oraz na gatunki chronione prawem UE Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Oceny wpływów inwestycji liniowych na sieć Natura 2000 oraz na gatunki chronione prawem UE Agata Zdanowicz Wydział Natura 2000 (B3) Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisja Europejska Warszawa 15 grudnia 2009

Dlaczego prawo UE chroni przyrodę? 43% gatunków ptaków, 23% gatunków płazów i 42% gatunków ssaków w Europie - grozi im wyginięcie 800 gatunków roślin - grozi im wyginięcie 60% terenów podmokłych w Europie Płn-Zach. człowiek zmienił w tereny użytkowe (w porównaniu z 1900) 40% wydm na wybrzeżach człowiek zmienił w tereny użytkowe (w porównaniu do 1900, w tym 1/3 od 1977) Człowiek wytrzebił pierwotne lasy (obecnie to jedynie 4% powierzchni lasów)

Natura 2000 a krajowy system obszarów chronionych Natura 2000 = krajowy system ochrony przyrody inne kryteria wyznaczania Natura 2000 = system rezerwatów ścisłych inne wymagania co do sposobu ochrony, w tym wymogi Art. 6 dyr. siedliskowej

Dyrektywa ‘siedliskowa’ - Artykuł 6 Dla obszarów N2000 państwa członkowskie są zobowiązane: ustanowić odpowiednie środki ochronne (6.1) unikać zniszczenia i niepokojenia (6.2) Opracować odpowiednią ocenę każdego planu i/lub projektu (6.3) który może mieć negatywny wpływ sam, lub w połączeniu z innymi planami/projektami

OSO a nie-wyznaczone IBA – stan na maj 2008

Wyznaczone SOO siedlisk a tzw. ‘shadow list’ Wyznaczone SOO, Wrzesień 2007 „Shadow list” Marzec 2006

Oceny wpływu na obszary Natura 2000 Dyrektywa ptasia 79/409/EEC: Obszary Specjalnej Ochrony (ptaków) ochrona gatunkowa (w tym szlaki migracyjne) Dyrektywa siedliskowa 92/43/EEC: Artykuł 6(3) – właściwa ocena Artykuł 6(4) – wyjątki gdy brak alternatyw Artykuły 12 i 13 – ochrona gatunkowa (Annex IV) Artykuł 7 – zastosowanie do OSO

Wymogi artukułu 6(3) i 6(4) dyretywy siedliskowej Wymóg prawny o możliwych konsekwencjach prawnych i finansowych dla: inwestora potencjalnie państwa członkowskiego (blokowanie funduszy UE) Pamiętaj o czasie potrzebnym na dokonanie oceny: okres wegetacyjny, okresy lęgowe, okresy migracji itd. 8

Procedura 1 Czy istnieje prawdopodobieństwo negatywnego wpływu na obszar(y) N2000? (Screening) F TAK Ocena wpływu 2 Czy plan/projekt ma wpływ na integralność obszaru? F TAK Ocena alternatyw 3 Jeśli nie ma alternatyw: czy występuje nadrzędność interesu publicznego? TAK Nie ma siedlisk/gatunków priorytetowych F Działania kompensujące (i poinformowanie Komisji Europejskiej) Występują siedliska/gatunki priorytetowe oraz przyczyny związane ze zdrowiem ludzkim, bezpieczeństwem publicznym lub korzyściami dla środowiska naturalnego o podstawowym znaczeniu F Działania kompensujące (i poinformowanie KE) Występują siedliska/gatunki priorytetowe i inne przyczyny nadrzędnego interesu publicznego F Opinia Kom. Eur. i działania kompensujące NA107IT

Screening krótki opis projektu lub planu krótki opis obszaru krótki opis potencjalnego negatywnego wpływu na obszar N2000 ocena znaczenia wpływu (z użyciem kryteriów – patrz wytyczne Komisji) dokumentacja uzasadniająca decyzję o braku prawdopodobieństwa znaczącego wpływu

