Analiza skali problemu groźby uzależnień od alkoholu i narkotyków w gimnazjach i szkołach podstawowych gminy Piaseczno Lublin – Piaseczno 2012

Plan raportu: Informacje wstępne Cele badania Metodologia badań Wyniki badań Rekomendacje

Informacje wstępne Badanie wykonane na zlecenie: przez: Urzędu Miasta i Gminy Piaseczno przez: Katedrę Socjologii Wiedzy i Edukacji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie pod kierownictwem: dr hab. Mariusza Zemło, prof. KUL

Informacje wstępne Badanie skali problemu groźby uzależnień od alkoholu i narkotyków w gimnazjach i szkołach podstawowych gminy piaseczno zostało przeprowadzone w kwietniu oraz na przełomie maja i czerwca 2012 roku na zlecenie Burmistrza Miasta i Gminy Piaseczno. Celem badania była analiza skali problemu groźby uzależnień od alkoholu i narkotyków w gimnazjach i szkołach podstawowych gminy Piaseczno. W trakcie badania, na wniosek zamawiającego rozszerzono zakres badania do Liceum Ogólnokształcącego.

Informacje wstępne W badaniu uczestniczyły wszystkie placówki oświatowe z terenu miasta i gminy Piaseczno podlegające pod samorząd gminy. Podstawą doboru próby badawczej była lista szkół z terenu miasta i gminy Piaseczno wraz z liczbą uczęszczających do nich uczniów. Ankiety zostały przeprowadzone wśród uczniów 12 klas szóstych szkół podstawowych, 13 trzecich klas gimnazjów i 3 drugich klas liceum ogólnokształcącego.

Obszar II - nauczyciele Cele badania Trzy obszary badań: Obszar I - uczniowie Obszar II - nauczyciele Obszar III - rodzice

Obszar I - uczniowie Kwestia I – Jak powszechny jest problem picia alkoholu i brania narkotyków wśród uczniów? Kwestia II - Ocena stopnia dostępności alkoholu i narkotyków dla uczniów. Kwestia III - W jakich miejscach uczniowie piją alkohol i biorą narkotyki? Kwestia IV - Jakie są główne powody picia alkoholu i brania narkotyków? Kwestia V – Jakie alkohole i narkotyki są najpopularniejsze wśród uczniów? Kwestia VI – Jakich uczniów problem groźby uzależnień dotyka najbardziej?

Obszar II - nauczyciele Kwestia I – Jaka jest wśród nauczycieli znajomość skali problemu picia alkoholu i brania narkotyków wśród uczniów? Kwestia II – Jaka jest wśród nauczycieli ocena stopnia dostępności alkoholu i narkotyków dla uczniów. Kwestia III - Jaka jest wśród nauczycieli znajomość potencjalnych miejsc, gdzie uczniowie piją alkohol i biorą narkotyki? Kwestia IV - Jaka jest wśród nauczycieli znajomość powodów picia alkoholu i brania narkotyków przez uczniów? Kwestia V – Jaka jest wśród nauczycieli wiedza na temat jakie alkohole i narkotyki są najpopularniejsze wśród uczniów? Kwestia VI – Jaka jest wśród nauczycieli znajomość zagadnienia, których uczniów problem groźby uzależnień dotyka najbardziej?

Obszar III - rodzice Kwestia I – Jaka jest wśród rodziców znajomość skali problemu picia alkoholu i brania narkotyków wśród uczniów? Kwestia II – Jaka jest wśród rodziców ocena stopnia dostępności alkoholu i narkotyków dla uczniów. Kwestia III - Jaka jest wśród rodziców znajomość potencjalnych miejsc, gdzie uczniowie piją alkohol i biorą narkotyki? Kwestia IV - Jaka jest wśród rodziców znajomość powodów picia alkoholu i brania narkotyków przez uczniów? Kwestia V – Jaka jest wśród rodziców wiedza na temat jakie alkohole i narkotyki są najpopularniejsze wśród uczniów? Kwestia VI – Jaka jest wśród rodziców znajomość zagadnienia, których uczniów problem groźby uzależnień dotyka najbardziej?

Metodologia badań Wywiadem objęta reprezentatywna grupa: Badanie ilościowe Metoda wywiadu audytoryjnego za pomocą kwestionariusza ankiety anonimowej Wywiadem objęta reprezentatywna grupa: a) 545 uczniów, b) 327 rodziców tych dzieci, c) 26 nauczycieli

Charakterystyka próby badawczej - uczniowie: Typ szkoły Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Szkoła podstawowa 125 50,2 124 49,8 249 45,7 Gimnazjum 126 55,0 103 45,0 229 42,0 Liceum ogólnokształcące 42 62,7 25 37,3 67 12,3 Ogółem 293 53,8 252 46,2 545 100

Charakterystyka próby badawczej:

Charakterystyka próby badawczej - rodzice: Typ szkoły Kobiety Mężczyźni Razem Liczba % Szkoła podstawowa 111 81,6 25 18,4 136 41,7 Gimnazjum 122 78,7 33 21,3 155 47,5 Liceum ogólnokształcące 71,4 10 28,6 35 10,8 Ogółem 258 79,1 68 20,9 326 100

