Rozszerzanie UE – współczesne uwarunkowania i perspektywy kontynuacji procesu Seminarium eksperckie Instytut Nauk Politycznych UW 13 kwietnia 2012 r. Referat wprowadzający – Dr Adam Szymański (INP UW)

Kandydaci – kwiecień 2012 r. 1) Państwa przystępujące - Chorwacja 2) Kandydaci oficjalni - Czarnogóra, Islandia, Macedonia, Serbia oraz Turcja 3) Kandydaci potencjalni - Albania, Bośnia i Hercegowina, Kosowo

Metodologia 1)Metoda decyzyjna – aspekt wyjaśniający i prognostyczny Kategorie analizy decyzyjnej: sytuacja decyzyjna ośrodek decyzyjny proces decyzyjny 2) Metoda jakościowa – około 30 wywiadów – Bruksela, Ankara, Zagrzeb i Reykjavik

Poziomy analizy uwarunkowań 1) Państwa kandydujące (rząd i opinia publiczna) 2) Unia Europejska (ogólna sytuacja, strategia rozszerzania, instytucje) 3) Państwa członkowskie UE (rząd i opinia publiczna)

Państwa kandydujące 1) Czynniki obiektywne – uwarunkowania geograficzne, demograficzne i kulturowe 2) Spełnianie kryteriów członkostwa (przy wzmocnionej zasadzie warunkowości - rola doświadczeń z Bułgarią i Rumunią): różna skala problemów problemy wspólne i indywidualne specyfika kandydatów (w porównaniu z rozszerzeniem w 2004 r.) 3) Postawa opinii publicznej (obywatele, partie) 4) Kwestia pozytywnego wzoru - Chorwacja

Unia Europejska Sytuacja ogólna: 1) UE – 27 – czynnik korzystny czy niekorzystny? 2) Wejście w życie traktatu lizbońskiego (jednak ciągłe reformowanie polityk) 3) Kryzysy w UE – rozszerzenie na dalszym planie, wpływ na postrzeganie członkowstwa w UE oraz wymagania stawiane kandydatom 4) Brak wizji UE

Unia Europejska Zmodyfikowana strategia rozszerzania UE Z jednej strony: 1) argument geostrategiczny nadal obecny 2) pacta sunt servanda 3) wspieranie procesu przez instrumenty strategii przedakcesyjnej

Unia Europejska Zmodyfikowana strategia rozszerzania UE Z drugiej strony: 1) ambiwalentność głównych zasad strategii – konsolidacji, warunkowości i komunikacji oraz mechanizmów negocjacyjnych (benchmarki) 2) niekorzystny wpływ akcentowania zdolności integracyjnej UE oraz nieprzesądzania o pozytywnym zakończeniu procesu przedakcesyjnego (open-ended process)

Unia Europejska Instytucje UE 1) Komisja Europejska – podwójna funkcja: wspomagająca i oceniająca; rola komisarza 2) Parlament Europejski – instytucja wspierająca rozszerzanie, choć często krytyczna, rola czynnika politycznego ↕ 3) Rada Unii Europejskiej (+ prezydencja) – rola czynnika międzyrządowego

Państwa członkowskie 1) Podział wśród państw UE – przy braku lidera wspierającego rozszerzanie 2) „Pełzająca nacjonalizacja” polityki rozszerzania UE > instrumentalizacja jej mechanizmów 3) Rola wyborów i ich wyników 4) Negatywne stanowisko opinii publicznej w wielu krajach członkowskich (również we Francji i Niemczech); duża zmienność

Konkluzje 1) Uwarunkowania – złożona sieć – często niejasność w kwestii ich funkcji 2) Obecne powolnienie procesu rozszerzania UE – problemy na trzech poziomach; jednak kontynuacja – z uwagi na korzystne czynniki 3) Wyraźna zależność wszystkich trzech poziomów – trudno wskazać jeden najważniejszy, choć na poziomie UE i państw członkowskich – wzmocnienie czynników dysfunkcjonalnych