TENDENCJE W ROZWOJU POLSKIEJ URBANIZACJI PRZESTRZEŃ ŻYCIA POLAKÓW RAPORT 2014 Prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Paszkowski Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydział Budownictwa i Architektury

Tezy raportu   Przestrzeń zurbanizowana w Polsce na skutek zmian ustrojowych, rozwoju ekonomicznego, coraz silniejszych powiązań gospodarczych, kulturowych, politycznych i ekonomicznych z innymi krajami europejskimi, ulega tendencjom urbanizacyjnym, znanym w świecie, lecz stanowiącym nowe zjawiska w przestrzeni polskich miast. W celu poprawy jakości i funkcjonalności przestrzeni miejskiej i zapobieżania estetycznej degradacji krajobrazu zurbanizowanego, istnieje pilna konieczność zidentyfikowania tych tendencji, ich oceny i znalezienia odpowiednich rozwiązań. TEZA I: Dążenie do poprawy warunków życia w Polsce, powoduje potrzebę dalszego rozwoju urbanistycznego ilościowego i jakościowego, mimo prognozowanej depopulacji.

Tezy raportu   Jakość przestrzeni miejskiej wynika z uzyskanego poziomu cywilizacyjnego i zasobności kraju, ale też w dużej mierze z ogółu czynników formalno-prawnych, zwyczajów i świadomości społecznej. Kształtowanie przestrzeni zurbanizowanej o wysokiej jakości wymaga naprawy zasobów istniejących zabudowy, wiedzy i umiejętności planowania, prognozowania przyszłego rozwoju oraz kreatywności. TEZA II: Śródmieścia miast historycznych pełniące wiodącą rolę w określeniu tożsamości miast polskich, ich wartości i jakości życia wymagają intensyfikacji działań w zakresie zintegrowanego procesu rewitalizacji.  

Tezy raportu     Systemy planistyczne mają na celu umożliwianie kreatywnego rozwoju przestrzennego, jednocześnie pełniące kontrolę nad żywiołowością procesów zmian przestrzennych w celu zapewnienia stabilnego, zrównoważonego rozwoju przestrzennego. TEZA III: Dla poprawy jakości środowiska zurbanizowanego konieczne jest wprowadzenie istotnych zmian legislacyjnych w istniejącym systemie planowania przestrzennego i nowych instrumentów planistycznych.

ZAGADNIENIA: Zjawiska makroprzestrzenne suburbanizacja kurczenie się miast metropolizacja Tendencje zmian jakościowych rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny reurbanizacja /model miasta zwartego Kierunki zmian w zakresie planowania przestrzennego Podsumowanie

ZJAWISKA MAKROPRZESTRZENNE suburbanizacja kurczenie się miast metropolizacja

Zjawiska makroprzestrzenne - suburbanizacja DEFINICJE Suburbanizacja – lokowanie części funkcji komplementarnie związanych z miastem poza jego granicami, w strefie aglomeracyjnego oddziaływania. Suburbanizacja żywiołowa – (ang.: „urban sprawl”) to suburbanizacja, która wymknęła się spod kontroli, chaotyczna, niszcząca wartości przyrodnicze i kulturowe, nie ekonomiczna i nie funkcjonalna.

Zjawiska makroprzestrzenne – suburbanizacja CHARAKTERYSTYKA Suburbanizacja w Polsce – charakter ekstensywny, rozproszony: w rejonach podmiejskich dużych aglomeracji tworzy pierścieniowy układ zabudowy jednorodzinnej, w obszarach wokół małych miast i wiejskich koncentruje się wzdłuż ciągów infrastruktury drogowej.

