Islam

Powstanie Islamu Twórcą islamu był Muhammad ibn Abdallah ibn al.-Muttalib, znany w Europie jako Mahomet. Muzułmanie uznają go za proroka. Urodził się w Mekce w 570r. A zamarł w 632r. Od młodości Mahomet brał udział w wyprawach handlowych oraz uczestniczył w walkach Mekki z okolicznymi plemionami. Dzięki temu zdobył doświadczenie handlowe i wojskowe a także poznał wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa.

Teologia Nauki głoszone przez Mahometa zawarte zostały w koranie, świętej księdze islamu. Księgę tę muzułmanie uznają za zapis objawienia przekazanego ludziom przez Allaha za pośrednictwem Mahometa. Tekst powstał w latach 610-632, a więc wówczas, gdy Prorok doznał objawień i nauczał. Około 650r. Na polecenie kalifa Usmana, trzy osobowa komisja dokonała ostatecznej redakcji i spisania koranu składa się on ze 114 sur 90 z nich pochodzi z okresu mekkeńskiego, a 24 z medyńskiego. Drugim, obok koranu, głównym źródłem jest sunna czyli tradycja Proroka. W sensie religijnym oznacza ona wszystkie czyny i wypowiedzi Proroka. Sposób bycia, zwyczaje i nawyki mahometa

Pięć filarów islamu Szahada (wyznanie wiary), Salat (modlitwa) 5 razy dziennie Zakat (jałmużna) Saum (post) w miesiącu ramadan, Hadżdż (pielgrzymka do Mekki)

Antropologia Człowiek został stworzony przez Allaha z gliny i wody, na obraz i podobieństwo Boga. Alllah dał mu też zmysły (wzrok i słuch), mowę i mądrość. Pierwszymi ludźmi byli Adam i Ewa. Stworzenie człowieka jest oznaką potęgi i dobroci Boga. Jednak ludzie są słabi i niewdzięczni, i pomimo wszystkich otrzymanych od Allaha dobrodziejstw często schodzą z prostej drogi i błądzą. Według Koranu, szatan Iblis otrzymał przywilej wprowadzania ludzi w błąd aż do dnia sądu ostatecznego. Każdy człowiek posiada swojego anioła i szatana

Kosmologia Koran nie zawiera zbyt wielu wzmianek na temat budowy i stworzenia świata. Często natomiast spotkać można stwierdzenie, iż Allach jest ,,stwórcą nieba i ziemi, i wszystkiego, co jest między nimi’’. Stworzenia dokona on w ciągu sześciu dni (są to dni boskie, odpowiadające 6tyś. lat ziemskich). Kiedy postanowił stworzyć ziemię, rozkazał wiatrowi, aby wzburzył wodę. Z fal powstała piana, której polecił, aby zastygła i stała się sucha. Wówczas w ciągu 2 dni stworzył z niej praziemię. Następnie rozkazał falą, aby zastygły i w ten sposób powstały góry. Z praziemi uformował Allah 7 ziem, schodzących w dół aż do piekła i będących jego przedsionkami. Stworzył też 7 mórz pełnych żywych istot, którym w ciągu 4 dni rozdzielił pożywienie.

Kult Kult w islamie jest prosty i zazwyczaj pozbawiony bogatej zewnętrznej oprawy. Np. nie ma w nim wizerunków religijnych i muzycznych. Zasadniczo natomiast sprawą jest sama wiara, wierność Allahowi i islamowi oraz wypełnienie 5 podstawowych obowiązków, tzw. Pięciu filarów islamu. Tylko w ten sposób można osiągnąć raj. W trakcie odmawiania modlitwy muzułmanin powinien być w stanie czystości ( umyć ręce, twarz, nogi), zasłonięty od pępka do kolan oraz mieć nakrycie głowę z ramionami (ochrona przed wniknięciem szatana) i stać w miejscu czystym (na dywaniku lub macie) zgodnie z wyznaczonym kierunkiem (kibla)

Pielgrzymki Pielgrzymka hadżdż stanowi obowiązek jednorazowy. Muzułmanin powinien ją odbyć przynajmniej raz w życiu, ale pod warunkiem, że jest zdrowy i posiada odpowiednie środki finansowe. Szczególnym poważaniem i szacunkiem cieszy się pielgrzymka do Mekki. Jej uczestnicy otrzymują honorowy tytuł hadżdżi. Pielgrzymkę tę odbywa się w dniach od 7- 13 miesiąca zu al-hadżdża (12 miesiąc). Ceremoniał jest ściśle określony specjalnymi przepisami. Obok pielgrzymki głównej do hadżdż, odbywanej w miesiącu do tego przeznaczonym jest też pielgrzymka mniejsza (umra) w którą można się udać w każdej porze, ale najczęściej w siódmym miesiącu (radżab). Uczestnik takiej pielgrzymki nosi tytuł mutamir.

