Tworzenie opisu efektów uczenia się dla studiów technicznych Andrzej Kraśniewski Bohdan Macukow KRPUT, 3 grudnia 2009

PLAN PREZENTACJI Kontekst – Proces Boloński i KRK Nasze podejście Wyniki dotychczasowych prac Co dalej?

Zmiana sposobu myślenia o kształceniu opis „wejścia” teacher-centred opis „wyjścia” student-centred - godziny zajęć - zawartość treściowa - efekty uczenia się Istotne są efekty uczenia się (kształcenia) - co „absolwent” wie i umie; jest mniej istotne, w jaki sposób nabył wiedzę i umiejętności efekty uczenia się – spoiwo nowego(?) modelu kształcenia (centralny element reform związanych z Procesem Bolońskim)

Spoiwo nowego modelu kształcenia krajowe ramy kwalifikacji europejskie ramy kwalifikacji EFEKTY UCZENIA SIĘ standardy kształcenia ocena jakości, akredytacja programy studiów

Ramy (struktura) kwalifikacji Kwalifikacja - pojedynczy element struktury (tytuł, stopień, …; utożsamiany z dyplomem, świadectwem, …) definiowana przez poziom (level) profil (profile) nakład pracy studenta (workload - ECTS) efekty uczenia się (learning outcomes, competences) wiedza umiejętności postawy Ramy (struktura) kwalifikacji: zbiór elementów i ich wzajemnych relacji (połączeń) pokazujących ścieżki kształcenia

Ramy kwalifikacji - ilustracja to nie jest projekt polskich KRK!!! dla szkolnictwa wyższego poziom efekty uczenia się [doktor] dr 300 ECTS [magister] mgr mgr(Z) ≥ 210 ECTS [inżynier] inż. inż.(Z) ≥ 180 ECTS [licencjat] lic. lic.(Z) profil – charakter kwalifikacji [kwalifikacje pomaturalne] poziom odniesienia [matura] standardowy zawodowy (wyróżniony) profil dziedzinowy

struktura kwalifikacji struktura kwalifikacji European Qualification Framework (EQF) struktura kwalifikacji kraju B źródło: J. Lubacz, Seminarium PW, 2006 10 struktura kwalifikacji kraju A EQF 8 6 kwalifikacje (dyplom) kwalifikacje (dyplom) 1 EQF to model odniesienia („narzędzie translacji”) EQF nie implikuje ujednolicania systemów kształcenia poszczególnych krajów (!) 1

Po co nam ramy kwalifikacji? Akademiingeniør Bachelor of Arts Bachelor of Engineering Bachelor of Science Civilingeniør Civilingenjör Diplom-Ingenieur Diplom-Ingenieur ETH Diplom-Ingenieur (FH) Diplomi-Insinöör Diplomirani Inženir Doktor-Ingenieur Dottore in Ingegneria Engenheiro Europa-Ingenieur Ingenieur (grad.) Ingeniør Inginer Insinööri Ingeniero Químico Ingeniero Superior Ingeniero Técnico Ingénieur civil Ingénieur diplomé Ingénieur industriel Ingénieur technicien Inženyr Inžinier Inżynier Magister Inżynier Master of Arts Master of Engineering Master of Science Okleveles mérnök Okleveles üzemmérnök Sivilingeniør Teknikfræðingur Teknikumingeniør Verkfræðingur źródło: K. Hernault (Siemens)

Zobowiązania międzynarodowe Bergen Communiqué, May 2005 We adopt the overarching framework for qualifications in the EHEA, comprising three cycles …, generic descriptors for each cycle based on learning outcomes and competences, … London Communiqué, May 2007 Qualifications frameworks … should also help HEIs to develop modules and study programmes based on learning outcomes … We commit ourselves to fully implementing such national qualifications frameworks … by 2010. Leuven Communiqué, April 2009 The development of national qualifications frameworks is an important step towards the implementation of lifelong learning. We aim at having them implemented and prepared for self-certification against the overarching Qualifications Framework for the European Higher Education Area by 2012.

Założenia do nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym ... Odzwierciedlenie w planach reform MNiSW, 30 listopada 2009 r. Założenia do nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym ... B. Poprawa jakości kształcenia … ocena kształcenia, wraz z wprowadzeniem w życie Krajowych Ram Kwalifikacji, zostanie przeniesiona z oceny procesu na ocenę efektów kształcenia. Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni posiadające uprawnienia habilitacyjne będą mogły samodzielnie określać i uruchamiać kierunki studiów. Ich programy będą wyłączone z obowiązkowych standardów kształcenia .... Warunkiem będzie zdefiniowanie efektów kształcenia zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji..