Zjawiska makroprzestrzenne – suburbanizacja CHARAKTERYSTYKA Suburbanizacja prowadzi do powstawania nowych form urbanizacji: „międzymiasta” „miasta rozproszonego” „miasta sieciowego”, „rozmytego układu urbanistycznego” . Cechy negatywne nowych form urbanizacji: Brak zwartości przestrzennej Nieład przestrzenny

Zjawiska makroprzestrzenne – suburbanizacja ŹRÓDŁA Organizacyjne – łatwiej przeprowadzić inwestycje w gminie podmiejskiej Brak systemowego powiązania planowania przestrzennego z procedurą scalania i podziału gruntów Niższe koszty gruntu, siły roboczej Sprzedaż gruntów łatwym sposobem na poprawę finansów gminy Uciążliwość miasta, sąsiadów, zatłoczenie, zanieczyszczenie Chęć działania na własną rękę (indywidualizm) Dostępność usług - sklepy internetowe Gotowość do rezygnacji z łatwego dostępu do kultury (TV, internet) Siła tradycji ogrodu Poczucie wolności we władaniu terenem Zmiana w sposobie wykonywania pracy (praca na odległość, wolne zawody, praca okresowa)

zagrożenie rozwoju zharmonizowanego, funkcjonalnego, zrównoważonego; Zjawiska makroprzestrzenne – suburbanizacja NEGATYWNE SKUTKI PRZESTRZENNE Negatywne skutki przestrzenne suburbanizacji żywiołowej to: lokalna dysfunkcjonalność obszaru na skutek rozlewania się zabudowy wzdłuż kanałów infrastrukturalnych (dróg) powodującego utrudnienia komunikacyjne; brak lub wysokie koszty infrastruktury technicznej (drogi, media) obszaru zurbanizowanego; zajęcie cennych, podmiejskich terenów przyrodniczych i ograniczanie powierzchni i dostępności terenów rolnych, leśnych, rekreacyjnych; zagrożenie dla wartościowego krajobrazu (naturalnego i kulturowego) - chaos przestrzenny w odbiorze estetycznym i „zachwaszczenie” krajobrazu; blokowanie możliwości funkcjonalnego, racjonalnego uporządkowania przestrzeni; zagrożenie rozwoju zharmonizowanego, funkcjonalnego, zrównoważonego; wyludnianie się śródmieść miast centralnych z osób najbardziej przedsiębiorczych.

Zjawiska makroprzestrzenne – suburbanizacja KONKLUZJA Żywiołowy proces suburbanizacji wymyka się obowiązującym regulacjom i jest wyrazem sprzeczności pomiędzy interesami inwestorów, a racjonalnością „dobra społecznego”. Ten proces jest źródłem: - wzrostu kosztów obsługi infrastrukturalnej, - konfliktów funkcjonalno-przestrzennych, - utrudnień funkcjonowaniu obszarów podmiejskich. Żywiołowy charakter suburbanizacji prowadzi do powstawania chaotycznej, trudnej do uporządkowania zabudowy obrzeżnej miast centralnych, która staje się z biegiem czasu trudną do zintegrowania częścią aglomeracji miejskiej. Suburbanizacja jest faktem, a także wyrazem wolności budowlanej, rozumianej powszechnie jako możliwości swobodnej zabudowy własnej przestrzeni.

- usług edukacyjnych, kulturowych, usług podstawowych, Zjawiska makroprzestrzenne – suburbanizacja REKOMENDACJE Tworzenie podstaw planistycznych i długoterminowych planów rozwoju terenów podmiejskich (obszarów metropolitalnych) w kontekście rozwoju „miasta centralnego” lub aglomeracji; Wprowadzenie w „polityce miejskiej” skutecznych ograniczeń i zakazów zabudowy i obszarów chronionych na terenach podmiejskich („green belt”); Tworzenie korzystnych warunków planistycznych i prawnych dla konkurencyjnych form zamieszkania w miastach centralnych; Poprawa jakości zamieszkania w istniejących obszarach suburbanizacji poprzez tworzenie: - usług edukacyjnych, kulturowych, usług podstawowych, - koncentracji przestrzeni i funkcji publicznych (w tym przestrzeni rekreacji) .