Charakterystyka próby badawczej - rodzice:

Charakterystyka próby badawczej - nauczyciele: Typ szkoły Razem Liczba % Szkoła podstawowa 10 38,5 Gimnazjum 13 50 Liceum ogólnokształcące 3 11,5 Ogółem 26 100

Wyniki badań – obszar I: Uczniowie klas podstawowych Uczniowie gimnazjów Uczniowie liceum

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 1: „Pijesz alkohol?” Pijesz alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nigdy 95 76,0 83 66,9 178 71,5 Kiedyś próbowałem 21 16,8 24 19,4 45 18,1 Kilka razy mi się zdarzyło 9 7,2 13 10,5 22 8,8 Często 2 1,6 0,8 Nawet kilka razy w tygodniu Brak odpowiedzi Ogółem 125 100 124 249

Wyniki badań – obszar I: Pyt. 1: „Pijesz alkohol?”

Wyniki badań – obszar I: Pyt. 1: „Pijesz alkohol?”

Wyniki badań – obszar I - liceum: Pyt. 1: „Pijesz alkohol?” Pijesz alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem % Kilka razy mi się zdarzyło - 53,7 Często 13,5 Nawet kilka razy w tygodniu 14,3 13,4 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 1: „Pijesz alkohol?”

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 2: „Bierzesz narkotyki?” Bierzesz narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nigdy 124 99,2 100 248 99,6 Kiedyś próbowałem 1 0,8 0,4 Kilka razy mi się zdarzyło Często Nawet kilka razy w tygodniu Ogółem 125 249

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 2: „Bierzesz narkotyki?” Bierzesz narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nigdy 106 84,1 80 77,7 186 81,2 Kiedyś próbowałem 13 10,3 11 10,6 24 10,5 Kilka razy mi się zdarzyło 2 1,6 7 6,8 9 4,0 Często 3 2,4 1 4 1,7 Nawet kilka razy w tygodniu 0,8 3,9 5 2,2 Brak odpowiedzi 0,4 Ogółem 126 100 124 249

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 2: „Bierzesz narkotyki?”

Wyniki badań – obszar I - liceum: Pyt. 2: „Bierzesz narkotyki?” Bierzesz narkotyki? Razem % Nigdy 77,6 Kiedyś próbowałem 17,9 Kilka razy mi się zdarzyło 4,5 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 2: „Bierzesz narkotyki?”

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 3: „Twoim zdaniem, ile osób w klasie często pije alkohol?” Ile osób pije w klasie często alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nikt 84 67,2 75 60,5 159 63,9 Pojedyncze osoby 37 29,6 46 37,1 83 33,3 Prawie połowa 3 2,4 2 1,6 5 2,0 Większość 1 0,8 Ogółem 125 100 124 249

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 3: „Twoim zdaniem, ile osób w klasie często pije alkohol?” Ile osób pije w klasie często alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nikt 12 9,5 13 12,6 25 10,9 Pojedyncze osoby 51 40,5 36 35,0 87 38,0 Prawie połowa 24 19,0 28 27,2 52 22,7 Większość 39 31,0 26 25,2 65 28,4 Ogółem 126 100 103 229

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 3: „Twoim zdaniem, ile osób w klasie często pije alkohol?”

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 4: „Twoim zdaniem, ile osób w klasie często bierze narkotyki?” Ile osób w klasie często bierze narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nikt 118 94,4 117 235 Pojedyncze osoby 5 4,0 6 4,8 11 4,4 Prawie połowa Większość 1 0,8 2 Brak odpowiedzi 0,4 Ogółem 125 100 103 229

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 4: „Twoim zdaniem, ile osób w klasie często bierze narkotyki?” Ile osób w klasie często bierze narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Nikt 76 60,3 67 65,1 143 62,4 Pojedyncze osoby 42 33,3 33 32,0 75 32,8 Prawie połowa 4 3,2 1 1,0 5 2,2 Większość 2 1,9 6 2,6 Ogółem 126 100 103 229

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 4: „Twoim zdaniem, ile osób w klasie często bierze narkotyki?”

Wyniki badań – obszar II - nauczyciele: Nauczyciele intuicyjnie szacowali poziom zjawisk dotyczących picia alkoholu i brania narkotyków wśród uczniów swoich klas, na poziomie zbliżonym do skali tych problemów Jest to dowodem dużej znajomości skali tych problemów

Wyniki badań – obszar II - nauczyciele: Szkoły podstawowe – nauczyciele mieli tendencję do pewnego przeszacowania tych zjawisk wśród uczniów Gimnazjum – nauczyciele szacowali skalę zjawisk na poziomie zbliżonym do deklaracji uczniów

Wyniki badań – obszar III - rodzice: 1. Pytania o picie alkoholu i branie narkotyków przez dzieci są bardzo trudne i kłopotliwe dla rodziców, szczególnie uczniów szkół podstawowych i gimnazjów. 2. Mając to na uwadze, została dodana kategoria „Trudno powiedzieć”. Została ona wybrana przez blisko 1/3 respondentów – rodziców. 3. Rodzice uczniów szóstych klas szkół podstawowych mieli tendencję do przeszacowania patologicznych zjawisk. Bardzo ostrożnie wypowiadali się wobec stanowiska mówiące, że nikt z dzieci nie pije lub nie bierze.