Artykuł 6(3) prawdopodobieństo znaczącego negatywnego wpływu: co dalej? Odpowiednia ocena: Zwykle realizujący projekt zleca ocenę Ocena bierze pod uwagę integralność danego obszaru(ów) N2000 (funkcjonalność) Zwykle trzeba zrobić badania terenowe !!! Jeśli trzeba analizuje alternatywy !!! Dobra ocena jest podstawą dobrych decyzji

Problematyczne sytucje (1) Brak oceny (bo np. obszar nie był wyznaczony) Niekompletna ocena: Pominięte wpływy skumulowane Brak odpowiednich inwentaryzacji (okresy, lokalizacje, siedliska, grupy zwierząt, rośliny) Nie objęte oceną wpływy pośrednie Brak pełnej analizy alternatyw

Problematyczne sytucje (2) Nie objęte oceną wpływy pośrednie, np. : Fragmentacja obszaru i siedlisk Wpływ na korytarze migracyjne Wpływ na stosunki wodne Efekt odstraszania Wpływ oświetlenia Śmiertelność ptaków drapieżnych Wływ na funkcjonalność obszaru Długoterminowe efekty zanieczyszczenia powietrza i wody

Problematyczne sytucje (3) Zaniżona interpretacja wpływu Wymogi w decyzjach środowiskowych/pozwoleniach na budowę sformułowane zbyt liberalnie Niewłaściwe wdrażanie środków minimalizujących Kompensacja za mała i/lub nie dość wcześnie Niewłaściwe wdrażanie kompensacji

Przejście zespolone ...

Tylko dla odważnych!

Ścianka wspinaczkowa dla płazów?

Sztuka współczesna przy autostradzie A4?

Artykuł 6(4) jeżeli stwierdzono znaczący negatywny wpływ... Czy rzeczywiscie nie ma alternatyw? Czy istnieje nadrzędny interes publiczny? Czy jest wpływ na siedliska i gatunki priorytetowe? Jakie są przyczyny interesu publicznego? Decyzja o działaniach kompensacyjnych, aby zapewnić spójność sieci Natura 2000 5a. Poinformowanie Komisji Europejskiej o kompensacji; 5b. Gdy jest wpływ na gatunki/siedliska priorytetowe - zwrócenie się o opinię Komisji pozwolenia dopiero po pozytywnej opinii Komisji!

Rozwiązania alternatywne PRAWIE ZAWSZE MOŻLIWE ! kompetentne władze ustalają czy istnieją rozwiązania alternatywne czy też nie alternatywy proponowane przez wykonawcę projektu alternatywy proponowane przez inne zainteresowane strony (np. NGO) działania zmniejszające szkodliwy wpływ

Nadrzędność interesu publicznego dotyczy fundamentalnych wartości związanych z życiem obywateli (zdrowie, bezpieczeństwo, środowisko) spełnienia celów interesu społecznego, np. wypełniając obowiązki związane z usługami publicznymi w ramach polityk będących podstawą funkcjonowania państwa oraz społeczeństwa (zdrowie, edukacja, usługi komunalne itp.) określone przez władze krajowe oparte na dowodach ocenione w stosunku do celów dyrektywy siedliskowej oraz celów ochrony danego obszaru N2000

Działania kompensacyjne TO ROZWIĄZANIE OSTATECZNE – GDY BRAK ALTERNATYW w tym samym regionie bio-geograficznym (DS) w tym samym zasięgu występowania /lub trasie migracji (DP) na obszarze tego samego państwa członkowskiego zachowując spójność sieci Natura 2000 np. powiększenie tego samego obszaru N2000 wyznaczenie nowego obszaru co najmniej tej samej jakości, funkcji oraz struktury poprawa warunków dla gatunków/siedlisk

Działania kompensacyjne cd. poinformować/zwrócić się o opinię do Komisji Europejskiej uzgodnić działania kompensacyjne oraz harmonogram ich wdrożenia uzgodnić odpowiedzialność (także finansową) środki prawne (np. umowa) wprowadzone w życie przed lub najpóźniej równocześnie z rozpoczęciem realizacji projektu należy ją realizować zanim wystąpi negatywny wpływ, i można to robić zanim zacznie obowiązywać art. 6(4) – obszary niewyznaczone i oczekujące na zatwierdzenie przez Komisję