Zjawiska makroprzestrzenne – kurczenie się miast Zmiana gęstości zaludnienia polskich gmin w latach 1990–2008 Zmiany demograficzne w Polsce źródło: Celioska-Janowicz D., Miszczuk A., Płoszaj A., Smętkowski M., Aktualne problemy demograficzne regionu Polski Wschodniej, Raporty i analizy EUROREG 5/2010

PROGNOZA DEMOGRAFICZNA ROK ŚWIAT (ludność w mln) EUROPA POLSKA 2010 6895,9 738,2 38,3 2050 9306,1(+2410,2) 719,3 (-18,9) 34,9 (-3,4) 2050* 760,0 (+21,8) 42,0 (+1,7) *sytuacja pożądana źródło: ONZ, za Konkurencyjna Polska

LUDNOŚĆ W MIASTACH W POLSCE ( w tys. mieszkańców) WG LUDNOŚĆ W MIASTACH W POLSCE ( w tys. mieszkańców) WG. ROCZNIKA STATYSTYCZNEGO 2013, TAB. 16(133)

Zjawiska makroprzestrzenne – kurczenie się miast DEFINICJE „Kurczenie się” miast to proces wyludniania się (depopulacji), w konsekwencji niskiej atrakcyjności miasta jako miejsca do życia i rozwoju, braku miejsc pracy, ale przede wszystkim – na skutek ujemnego przyrostu naturalnego oraz emigracji zarobkowej i migracji związanych z chęcią podwyższania jakości życia. Bolków – województwo dolnośląskie Miasto kurczące się – to obszar miejski, w którym z jednej strony występuje znaczny ubytek ludności, a z drugiej zachodzi w nim proces transformacji gospodarczej z oznakami strukturalnego kryzysu (Jaroszewska E., Shrinking Cities)

Zjawiska makroprzestrzenne – kurczenie się miast ŹRÓDŁA Uwarunkowania ekonomiczne: Brak pracy Brak możliwości dalszego rozwoju (kształcenia się) Regres wiodących funkcji miasta (deindustrializacja) Uwarunkowania środowiskowe: Niska jakość zamieszkania Zanieczyszczenie środowiska Depopulacja: Niski przyrost demograficzny Emigracja Migracje wewnętrze

Zjawiska makroprzestrzenne – kurczenie się miast KONKLUZJE Obszary miejskie i ich dotychczasowe struktury ulegają dezintegracji; Powstają przestrzenie miejskich nieużytków poprzemysłowych („braunfields”); Następuje znaczący dla rozwoju miasta ubytek ludności aktywnej; Spirala kumulujących się zjawisk negatywnych może prowadzić do zagłady miasta; Z uwagi na sytuację demograficzną, zjawisko depopulacji i kurczenia się miast warunkują pozycję i możliwości rozwoju wielu miast już dziś.

- wyzwalanie i wspieranie przedsiębiorczości, Zjawiska makroprzestrzenne – kurczenie się miast REKOMENDACJE Dla stabilizacji struktury osadniczej i realizacji zasad zrównoważonego rozwoju konieczne jest podejmowanie skoordynowanych, skutecznych i kreatywnych działań przeciwstawiających się niekorzystnym, sprzężonym zjawiskom depopulacji i regresu gospodarczego. Działania reaktywne zagrożonych gmin i miast powinny być przedmiotem wielopodmiotowego współzarządzania miastem, wspieranym przez działania administracji wyższego szczebla. W miastach kurczących się i charakteryzujących depopulacją konieczne jest m.in..: - wyzwalanie i wspieranie przedsiębiorczości, - wzmacnianie lokalnego kapitału społecznego, - tworzenie nowych miejsc pracy, - dążenie do poprawy jakości przestrzeni publicznych, - rozwój jakościowy miasta i jego przyjazny wizerunek.

Zjawiska makroprzestrzenne – metropolizacja DEFINICJE Metropolia to duży ośrodek miejski o specyficznych funkcjach i powiązaniach zewnętrznych, obejmujących sferę polityczną, społeczną i ekonomiczną. Obszar metropolitalny jest to wielkomiejski układ osadniczy, złożony z odrębnych administracyjnie jednostek, obejmujący duże miasto lub zwarty obszar miejski stanowiący centrum układu wraz ze strefą zurbanizowaną, która jest z nim powiązana funkcjonalnie.