Wyniki badań – obszar III - rodzice: 4. Mniej niż jedna trzecia rodziców (30,9%) twierdziła, iż nikt spośród rówieśników dziecka nie pije (71,5% takich odpowiedzi wśród dzieci). Mniej niż połowa (46,3%) rodziców uważała, że nikt z rówieśników dziecka w podstawówce nie bierze narkotyków (99,6% dzieci stwierdziła, że nigdy nie brała narkotyków). 5. Rodzice gimnazjalistów skalę picia alkoholu wśród rówieśników dzieci szacują podobnie, jak to miało miejsce w odpowiedziach swych dzieci. 6. Połowa rodziców twierdziła, że trudno powiedzieć, jak wygląda sytuacja jeżeli chodzi o kwestię brania narkotyków przez dzieci. W przypadku rówieśników dziecka co piąty rodzic (18,7%) twierdził, że kilka razy rówieśnicy dziecka mogli brać narkotyki (odpowiedzi dzieci – 4%), natomiast 12,3% uważało, że pojedyncze osoby w klasie biorą (dzieci – 32,8%).

Podsumowanie: Zdecydowana większość uczniów klas szóstych szkół podstawowych deklarowała, że nigdy nie piła alkoholu. Dwie trzecie uczniów twierdzi, że w klasie nikt nie pije alkoholu. Uczniowie gimnazjów sięgają po alkohol znacznie częściej niż uczniowie podstawówek, zarówno dziewczęta jak i chłopcy, deklarują picie alkoholu na podobnym poziomie. Uczniowie gimnazjów sięgają po alkohol znacznie częściej niż uczniowie podstawówek, zarówno dziewczęta jak i chłopcy, deklarują picie alkoholu na podobnym poziomie. Najwyższy poziom spożycia alkoholu wśród badanych deklarowali uczniowie drugich klas liceum ogólnokształcącego – kategorię „Nawet kilka razy w tygodniu” wybrało 14,3% dziewcząt, a żaden chłopiec. Zdaniem 2/3 uczniów prawie połowa lub większość uczniów klas drugich liceum pije często alkohol.

Podsumowanie: Uczniowie szkół podstawowych deklarowali, że nigdy nie mieli kontaktu z narkotykami. Uważają też, że w klasie nikt nie bierze często narkotyków. Co dziesiąty gimnazjalista kiedyś próbował narkotyków. Często bierze co dziesiąty gimnazjalista. 2/3 uważa, że nikt z ich kolegów w klasie nie bierze często narkotyków. Licealiści – ¾ deklaruje, iż nigdy nie miała kontaktu z narkotykami. Do kontaktu z nimi częściej przyznają się chłopcy niż dziewczęta. Częściej o branie narkotyków posądzały rówieśników dziewczęta niż chłopcy.

Ocena dostępności alkoholu i narkotyków dla uczniów: … czyli skąd oraz jak łatwo dzieci i ich rówieśnicy nabywają alkohol i narkotyki?

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 5: „Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol?” Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Kupują sami 8 6,8 13 11,0 21 8,9 Kupują starsi koledzy/rodzeństwo 67 57,3 50 42,4 117 49,8 Kupują rodzice 2 1,7 15 6,4 Biorą z domu bez wiedzy dorosłych 40 34,2 43 35,6 82 34,9 Ogółem 100 118 235

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 5: „Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol?” Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Kupują sami 71 41,5 65 45,5 136 43,3 Kupują starsi koledzy/ rodzeństwo 73 42,7 57 39,9 130 41,4 Kupują rodzice 1 0,6 5 3,5 6 1,9 Biorą z domu bez wiedzy dorosłych 26 15,2 16 11,2 42 13,4 Ogółem 171 100 143 314

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 5: „Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol?” Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol? Razem % Kupują sami 58,3 Kupują starsi koledzy/ rodzeństwo 41,7 Kupują rodzice Biorą z domu bez wiedzy dorosłych Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 5: „Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają alkohol?”

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 6: „Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol?” Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bardzo łatwo 9 7,2 10 8,1 19 7,6 Raczej łatwo 34 27,2 35 28,2 69 27,7 Raczej trudno 55 44,0 36 29,0 91 36,5 Bardzo trudno 23 18,4 37 29,8 60 24,1 Brak odpowiedzi 4 3,2 6 4,8 4,0 Ogółem 125 100 124 314

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 6: „Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol?” Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bardzo łatwo 35 27,8 20 19,4 55 24,0 Raczej łatwo 51 40,5 57 55,3 108 47,2 Raczej trudno 29 23,0 17 16,5 46 20,1 Bardzo trudno 11 8,7 9 Ogółem 126 100 103 229

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 6: „Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol?” Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol? Razem % Bardzo łatwo lub raczej łatwo 86,6 Raczej trudno lub bardzo trudno 14,4 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 6: „Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić alkohol?”