Budowa drogi S-XX w OSO ‘XYZ‘ PROBLEM: proponowana kompensacja stanowczo niewystarczająca Wg raportu: Bezpośdrednie zniszczenie siedlisk: 0.5-1% OSO (700-1400 ha) Fragmentacja siedlisk: około 2.5% OSO (3500 ha) Obszar narażony na spadek populacji ptaków: około 2% OSO (2800 ha) Zaproponowana kompensacja (formularz przesłany do Komisji): 50 ha

Kompensacja w związku z budową drogi S-XYZ w OSO ‘XXX‘ – propozycja po weryfikacji Gatunek ptaka Ilość narażonych par Powierzchnia narażonych siedlisk (ha) Powierzchnia kompensacji Orlik krzykliwy 2 46,3 71,4 Derkacz 23 92 Żuraw 3 30 Bocian czarny Bocian biały 5 50 Trzmielojad 1 Zimorodek 97,5 160 Dzięcioł zielonosiwy 350 600 Dzięcioł czarny 220 670 Dzięcioł średni 11 460 667 Lerka 7,5 Jarzębatka 28,5 24 Muchołówka mała 4 202 Gąsiorek 29 76,5 87 Łącznie 103 1 653 (ok. 1 400ha) 2 695,9

Działania kompensacyjne (cd.) WSKAZÓWKI Dobrze zrobiona ocena wpływu ułatwia przygotowanie działań kompensacyjnych Przewidzieć czas na opracowanie, pozyskanie gruntów i pozwoleń, oraz ogłoszenie przetargów (jeśli są wymagane) Upewnić się, że kompensacja jest jasno określona w decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych Przewidzieć środki na realizację kompensacji Przystąpić do realizacji kompensacji przed rozpoczęciem realizacji projektu (kompensacja powinna być zakończona ZANIM wystąpi negatywny wpływ)

Co można zrobić nie tak jak trzeba? Zrobić niekompletne badania terenowe Zrobić ocenę nie dość wcześnie, w nieodpowiednich okresach Zinterpretować znaczące wpływy jako nieznaczące Nie wziąć pod uwagę zasadnych alternatyw Nie uwzględnić łącznego oddziaływania różnych/kilku projektów

Co można zrobić nie tak jak trzeba? cd. Nie przeprowadzić odpowiednich konsultacji społecznych Nie uwzględnić wyników oceny Nie wprowadzić adekwatnych działań zmniejszające szkodliwy wpływ / działań kompensacyjnych Nie zagwarantować, że kompensacja zostanie wykonana / wykonana w odpowiednim czasie

Korzystaj z wytycznych – po to zostały napisane!

Ochrona gatunkowa poza N2000 Zrób kompletne badania terenowe (w ramach Oceny Oddziaływania na Środowisko) w odpowiednich okresach Uwzględnij łączne oddziaływanie różnych/kilku projektów Zapewnij odpowiednie środki minimalizujące wpływy (przejścia dla zwierząt, siedliska zastępcze) Wystąp o odpowiednie zezwolenia Zapewnij odpowiednią kompensację (tzw. dyrektywa szkodowa)

Jak przygotować dobry projekt? Weź pod uwagę Naturę 2000 i ochronę gatunkową na samym początku planowania (przed lokalizacją i dokumentacją techniczną) Dokonaj sumiennego i dobrze udokumentowanego screeningu Zapewnij dobrą jakość ocen, zaplanuj potrzebny na nie czas Pamiętaj rozważyć (kiedy trzeba) aternatywy – jeśli tylko można unikaj projektów mająch negatywny wpływ Zaplanuj i zapewnij wdrożenie solidnych działań minimalizujących/kompensacyjnych

Dziękuję Państwu za uwagę! Homepage: http://ec.europa.eu/environment/nature/ index_en.htm Dziękuję Państwu za uwagę!