KRK - Przebieg prac słabe tempo nagłe przyśpie-szenie 2006: powołanie Grupy Roboczej ds. KSK (KRK) 2008: założenia i wstępna wersja projektu KRK 2009 (luty): projekt KRK, w tym ogólne efekty uczenia się (wiedza, umiejętności, inne kompetencje) dla poszczególnych (3) poziomów studiów 2009 (wrz.): powołanie przewodniczących zespołów do zdefiniowania „dziedzinowych” efektów uczenia się dla poszczególnych (7) obszarów kształcenia 2009 (paźdz.) powołanie zespołów 2009 (15 grud.) prezentacja wyników prac zespołów w MNiSW słabe tempo nagłe przyśpie-szenie

Definiowanie efektów uczenia się Grupa Robocza ds. KRK ogólne efekty uczenia się (niezależne do „kierunku”) Deskryptory Dublińskie określone centralnie „obszarnicy” „dziedzinowe” efekty uczenia się w obszarze ... „dziedzinowe” efekty uczenia się w obszarze inżynierii IEA EUR-ACE ... efekty uczenia się dla grupy kierunków ... efekty uczenia się dla grupy kierunków „elektrycznych” określone przez ??? ustalenia na poziomie uczelni efekty uczenia się dla programu/kierunku ... efekty uczenia się dla programu/kierunku „inżynieria sieci” prognozy rozwoju rynku pracy określone przez wydział projekty typu Tuning: EUCEET, CHEMPASS

PLAN PREZENTACJI Kontekst – Proces Boloński i KRK Nasze podejście Wyniki dotychczasowych prac Co dalej?

Zespół Andrzej Kraśniewski - przewodniczący Pol. Warszawska, KRASP (elektronika, telekomunikacja, inżynieria komputerowa) Edward Jezierski Pol. Łódzka, RGSW (od 2010) (automatyka i robotyka, mechatronika, elektrotechnika) Tomasz Łodygowski Pol. Poznańska (budownictwo, mechanika konstrukcji) Bohdan Macukow Pol. Warszawska, KAUT (informatyka) Jan Zawadiak Pol. Śląska (technologia chemiczna, inżynieria chemiczna) wakat RGSW? Józef Lubacz wsparcie ze strony GR KRK, RGSW

Założenia wykorzystanie istniejących rozwiązań zgodność ze „standardami” międzynarodowymi „uspołecznienie” prac

Sposób pracy „standardy” międzynarodowe w zakresie kształcenia inżynierów (Europejskie Ramy Kwalifikacji) Krajowe Ramy Kwalifikacji propozycje modyfikacji efekty uczenia się dla studiów technicznych „inspiracja” weryfikacja zgodności konsultacje środowisko akademickie, opiniodawcy zewnętrzni

„Standardy” międzynarodowe Proces Boloński ABET (Accreditation Board for Engineering and Technology, USA) JABEE (Japan Accreditation Board for Engineering Education) IEA (International Engineering Alliance) EUR-ACE (EURopean ACcredited Engineer project) CDIO (Conceive-Design-Implement-Operate initiative)

Definiowanie efektów uczenia się - ABET Accreditation Board for Engineering and Technology CRITERIA FOR ACCREDITING ENGINEERING PROGRAMS Effective for Evaluations During the 2009-2010 Accreditation Cycle GENERAL CRITERIA FOR BACCALAUREATE LEVEL PROGRAMS Students Program Educational Objectives Program Outcomes Continuous Improvement Curriculum Faculty Facilities Support Program Criteria

otoczenia (needs of constituencies) Program Educational Objectives misja uczelni, zapotrzebowanie otoczenia (needs of constituencies) Program Educational Objectives (sylwetka absolwenta) + Program Outcomes (efekty uczenia się) zasoby General (ABET) Program Outcomes ABET Program Criteria ogólne efekty uczenia się - dla wszystkich programów (kierunków) dodatkowe wymagania dla grupy programów (kierunków) ABET Curriculum Requirements inne wymagania związane z programem studiów

PROGRAM OUTCOMES 2000 & 2009 (studia I stopnia) Engineering programs must demonstrate that their graduates have an ability to apply knowledge of mathematics, science, and engineering an ability to design and conduct experiments, as well as to analyze and interpret data an ability to design a system, component, or process to meet desired needs within realistic constraints such as economic, environmental, social, political, ethical, health and safety, manufacturability, and sustainability an ability to function on multi-disciplinary teams an ability to identify, formulate, and solve engineering problems an understanding of professional and ethical responsibility an ability to communicate effectively the broad education necessary to understand the impact of engineering solutions in a global, economic, environmental, and societal context a recognition of the need for, and an ability to engage in life-long learning a knowledge of contemporary issues an ability to use the techniques, skills, and modern engineering tools necessary for engineering practice.