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 7: „Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają narkotyki?” Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Kupują sami na terenie szkoły 14 9,8 18 16,5 32 12,7 Kupują sami poza terenem szkoły 54 37,8 50 45,9 104 41,3 Kupują starsi koledzy/ rodzeństwo 24 16,8 11 10,1 35 13,9 Częstują rówieśnicy albo inne osoby w szkole 6 4,2 5 4,6 4,4 Częstują rówieśnicy albo inne osoby poza szkołą 45 31,5 25 22,9 70 27,8 Ogółem 143 100 109 252

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 7: „Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają narkotyki?” Skąd Twoi rówieśnicy najczęściej zdobywają narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem % Kupują sami poza terenem szkoły 44,4 34,8 41,6 Częstują rówieśnicy albo inne osoby poza szkołą 29,6 43,5 33,8 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 8: „Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić narkotyki?” Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bardzo łatwo 8 6,3 13 12,6 21 9,2 Raczej łatwo 46 36,5 33 32,0 79 34,5 Raczej trudno 41 32,5 30 29,1 71 31,0 Bardzo trudno 26 20,6 22 21,4 48 21,0 Brak odpowiedzi 5 4,0 4,9 10 4,4 Ogółem 126 100 103 229

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 8: „Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić narkotyki?” Twoim zdaniem uczniom łatwo jest kupić narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bardzo łatwo 8 6,3 13 12,6 21 9,2 Raczej łatwo 46 36,5 33 32,0 79 34,5 Raczej trudno 41 32,5 30 29,1 71 31,0 Bardzo trudno 26 20,6 22 21,4 48 21,0 Brak odpowiedzi 5 4,0 4,9 10 4,4 Ogółem 126 100 103 229

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 17: „Czy wiesz, gdzie można kupić narkotyki?” Czy wiesz, gdzie można kupić narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Tak 31 24,6 30,1 62 27,1 Nie 95 75,4 70 68,0 165 72,1 Brak odpowiedzi 0,0 2 1,9 0,9 Ogółem 126 100 103 229

Wyniki badań – obszar II – nauczyciele: Zdaniem wychowawców klas szóstych szkół podstawowych, uczniowie mają bardzo łatwy dostęp do alkoholu i narkotyków , o wiele łatwiejszy niż deklarują to sami uczniowie. Ich zdaniem uczniowie najczęściej kupują sobie sami. 2. Również w opiniach nauczycieli gimnazjalnych, uczniowie mają bardzo łatwy dostęp do alkoholu i narkotyków . Alkohol kupują im starsi koledzy, a narkotyki nabywają sami poza terenem szkoły.

Wyniki badań – obszar III – rodzice: Rodzice uczniów klas szóstych szkół podstawowych typowali te same miejsca zaopatrzenia w alkohol przez uczniów co ich dzieci. Było to kupowanie alkoholu przez starszych – 41,1% (dzieci 49,8%) i branie z domu bez wiedzy dorosłych – 19,4% (dzieci 34,9%). Można zauważyć jedynie niedoszacowanie przez rodziców zjawiska podkradania alkoholu z domu przez dzieci. Rodzice zgodnie z dziećmi uważają, że uczniom łatwo i bardzo łatwo jest kupić alkohol – 47,8% (dzieci 35,3%)

Wyniki badań – obszar III – rodzice: 2. Zarówno gimnazjaliści, jak i ich rodzice podobnie wybierają skąd dzieci nabywają alkohol. Różnica jest jedynie w kolejności typowania, rodzice najczęściej wskazywali na kupowania alkoholu przez starszych – 42,9% (dzieci 41,4%) i kupowanie alkoholu samodzielnie przez dziecko – 20,7% (dzieci 43,4%). Zdaniem rodziców podobnie jak dzieci, uczniom jest łatwo i bardzo łatwo kupić alkohol – 69,1% (dzieci 71,2%). 3. W przypadku narkotyków wśród rodziców i gimnazjalistów są większe rozbieżności. Rodzice jako główne miejsce zaopatrzenia w narkotyki wskazują szkołę – 43,6% (dzieci 12,7%), natomiast dzieci teren poza szkołą – 41,3% (rodzice 13,9%). Zarówno rodzice, jak i dzieci, najczęściej typowali zgodnie, że uczniom jest raczej łatwo kupić narkotyki – 24,5% rodzice i 34,5% dzieci.

Podsumowanie: Najczęściej zdaniem uczniów klas szkół podstawowych, alkohol rówieśnikom kupują starsi koledzy i rodzeństwo. Według gimnazjalistów najczęstszym sposobem zdobycia alkoholu przez rówieśników jest samodzielny jego zakup. Według opinii uczniów szkół podstawowych, uczniom jest trudno lub bardzo trudno kupić alkohol. Zdaniem gimnazjalistów uczniowie mogą go nabyć łatwo lub bardzo łatwo. Podobnie rzecz się przedstawia z uczniami liceum. Zdaniem uczniów klas trzecich gimnazjów, rówieśnicy najczęściej zaopatrują się w narkotyki sami, poza terenem szkoły. Podobnie rzecz się przedstawia w odpowiedziach licealistów .