Zjawiska makroprzestrzenne – metropolizacja CHARAKTERYSTYKA Metropolizacja to proces zmierzający do rozwoju sieci powiązań zewnętrznych i kontaktów pomiędzy ośrodkami metropolitalnymi, związany z rozbudową powiązań komunikacyjnych (transportowych i w zakresie łączności), a także proces włączania się miast do sieci wielkich ośrodków pełniących funkcje krajowe a także ponadnarodowe. Symbolem metropolii jest zabudowa wysoka i wysokościowa. Metropolizacja to również rozwój obszaru metropolitalnego, który stanowiąc bezpośrednie zaplecze ośrodka centralnego przejmuje część jego funkcji. Specyfika struktury funkcjonalnej metropolii to silny rozwój sektora usług wyższego rzędu, jak: nauka, kultura, sport, finanse, ubezpieczenia, obsługa podmiotów gospodarczych itp. oraz transportu (porty lotnicze, morskie, huby transportowe).

Zjawiska makroprzestrzenne – metropolizacja KONKLUZJE Metropolie i obszary metropolitarne to filary kształtowania osadniczego ładu przestrzennego w skali ponadregionalnej i podstawowe bieguny wzrostu polskiej gospodarki. Prawidłowy rozwój urbanistyczny i funkcjonalny metropolii i obszarów metropolitalnych w perspektywie długookresowej, stanowi podstawę rozwoju ekonomicznego i przestrzennego Polski, umacniając rolę kraju na arenie międzynarodowej. Proces metropolizacji jest również procesem wyrównywania różnic kulturowych i technologicznych pomiędzy miastami polskimi a wiodącymi metropoliami światowymi.

Zjawiska makroprzestrzenne – metropolizacja REKOMENDACJE Istnieje pilna potrzeba rozwoju systemu miast metropolitalnych wraz z ich obszarami metropolitalnymi, powiązaniami komunikacyjnymi i poprawą jakości ich wizerunku przestrzennego. Rozwój polskich metropolii powinien być zharmonizowany w układzie krajowym i miedzynarodowym, przyczyniając się do zwiększenia konkurencyjności polskich metropolii w kontekście europejskim i światowym. Należy pilnie kontynuować podjęte prace legislacyjne nad ustawami, rozporządzeniami i opracowaniami eksperckimi dla umożliwienia rozwoju wysokiej jakości przestrzeni zurbanizowanej i właściwej absorpcji środków w najbliższej perspektywie finansowej i perspektywie długoterminowej.

TENDENCJE ZMIAN JAKOŚCIOWYCH rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny reurbanizacja /model miasta zwartego komercjalizacja przestrzeni miejskiej/komodyfikacja

- rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny Tendencje zmian jakościowych - rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny DEFINICJE Rewitalizacja – to skoordynowany proces planistyczno-inwestycyjny zmierzający do społeczno-gospodarczego ożywienia części lub całej jednostki osadniczej, powiązanego z odbudową zdolności do rozwoju obszarów miejskich zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie. Gentryfikacja - zmiana statusu mieszkań śródmiejskich, podwyższenie ich standardów i kosztów utrzymania - w rezultacie której na obszarach śródmiejskich następuje stopniowa wymiana społeczna i opanowywanie centrum miasta przez osoby lepiej sytuowane. Recykling przestrzenny – proces ponownego zagospodarowania terenów poindustrialnych, powojskowych i pokolejowych, na których dotychczasowe użytkowanie zaniknęło lub zostało zakończone, a tereny zostały przeznaczone pod inne funkcje, np. funkcje ogólnomiejskie.