Święta Spośród świąt szczególnie uroczyście obchodzone są: id al-adha (święto ofiar) i id ad-fitr (święto zakończenia postu). Od X w. w niektórych kręgach uroczyście obchodzono dzień narodzin proroka. Ze świąt rodzinnych najważniejsze było obrzezanie, związane z dawnymi świętami inicjacyjnymi. Często obrzędu tego dokonywano w sposób masowy.

Szariat Islam w znacznie większym stopniu niż inne religie posiada charakter porządku prawnego. Dzięki temu całe życie muzułmanina można regulować zgodnie z przepisami ustalonymi przez proroka. W kranie jest zapisanych wiele nakazów i zakazów, których przestrzeganie jest obowiązkowe dla wszystkich wyznawców. Mahomet zatroszczył się o to, aby szybko rozrastająca się i zróżnicowana etnicznie gmina wyznawców islamu stworzyła spójną całość i nie popadła w zamęt. Było to istotne, gdyż w tym czasie arabowie nie posiadali jeszcze organizacji państwowej. Dlatego w koranie znajduje się wiele przepisów prawnych dotyczących związku pokrewieństwa, małżeństwa i zasad dziedziczenia. Aby wyrównać dyspozycję między liczbą mężczyzn i kobiet, wprowadzono instytucje wielożeństwa. Możliwość posiadania od 1 do 4 żon jest jednak obwarowana zastrzeżeniem, że mąż musi je wszystkie traktować na równi. Mahomet zezwolił również wdową wychodzić po raz drugi za mąż, co było do tej pory zabronione.

Czyny ludzkie w islamie dzieli się na pięć kategorii. Są to: 1) Istotne obowiązki, których wypełnianie jest nagradzane, a zaniedbanie karane 2) Obowiązki i czyny zalecane których wypełnianie jest nagradzane, lecz zaniedbanie nie jest karane 3) Czyny prawnie i moralnie obojętne 4) Czyny ganione, lecz nie zakazane 5) Czyny zabronione i karane Do czynów posiadających tzw. kary koraniczne należą największe grzechy muzułmanina: Odstępstwo od wiary, politeizm i nieprzestrzeganie podstawowych obowiązków kulturowych względem Boga

Organizacja Organizacja religijna w islamie przedstawia się trochę inaczej niż w innych religiach. Niema tu bowiem odrębnego, hierarchicznie uporządkowanego stanu kapłańskiego. Wspólną modlitwą piątkową kieruje ustanowiony i opłacany przez gmine przewodnik duchowy.

Ruchy mistyczne Od VIII/IX w. pojawiły się w islamie różne nurty mistyczne i ascetyczne. Największym ruchem jest tu sufizm. Podstawy tej nauki tworzyli Hasan al-Basri, Maruf al- Karchi, al- Muhasibi i al-Hakim at-Tirmizi. Sufi zamieszkiwali w miejscach odludnych, gdzie stosowali rozmaite praktyki ascetyczne oraz budowali kaplice zwane libat. Kolejny nurt to bractwa mistyczne np. kadrijja, maulawijja, bektaszijja, które skupiały się w klasztorach

Świątynie Ośrodkiem publicznego zycia religijnego w islamie jest meczet, budowla przeznaczona na rytualną modlitwę, a także – na odbywanie zebrań, narad, sądów i na nauczanie. Funkje pierwszego meczetu pełnił dziedziniec domu Proroka w Medynie. Kompleks świątynny często budowano na planie prostokąta lub zbliżonym do kwadratu, a jego podstawową częscią jest sala modlitw z michrabem