Podsumowanie: Ponad połowa gimnazjalistów twierdziła, że trudno lub bardzo trudno jest kupić narkotyki. U licealistów zdania podzielone były na pół. Wśród uczniów ostatnich klas gimnazjum, co czwarty był w przeszłości częstowany narkotykami. Najczęściej częstowano narkotykami uczniów liceum, częściej częstowane były dziewczęta. Prawie co czwarty gimnazjalista, podobnie jak uczeń Liceum, twierdzi, że nie wie gdzie można kupić narkotyki. Zwraca uwagę fakt, że wyniki odpowiedzi na to pytanie zarówno wśród uczniów gimnazjów, jak i Liceum, są na zbliżonym poziomie.

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 9: „Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?” Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % W szkole 3 1,9 4 2,7 7 26,6 Na podwórku lub w parku 25 16,0 28 19,0 53 71,6 W domu 9 5,8 12 8,2 21 1,7 Na domowych imprezach 22 14,1 15,0 44 14,5 W klubach i dyskotekach 26 16,7 14 9,5 40 13,2 Na wyjazdach, obozach 7,7 10 6,8 7,3 Trudno powiedzieć 59 37,8 57 38,8 116 38,3 Ogółem 156 100 147 229

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 9: „Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?” Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % W szkole 8 3,8 4 2,4 12 3,2 Na podwórku lub w parku 42 20,2 25 15,2 67 18,0 W domu 10 4,8 7 4,3 17 4,6 Na domowych imprezach 80 38,5 58 35,4 138 37,1 W klubach i dyskotekach 20 9,6 19 11,6 39 10,5 Na wyjazdach, obozach 9,1 22 13,4 41 11,0 Trudno powiedzieć 29 13,9 17,7 15,6 Ogółem 208 100 164 229

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 9: „Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?” Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem % Na domowych imprezach 39,2 31,1 36,3 W klubach i dyskotekach 27,8 13,3 22,6

Wyniki badań – obszar I - zestawienie: Pyt. 9: „ Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?”

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 10: „Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki?” Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % W szkole 14 7,8 8 6,1 22 7,1 Na podwórku lub w parku 6 4,5 20 6,4 W domu 9 5,0 7 5,3 16 5,1 Na domowych imprezach 45 25,0 27 20,5 72 23,1 W klubach i dyskotekach 15,0 13 9,8 40 12,8 Na wyjazdach, obozach 4,4 5 3,8 4,2 Trudno powiedzieć 63 35,0 66 50,0 129 41,3 Ogółem 180 100 132 312

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 9: „Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki?” Gdzie najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem % Na domowych imprezach 31,3 15 25,8 W klubach i dyskotekach 35,9 15,2 28,9 Trudno powiedzieć 21,9 48,5 35,2

Wyniki badań – obszar II – nauczyciele: Znajomość miejsc, gdzie uczniowie najczęściej piją alkohol wśród wychowawców szóstych klas, jest na trochę niższym poziomie w porównaniu z poprzednimi kwestiami badanymi. Zdaniem nauczycieli, uczniowie piją alkohol głównie na domowych imprezach i w domu, natomiast zdaniem uczniów są to: podwórko lub park, domowe imprezy, kluby i dyskoteki – miejsca niezwiązane z domem. Wychowawcy gimnazjalni typowali te same miejsca picia alkoholu i brania narkotyków co uczniowie.

Wyniki badań – obszar III – rodzice: Rodzice szóstoklasistów typują w tej samej kolejności te same miejsca picia alkoholu przez uczniów co ich dzieci. Najczęściej jest to podwórko lub park – 28,6% (dzieci 17,5%). Odpowiedzi rodziców gimnazjalistów na temat picia alkoholu przez dzieci są zbieżne z odpowiedziami dzieci. Jedni i drudzy typowali domowe imprezy – 30% rodzice i 37,1% dzieci. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku wyboru miejsc, gdzie dzieci biorą narkotyki. Zdaniem rodziców najczęściej są to kluby i dyskoteki – 26,2% (gimnazjaliści 12,8%), drugie w kolejności imprezy domowe – 19,5% (gimnazjaliści 23,1%).

Podsumowanie: Uczniowie szkół podstawowych najczęściej nie byli w stanie określić, gdzie ich rówieśnicy piją alkohol. Spośród wybranych odpowiedzi najczęściej wskazywali na: podwórko lub park. Zdaniem gimnazjalistów, ich rówieśnicy najczęściej biorą narkotyki na domowych imprezach. Dziewczęta częściej od chłopców wskazywały te odpowiedzi. Warte zauważenia jest to, iż dziewczęta zdecydowanie rzadziej niż chłopcy zaznaczały odpowiedź: „Trudno powiedzieć”. Licealiści wskazywali jako główne miejsce, gdzie rówieśnicy biorą narkotyki, kluby i dyskoteki. Zwraca uwagę fakt, że rozkłady odpowiedzi na to pytanie są bardzo wyraźnie zróżnicowane przez płeć. Odpowiedzi dziewcząt w odróżnieniu od chłopców są wyraźnie pogrupowane. Dziewczęta najczęściej wskazywały: kluby i dyskoteki.