Zużycie funkcjonalne, techniczne obiektów budowlanych i infrastruktury Tendencje zmian jakościowych – rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny ŹRÓDŁA Zużycie funkcjonalne, techniczne obiektów budowlanych i infrastruktury Zmiany technologiczne Zmiany struktury własności Możliwość wykorzystania zasobów budowlanych i terenowych do nowych funkcji Ochrona konserwatorska i kształtowanie przestrzeni o historycznej tożsamości miejsca Miejska polityka inwestycyjna Zagadnienia społeczne (bezrobocie)

Tendencje zmian jakościowych – rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny CELE Przekształcenie obszaru zdegradowanego technicznie, skutkujące poprawą jakości zagospodarowania przestrzennego, stanu technicznego zabudowy, a także atrakcyjnymi przestrzeniami publicznymi, z zachowaniem obiektów i obszarów o zabytkowym charakterze i cennych przyrodniczo (KKB). Hotel Andels w Łodzi, jako przykład adaptacji obiektu poprzemysłowego na funkcje hotelowe

Tendencje zmian jakościowych – rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny CHARAKTERYSTYKA Obszary poprzemysłowe, powojskowe i poportowe wymagają zintegrowanych inwestycji terytorialnych (ZIT) w celu odbudowy ich potencjału jako miejsc pracy, zamieszkania i wypoczynku. Szczególnie istotne jest kreowanie przestrzeni dla realizacji w tych obszarach nowych i nowoczesnych miejsc pracy – stanowi to proces reindustrializacji obszarów zdegradowanych.    

Tendencje zmian jakościowych – rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny KONKLUZJE Procesy rewitalizacji stanowią pozytywny kierunek przekształceń obszarów i obiektów zdegenerowanych. Proces rewitalizacji winien być prowadzony wspólnie przez władzę samorządową i społeczność lokalną. Brak unormowań ustawowych utrudnia uzyskiwanie pozytywnych rezultatów. Gentryfikacja zasobów mieszkaniowych w śródmieściach polskich miast jest miarą sukcesu procesu rewaloryzacji i rewitalizacji i miernikiem wzrostu wartości obszarów uznawanych do tej pory a zdegradowane.

Tendencje zmian jakościowych – rewitalizacja/gentryfikacja/recykling przestrzenny REKOMENDACJE   Należy chronić lokalne wartości przestrzenne i kulturowe, promować i dotować utrzymywanie zabudowy zabytkowej stanowiącej tożsamość miejsc. Należy rozwijać programy rewitalizacji przestrzennej, ekonomicznej i społecznej w celu tworzenia przyjaznej przestrzeni życiowej, nowych miejsc pracy i rozbudowywania zdolności wytwórczych. Należy popierać rozwój urbanistyczny oparty na wykorzystaniu istniejących terenów poindustrialnych (recykling) i adaptacji obiektów opuszczonych do nowych funkcji. W obszarach zdegradowanych fizycznie i społecznie konieczne jest wprowadzenie priorytetowych rozwiązań formalno-prawnych dla zintegrowanych działań planistycznych i inwestycyjnych.

Tendencje zmian jakościowych - reurbanizacja/model miasta zwartego DEFINICJE Reurbanizacja – zjawisko „powrotu do miasta”, odtwarzania „kultury miejskiej”. Dostosowanie obszarów środmiejskich jako miejsca zamieszkania, a przestrzeni miejskiej do jej intensywnego, multifunkcjonalnego wykorzystywania.

Tendencje zmian jakościowych – reurbanizacja /model miasta zwartego DEFINICJE Model miasta zwartego – model miasta o intensywnej i wielofunkcyjnej zabudowie, urządzonych formach zieleni rekreacyjnej i dobrej dostępności wszystkich niezbędnych usług. Miasteczko Wilanów w Warszawie

Tendencje zmian jakościowych – reurbanizacja /model miasta zwartego CHARAKTERYSTYKA Miasta europejskie, w tym również miasta polskie, charakteryzują się w większości zwartością przestrzenną (miasto zwarte), czytelnym i zhierarchizowanym układem ulic, placów i przestrzeni publicznych, harmonijną zabudową o wielofunkcyjnym charakterze i o bogatym, różnorodnym zindywidualizowanym wyrazie architektonicznym, budującym wspólny system kompozycyjny. Model miasta zwartego jest preferowany przez Europejską Perspektywę Rozwoju Przestrzennego i zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. Pl. Grzybowski w Warszawie