Miejsca święte Najważniejszymi miejscami świętymi w islamie są: Mekka, Medyna, Jerozolima i Kairuan. Mekka to miejsce narodzin proroka i kolebka islamu, w koranie nazwana Matką miast. Szczególną rolę odgrywa tam Święty meczet, czyli Al- kaba, wbudowany na wzór prototypu znajdującego się w niebie i bezpośrednio pod nim. Świątynia ta stoi na trzech kamieniach, z których najważniejszy – czarny kamień – umieszczony jest w południowo- wschodnim narożniku. Zgodnie z tradycją arabską, kamień ten spadł z nieba równoczesnie z wygnaniem Adama i Ewy

Ewolucja islamu Islam w sposób istotny przyczynił się do rozwoju nauki i kultury arabskiej. Szczególną role odegrały tu meczety, które poza pełnieniem funkcji czysto kulturowych były także pierwszymi ośrodkami nauki. Poprzez studia nad koranem i prawem kanonicznym stały się one czasem centrami studiów filologicznych, prawniczych i filozoficznych, a w końcu-wszelkich innych nauk. Do najbardziej zasłużonych pod tym względem meczetów należą : Wielki meczet Umajjadów w Damaszku Az-Zajtuna wzniesiony w 732r. W Tunisie Al.-Azhar w Kairze Al.-Karawijjin w Fezie Niektóre z nich przetrwały do dziś i po reorganizacji- są uniwersytetami. Te wielkie meczety pełniły w średniowieczu funkcje uczelni i były lepiej zorganizowane niż ówczesne uczelnie europejskie

Wahhabizm Pierwszym wielkim reformatorem religijnym w islamie nowoczesnym był Muhammad ibn abd al-Wahhab pochodzący z centrum pustyni arabskiej. Pragnąc odnowić i umocnić nauke Proroka, nawiązał do podstawowych źródeł i tradycji islamu. Al.-Wahhab wędrował po Arabii i głosił hasło powrotu do koranu i sunny. Szybko zdobywał sobie zwolenników i ponownie zjednoczył plemiona arabskie tworząc z nich społeczność religijno-polityczną kierowaną przez islam. Państwo Wahhabickie było więc podobne do kalifatu Mekkeńskiego.

Panislamizm i modernizm Szczególnie ważnym nurtem ruchu odnowy islamu był panislamizm. Narodził się on w Turcji XIX w. jako reakcja na polityczną i kulturową dominację państw europejskich, a zamierzał do odrodzenia islamu, zjednoczenia świata muzułmańskiego i wyzwolenia go spod wpływów Europy.

Islam a Chrześcijaństwo Obok Chrześcijaństwa i Judaizmu Islam stanowi jedną z trzech religii monoteistycznych. Wyznawcy uznają go za trzecie z tych wielkich objawień. Ich świętą księgo jest Koran, w którym powtarzają się liczne idee, symbole i postacie zarówno ze starego jak i nowego testamentu, które znane były w starożytnej Arabii, ponieważ nie brakowało tam żydowskich wspólnot i chrześcijańskich mnichów, a byli też naśladowcami kierunków heterodoksyjnych. Ogłaszając się w 610r. W Mekce prorokiem, Mahomet zamierzał najprawdopodobniej przekazać swym rodakom w ich języku przede wszystkim orędzie, które znały już inne ludy. Najostrzejszy konflikt miał zatem miejsce między nim a poganami, w pierwszym bowiem okresie w relacjach z tradycją judaistyczną i chrześcijańską wydawały się przeważać podobieństwa.

Dyskryminacja kobiet Niepomyślną sytuacje kobiety w islamie tłumaczyły się często uwarunkowaniami społeczno-kulturowymi. Niestety, w tej religii takie udzielanie jest sztuczne. Skąd liczne niesprawiedliwe przepisy są uwarunkowane religijnie: poligamia, podporządkowanie kobiety mężowi, jej niska ranga w obrębie jego rodziny, brak uznania dla podejmowania życia zawodowego poza domem i zaangażowania się w sprawy społeczne (często wręcz brak możliwości takich działań), konieczność wczesnego zawierania małżeństwa, zazwyczaj wbrew własnej woli, złe traktowanie kobiet rodzących córki, a nie synów, w niektórych krajach obrzezywanie dziewcząt itp.

Dziękujemy za uwagę Krzysztof Matlęga Paweł Stroński