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 11: „Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?” Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bo tak robią pozostali koledzy / koleżanki 37 21,5 23 16,0 60 19,0 Dla poprawy nastroju 0,0 Nie radzą sobie ze stresem 6 3,5 5 11 Dla lepszej zabawy 26 15,1 15 10,4 41 13,0 Szpanowanie 75 43,6 63 43,8 138 43,7 Z ciekawości 18 10,5 21 14,6 39 12,3 Mają problemy w domu lub w szkole 10 5,8 17 11,8 27 8,5 Ogółem 172 100 144 316

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 11: „Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?” Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bo tak robią pozostali koledzy / koleżanki 37 16,7 25 14,3 62 15,6 Dla poprawy nastroju 27 12,2 34 19,4 61 15,4 Nie radzą sobie ze stresem 4 1,8 3 1,7 7 Dla lepszej zabawy 75 33,8 63 36,0 138 34,8 Szpanowanie 56 25,2 90 22,7 Z ciekawości 15 6,8 13 7,4 28 7,1 Mają problemy w domu lub w szkole 8 3,6 11 2,8 Ogółem 222 100 144 397

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 11: „Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?” Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol? Razem % Dla poprawy nastroju 29,1 Dla lepszej zabawy 46,2 Reszta 24,7

Wyniki badań – obszar I – zestawienie: Pyt. 11: „Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy piją alkohol?”

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 11: „Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki?” Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Bo tak robią pozostali koledzy / koleżanki 20 10,5 13 9,4 33 10,0 Dla poprawy nastroju 21 11,0 22 15,9 43 13,1 Nie radzą sobie ze stresem 15 7,9 7 5,1 6,7 Dla lepszej zabawy 42 22,0 24 17,4 66 20,1 Szpanowanie 34 17,8 25 18,1 59 17,9 Z ciekawości 39 20,4 28,3 78 23,7 Mają problemy w domu lub w szkole 8 5,8 28 8,5 Ogółem 191 100 138 329

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 11: „Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki?” Dlaczego najczęściej Twoi rówieśnicy biorą narkotyki? Razem % Dla lepszej zabawy 24,2 Ciekawość 32,3 Reszta 43,3

Wyniki badań – obszar II – nauczyciele: Zdaniem nauczycieli ostatnich klas szkół podstawowych głównym powodem picia alkoholu przez uczniów jest to, że robią to pozostali koledzy oraz chęć szpanowania. Te same powody, ale w odwrotnej kolejności, były również wskazywane przez uczniów. Nauczyciele gimnazjalni za główne powody picia alkoholu przez uczniów uważali: bo tak robią koledzy i chęć szpanowania. Dla uczniów najważniejszym powodem było: dla lepszej zabawy. Również w przypadku brania narkotyków wskazania nauczycieli w tej kategorii trochę rozmijają się ze wskazaniami uczniów. Nauczyciele najczęściej wybierali ciekawość i szpanowanie , natomiast uczniowie ciekawość i lepszą zabawę.

Wyniki badań – obszar II – rodzice: Według rodziców uczniów podstawówek, głównymi powodami picia alkoholu przez uczniów są: „bo tak robią koledzy” – 30,6% (dzieci 19%) i „chęć szpanowania” – 26,9% (uczniowie 43,7%). Są to te same wskazania, co uczniów tylko w odwrotnej kolejności. Rodzice gimnazjalistów jako główne powody picia alkoholu przez uczniów wskazywali: „Bo tak robią koleżanki/koledzy” – 27,3% (uczniowie 15,6%) i „chęć szpanowania” – 25,3% (uczniowie – 22,7%). Główny powód wskazywany przez ich dzieci, czyli dla lepszej zabawy , był dopiero na czwartym miejscu. Również, jeżeli chodzi o powody brania narkotyków przez dzieci, wskazania rodziców różnią się poważnie od wskazań dzieci. Jedynie pierwszy powód jest ten sam, jest nim ciekawość – 21,9% (dzieci 23,7). Kolejny powód, jaki podali rodzice – „bo tak robią koledzy”, jest dla dzieci nieistotny (był na przedostatnim miejscu). Natomiast ważny dla gimnazjalistów, drugi w kolejności powód „dla lepszej zabawy”, jest u rodziców, podobnie jak w przypadku alkoholu, na czwartym miejscu.

Podsumowanie: Chęć szpanowania jest zdaniem uczniów VI klas podstawówek głównym powodem picia alkoholu. Głównymi powodami, dla których gimnazjaliści piją alkohol jest według ich opinii: chęć lepszej zabawy. Licealiści typowali „dla lepszej zabawy” oraz „dla poprawy nastroju”. Powodami, dla których uczniowie gimnazjów najczęściej sięgają po narkotyki jest – ciekawość. Licealiści uważają, że głównymi powodami sięgania po narkotyki są ciekawość i chęć lepszej zabawy. To drugie częściej wskazywały dziewczęta.