Tendencje zmian jakościowych – reurbanizacja /model miasta zwartego CHARAKTERYSTYKA Reurbanizacja to proces zmierzający do odbudowy struktur miejskich i racjonalnego dogęszczenia miejskich przestrzeni zurbanizownych. Dzięki uzupełnieniom zabudowy, zagospodarowaniu obszarów zdegradowanych i rewaloryzacji istniejących, historycznych zasobów mieszkaniowych, możliwe staje się tworzenie przyjaznych warunków do zamieszkiwania w centrum miasta, tworząc alternatywę dla domku z ogródkiem na jego peryferiach. Reurbanizacja jest przejawem zmiany paradygmatu „dążenia do własności” na paradygmat „ partycypacji w korzystaniu z przestrzeni miejskiej”.

Tendencje zmian jakościowych – reurbanizacja /model miasta zwartego KONKLUZJE Reurbanizacja przyczynia się do poprawy jakości zamieszkiwania w mieście (odnowa obszarów śródmiejskich, infrastruktury, eliminacja uciążliwości środowiskowych itp.) Przestrzeń miejska odzyskuje rolę ważnej sceny publicznej życia społecznego. Tendencja do reurbanizacji ogranicza tendencje suburbanizacyjne. Proces reurbanizacji wymaga zintegrowanych działań inwestycyjnych ze strony miasta (gminy) w zakresie poprawy stanu i wydajności miejskiej infrastruktury technicznej, społecznej i komunikacji publicznej.

Tendencje zmian jakościowych – reurbanizacja /model miasta zwartego REKOMENDACJE   Model miasta przyszłości w Polsce powinien korzystać z modelu miasta zwartego o europejskiej tradycji i wielofunkcyjnej strukturze, opierając się na analizie jego historycznych wartości kulturowych, krajobrazowych i funkcjonalnych, a także na współczesnych osiągnięciach w dziedzinie socjologii, ekologii, ekonomii i technik informacyjnych (smart city). Proces reurbanizacji powinien przebiegać w formie partnerstwa publiczno-prywatnego, w ramach którego po stronie miasta (gminy) leży zabezpieczenie infrastruktury.

KIERUNKI ZMIAN W ZAKRESIE PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO CELE FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE Ograniczenie procesu suburbanizacji żywiołowej Reurbanizacja miast Rozwój metropolitalny ośrodków wojewódzkich Zrównoważony rozwój małych miast i terenów wiejskich Podniesienie wartości estetycznych obszarów zurbanizowanych METODOLOGIA Przejrzystość i spójność prawa w zakresie budownictwa, urbanistyki, ochrony środowiska i prawa o drogach Komunikatywność planowania przestrzennego i zwiększenie udziału społecznego Zintegrowany system planowania i gospodarowania przestrzenią Odbudowa roli architekta-urbanisty jako twórcy ładu przestrzennego i estetycznego Adekwatność planowania w stosunku do charakteru przestrzeni NARZĘDZIA Wprowadzenie nowych narzędzi planistycznych , ekonomicznych i prawnych KADRA Uzyskanie wykształconej kadry architektów, urbanistów, specjalistów od zarządzania miastami

Kierunki zmian w zakresie planowania przestrzennego UZYSKANIE POŻĄDANYCH EFEKTÓW FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNYCH Powiązanie planowania miejscowego z inwestycyjnym gminy; Udzielenie pomocy planistycznej gminom słabym, nie będącym w stanie podołać nałożonym na nie obowiązkom planistycznym; Upraszczanie procedur planistycznych i decyzyjnych przy jednoczesnym podnoszeniu jakości merytorycznej planów; Regulacje prawne w zakresie tworzenia obszarów metropolitalnych; Regulacje prawne w zakresie rewitalizacji. NOWE NARZĘDZIA PLANISTYCZNE Gminne i krajowe przepisy budowlane (KKKB); Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT) dla Miejskich Obszarów Funkcjonalnych Ośrodków Wojewódzkich; Planowanie krajobrazowe (HUL); Kodeks estetyczny miasta;

Kierunki zmian w zakresie planowania przestrzennego KADRA Kształcenie kadry planistów i urbanistów oraz managerów miast w warunkach Polski jako członka UE z dostosowaniem programów kształcenia do wymogów gospodarki rynkowej; Kreowanie nowych form interpretowania, zapisywania i regulowania przemian zachodzących w przestrzeni; Organizacja wielospecjalistycznych pracowni urbanistycznych; Przywrócenie twórczej roli zawodu architekta-urbanisty w kształtowaniu przestrzeni zurbanizowanej wysokiej jakości.

