijskim (1996; 2000 – dwukrotnie; 2004). Trzykrotnie zdobył też mistrzostwo świata w chodzie na 50 kilometrów (1997, 2001 i 2003), wielokrotnie był mistrzem i rekordzistą Polski w tej dyscyplinie. Dwukrotnie sięgał także po mistrzostwo Europy (1998, 2002). Choruje na astmę.

Robert Korzeniowski

Jan Mela Najmłodszy w historii zdobywca biegunów (północnego i południowego) w ciągu jednego roku. Jest jednocześnie pierwszym niepełnosprawnym, który dokonał takiego wyczynu. Założyciel fundacji Poza Horyzonty. Współautor programu podróżniczego Między biegunami emitowanego na antenie Radia Kraków. Jan Mela stracił lewe podudzie i prawe przedramię w wyniku porażenia prądem, którego doznał 24 lipca 2002 roku w Malborku, kiedy wszedł podczas deszczu do niezabezpieczonej stacji transformatorowej. Odzyskawszy przytomność, dotarł o własnych siłach do domu. Został niezwłocznie przewieziony do szpitala w Gdańsku, gdzie po trzech miesiącach leczenia podjęto decyzję o amputacji kończyn.

Paraolimpiady

Dziękuję