Wyniki badań – obszar I – szkoła podstawowa: Pyt. 13: „Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy?” Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Piwo 77 61,6 68 54,8 145 58,2 Wino 0,0 4 3,2 1,6 Wódkę 2 9 7,3 11 4,4 Pozostałe napoje alkoholowe 7,2 6 4,8 15 6,0 Brak odpowiedzi 37 29,6 29,8 74 29,7 Ogółem 125 100 124 249

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 13: „Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy?” Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Piwo 68 54,0 61 59,2 129 56,3 Wino 1 0,8 3 2,9 4 1,7 Wódkę 49 38,9 31 30,1 80 34,9 Pozostałe napoje alkoholowe 2 1,6 5 2,2 Brak odpowiedzi 6 4,8 4,9 11 Ogółem 126 100 103 249

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 13: „Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy?” Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy? Dziewczęta Chłopcy Razem % Piwo 35,7 68 47,8 Wódkę 57,1 28 50,7 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I – zestawienie: Pyt. 13: „Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy?” Jaki alkohol najczęściej piją Twoi rówieśnicy? Dziewczęta Chłopcy Razem % Piwo 35,7 68 47,8 Wódkę 57,1 28 50,7 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar I – gimnazjum: Pyt. 14: „Jakie narkotyki najczęściej biorą Twoi rówieśnicy?” Jakie narkotyki najczęściej biorą Twoi rówieśnicy?? Dziewczęta Chłopcy Razem Liczba % Środki dostępne w aptekach 29 20,1 23 18,4 52 19,3 Marihuanę 70 48,6 55 44,0 125 46,5 Amfetaminę 5 3,5 4,0 10 3,7 Ecstasy 3 2,1 2 1,6 1,9 Haszysz 12 8,3 9,6 24 8,9 Narkotyki razem z alkoholem 11 7,6 9 7,2 20 7,4 Inne 14 9,7 19 15 33 12,3 Ogółem 144 100 269

Wyniki badań – obszar I – liceum: Pyt. 14: „Jakie narkotyki najczęściej biorą Twoi rówieśnicy?” Jakie narkotyki najczęściej biorą Twoi rówieśnicy?? Dziewczęta Chłopcy Razem % Środki dostępne w aptekach 16 7,4 13 Marihuanę 58 74,1 63,6 Ogółem 100

Wyniki badań – obszar II – nauczyciele: Wszyscy wychowawcy klas szóstych wskazali na piwo jako alkohol najczęściej pity przez uczniów. Wychowawcy gimnazjalni również wskazali głównie na piwo i ewentualnie w niewielkim stopniu na wino. Ważne jest, że żadne nauczyciel nie wskazał na wódkę, która została wybrana przez ponad jedną trzecią gimnazjalistów.

Wyniki badań – obszar III - rodzice: Rodzice, tak jak uczniowie szóstych klas podstawówek uważają, że dzieci najczęściej piją piwo – 85,3% (dzieci 58,2%), inne alkohole podobnie jak i u dzieci nie mają większego znaczenia. Rodzice gimnazjalistów podobnie jak ich dzieci wskazywali na piwo jako alkohol, który najczęściej pili uczniowie – 78,1% (uczniowie 56,3%) oraz wódkę – 7,7% (uczniowie 34,9%). Widać wyraźnie, że rodzice nie zdaja sobie sprawy z tego, jak bardzo popularny wśród uczniów jest mocny alkohol. W przypadku narkotyków rodzice mieli poważny problem z wyborem odpowiedzi i zdecydowana większość wybrała „Trudno powiedzieć”. Osoby, które wskazywały inne kategorie odpowiedzi typowały podobnie, jak gimnazjaliści – najczęściej wskazywały marihuanę – 16,4% (gimnazjaliści 46,5%) i środki dostępne w aptekach – 9,9% (gimnazjaliści 19,3%)

Wyniki badań – obszar I : „Jakich uczniów problem groźby uzależnień dotyka najbardziej?” Deklarowana ocena swoich wyników w nauce nie wpływa znacząco na rozkład odpowiedzi odnośnie picia alkoholu przez uczniów podstawówek. Zarówno uczniowie, którzy twierdzą, że uczą się bardzo dobrze, dobrze czy słabo, odpowiadają w podobny sposób. Tak samo jest w przypadku odpowiedzi na temat brania narkotyków. Inaczej ten problem wyglądał w przypadku uczniów gimnazjum. Wśród gimnazjalistów, którzy deklarowali najczęstsze picie alkoholu (często i regularnie – 14,8%) najczęściej twierdzili tak uczniowie najlepsi – 20% i najgorsi – 17%, a najrzadziej uczniowie średni uczący się dobrze – 10,8%. Podobna sytuacja była wśród uczniów liceum deklarujących najczęstsze branie narkotyków. Przy średniej odpowiedzi dla całej kategorii wynoszącej 3,9%, najlepszych uczniów deklarujących częste branie narkotyków było 10%.

Wyniki badań – obszar II : „Jakich uczniów problem groźby uzależnień dotyka najbardziej?” Nauczycielom było niezmiernie trudno wskazać, których uczniów w największym stopniu dotyka problem alkoholu i narkotyków, świadczy o tym bardzo duża ilość odpowiedzi „ Trudno powiedzieć”. Zarówno wychowawcy szkół podstawowych, jak i gimnazjalni najczęściej wskazywali „średniaków”, czyli uczniów uczących się dobrze. Natomiast z odpowiedzi samych uczniów wynika, że problem ten w największym stopniu dotyka skrajnych kategorii uczniów, tych najlepszych i tych najsłabszych.