PODSUMOWANIE

W polskiej przestrzeni zurbanizowanej obserwowane są zjawiska niekorzystne dla jakości życia Polaków, jak suburbanizacja, degradacja zabudowy istniejącej, chaos przestrzenny, komercjalizacja przestrzeni publicznych, nierównomierny rozwój miast itd. Jedną z przyczyn tych niekorzystnych zjawisk jest niespójny i permisywny system planowania i kontroli jakości budowanej przestrzeni. Konieczne jest systemowe ograniczenie suburbanizacji żywiołowej poprzez wprowadzanie działań o charakterze reaktywnym i prorozwojowym, w tym poprzez skierowanie strumienia inwestycyjnego w budowanie struktur zurbanizowanych o zwartej formie. Umożliwienie budowania zwartych układów miejskich (miasta zwartego) wymaga stworzenia odpowiedniego systemu formalno-prawnego. Poprawa istniejącego systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego powinna zmierzać do zróżnicowania form planowania urbanistycznego, zwiększenia siły sprawczej jego zapisów oraz koordynacji z planowaniem gospodarczym. Ograniczenie roli architektów i urbanistów w możliwościach kształtowania harmonii kompozycyjnej i estetyki przestrzeni zurbanizowanej na rzecz rozwiązań formalno-prawnych nie sprzyja uzyskaniu ładu przestrzennego. Należy zwiększyć udział czynników kreatywnych w kształtowaniu przestrzeni zurbanizowanych, podnoszących wartości przestrzenne, kulturowe i identyfikacyjne obszarów miejskich.

DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA UWAGĘ

Bibliografia Kodeks Urbanistyczno-Budowlany. Tezy. Komisja Kodyfikacyjna Kodeksu Budowlanego, Warszawa lipiec 2013 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK) 2030, RM 2011 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) 2010-2020, RM 2010 Lisowski A., Grochowski M., Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje. Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Warszawski Bieńkowska E., Depopulacja jako wyzwanie dla polskiej polityki miejskiej Szajewska N., Modele kurczących się miast – wnioski do badań Krzysztofik R., „Zagłada miast” – projekt Shrink Smart – The Governance of Shrinkage within an European Context na Uniwersytecie Śląskim. Uniwersytet Śląski, Katedra Geografii Ekonomicznej Paszkowski Z., Miasto idealne i jego związki z urbanistyką współczesną, Uniwersitas Kraków 2011 Jaroszewska E., Akcja CIRES „Cities Regrowing Smaller” organizowana przez COST (European Cooperation in Science and Technology), UAM Poznań, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Komisja Europejska 2011, The impact of European demographic trends on regional and urban development, http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_regionalna/rozwoj_miast/rozwoj_miast_w_EU/Documents/Demography.pdf Stryjakiewicz T., Jaroszewska E., Kurczące się miasta (shrinking cities) i strategie ich rewitalizacji [w:] L. Mierzejwska, M. Wdowicka (red.) Współczesne problemy rozwoju miast i regionów, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2011, s. 135-148 Rocznik Statystyczny GUS 2013 Nowa urbanistyka – nowa jakość życia. Materiały III Kongresu Urbanistyki Polskiej, E. Cichy-Pazder, T.Markowski (red.), Urbanista 2009 Lorens P., Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta post socjalistycznego [w:] Problem suburbanizacji, Lorens P. (red.), Biblioteka Urbanisty 7, Urbanista Warszawa 2005 Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych, Lorens P. (red.), Biblioteka Urbanisty 6, Urbanista Warszawa 2005