Wyniki badań – obszar III : „Jakich uczniów problem groźby uzależnień dotyka najbardziej?” Rodzice uczniów szóstych klas szkół podstawowych mieli duży kłopot z określeniem, jakich uczniów problem alkoholowy i narkotykowy dotyka najbardziej. Ponad 2/3 tych respondentów – 69,9% wybrało odpowiedź „Trudno powiedzieć”. Wśród pozostałych najczęściej wskazywano na uczniów słabo uczących się – 16%. Podobny kłopot mieli rodzice gimnazjalistów – 62,6% wskazywało na „Trudno powiedzieć”, pozostali najczęściej wskazali na uczniów słabo uczących się – 13,5% i uczących się źle – 13,5 %. Jak wiemy z odpowiedzi uczniów, wskazania te nie mają potwierdzenia w odpowiedziach uczniów i raczej należy sądzić, że opierają się na pewnych stereotypach. Świadczyć o tym może również duża ilość odpowiedzi „Trudno powiedzieć”.

Rekomendacje o wąskim charakterze Szkolenia dla sprzedawców alkoholu (należałoby się zastanowić nad obligatoryjnością tych szkoleń) Przygotowanie materiałów szkoleniowych: plakatów, ulotek itp. do sklepów, barów, klubów i dyskotek. W ostateczności wartym rozważenia jest „zakup kontrolowany” (w skrajnych przypadkach) Kontrole w miejscach sprzedaży i podawania alkoholu przeprowadzone przez Komisję Alkoholową Rekomendacje o wąskim charakterze

Rekomendacje o wąskim charakterze Działania uświadamiające o zgubnych skutkach praktyk związanych z piciem alkoholu i używaniem narkotyków. Niezbędna jest edukacja profilaktyczna we wszystkich środowiskach. Opieka pedagogów, psychologów, wychowawców i rodziców powinna być wzmocniona już od okresu nauki w szkole podstawowej. Działania konsolidujące środowiska odpowiedzialne za wychowanie dzieci w wielowektorowym oddziaływaniu na ucznia, by wzmocnić w nim świadomość zagrożeń, jakie związane są ze środkami psychoaktywnymi. Akcja edukacyjna skierowana w stronę rodziców i opiekunów uwrażliwiająca na zgubne konsekwencje, jakie niosą kontakty ich podopiecznych z substancjami psychoaktywnymi. Rekomendacje o wąskim charakterze

Rekomendacje o szerokim charakterze – dla rodziny Wzmocnienie więzi emocjonalnej z dziećmi oraz wspieranie ich w kontekście zagrożeń, jakie niosą niepożądane wzorce zachowań. Otwarcie się rodziców i opiekunów na potrzeby podopiecznych i wykazywanie większego zrozumienia ich problemom. Budowanie przyjaznego klimatu i emocjonalnego wsparcia dla młodego pokolenia w środowisku rodzinnym Rekomendacje o szerokim charakterze – dla rodziny

Rekomendacje o szerokim charakterze – dla szkoły Zwiększenie wiedzy nauczycieli o skali intensywności badanego zjawiska na terenie ich placówek Identyfikacja uczniów pozostających w grupach ryzyka i roztaczanie nad nimi szczególnej opieki pedagogicznej, psychologicznej i medycznej. Nawiązywanie współpracy z rodzicami/opiekunami młodzieży, która znalazła się w grupie ryzyka, celem podjęcia wspólnych działań mających na względzie wyzwolenie ich ze szkodliwych praktyk. Wyjście z konkretnymi programami mającymi na celu budzenie w uczuciach świadomości zagrożeń, jakie płyną z kontaktów ze środkami psychoaktywnymi. Rekomendacje o szerokim charakterze – dla szkoły

Rekomendacje o szerokim charakterze – dla samorządu terytorialnego - Zwiększenie restrykcyjności egzekwowania prawa związanego z handlem środkami psychoaktywnymi w kontekście nieletnich klientów. - Zwiększenie dostępności do fachowego poradnictwa dla osób z grupy ryzyka oraz ich opiekunów. - Wzbogacenie programów oferujących edukację prozdrowotną skierowaną do uczniów, wychowawców, rodziców i pozostałych środowisk, w obrębie których funkcjonuje młodzież. - Wyjście z bogatszą ofertą działań terapeutycznych dla młodzieży z grupy ryzyka. - Dysponowanie „zespołami szybkiego reagowania” w sytuacjach kryzysowych. - Cykliczna diagnoza praktyk ryzykownych i uzależnień w środowisku młodzieży szkolnej. Podejmowanie i wspieranie inicjatyw promujących zdrowy styl życia, szczególnie w środowisku młodzieżowym. Rekomendacje o szerokim charakterze – dla samorządu terytorialnego

Rekomendacje Budzenie świadomości na temat zagrożeń, jakie wiążą się z praktykami niosącymi ryzyko uzależnień. Informowanie o placówkach, programach, działaniach mających na celu przeciwdziałanie zachowaniom prowadzącym do uzależnień. Unikanie lansowania wzorców „wyzwolonego stylu życia” opartego na nieodpowiedzialnych zachowaniach i praktykach. Propagowanie i inicjowanie zdrowego stylu życia. Rekomendacje o szerokim charakterze – dla mediów

Katedra Socjologii Wiedzy i Edukacji KUL Dziękuję za uwagę! Mgr Piotr Hołyś Katedra Socjologii Wiedzy i Edukacji KUL