CURRICULUM (REQUIREMENTS) one year of a combination of college level mathematics and basic sciences (some with experimental experience) appropriate to the discipline one and one-half years of engineering topics, consisting of engineering sciences and engineering design appropriate to the student's field of study a general education component that complements the technical content of the curriculum and is consistent with the program and institution objectives Students must be prepared for engineering practice through a curriculum culminating in a major design experience based on the knowledge and skills acquired in earlier course work and incorporating appropriate engineering standards and multiple realistic constraints.

GENERAL CRITERIA FOR MASTERS LEVEL PROGRAMS The criteria for masters level programs are fulfillment of the baccalaureate level general criteria, fulfillment of program criteria appropriate to the masters level specialization area, and one academic year of study beyond the baccalaureate level. The program must demonstrate that graduates have an ability to apply masters level knowledge in a specialized area of engineering related to the program area.

+ +? „Standardy” międzynarodowe ABET JABEE IEA EUR-ACE CDIO nie obejmują studiów III stopnia st I st II  st I profile grupy kierunków wymagania ilościowe ABET + TAK JABEE TAK? IEA +? EUR-ACE NIE CDIO

Decyzje projektowe (1) w pierwszej fazie prac - koncentracja na efektach uczenia się określenie wymagań programowych/realizacyjnych (czas trwania studiów, proporcje ECTSów przypisanych poszczególnym grupom efektów uczenia się, praca dyplomowa, praktyka, ...) – w kolejnym etapie

+ Decyzje projektowe (2) ? profile - pierwsza „przymiarka” pozytywne wyróżnienie „profil podstawowy”? profil praktyczny profil ogólny profil badawczy studia I st (inżynier) + studia II st (magister) studia III st (doktor) czy mgr inż.? uzyskanie stopnia nauk. ? „ostateczna” liczba profili – ustalona w oparciu o wyniki prac!!!

Decyzje projektowe (3) „klasyfikacja” umiejętności umiejętności ogólne - niezwiązane lub luźno związane z obszarem kształcenia inżynierskiego (personal and interpersonal skills) „bazowe” umiejętności inżynierskie umiejętności bezpośrednio związane z rozwiązywaniem zadań inżynierskich

Decyzje projektowe (4) „baza”: studia I st., profil ogólny (podstawowy?) dalej - różnicowo studia I stopnia profil ogólny studia I stopnia profil praktyczny różnice (co inaczej?) różnice (co więcej?) studia II stopnia profil ogólny

Decyzje projektowe (5) słowniczek dyscyplina inżynierska (?): odpowiada tradycyjnym lub unikatowym kierunkom (także makrokierunkom) studiów technicznych, a kontekście KRK – programom studiów o nazwach ustalanych przez uczelnie zadanie inżynierskie (problem inżynierski) pozatechniczne aspekty działalności inżynierskiej typowe (proste) zadanie inżynierskie złożone zadanie inżynierskie klucz do rozróżnienia efektów uczenia się dla studiów I i II stopnia

Decyzje odłożone czy i jakie profile? czy (efekty dla st. II st.)  (efekty dla st. I st.)?

PLAN PREZENTACJI Kontekst – Proces Boloński i KRK Nasze podejście Wyniki dotychczasowych prac Co dalej?

efekty uczenia się dla studiów I stopnia – profil ogólny Wyniki (1) efekty uczenia się dla studiów I stopnia – profil ogólny efekty uczenia się dla studiów I stopnia – profil praktyczny (zarys) efekty uczenia się dla studiów II stopnia – profil ogólny zdefiniowane „różnicowo” w wersji wstępnej - do dalszej dyskusji

weryfikacja – badanie zgodności Wyniki (2) weryfikacja – badanie zgodności z ramami kwalifikacji (KRK, EQF) ze „standardami” międzynarodowymi

PLAN PREZENTACJI Kontekst – Proces Boloński i KRK Nasze podejście Wyniki dotychczasowych prac Co dalej?

Dalsze prace (1) uzupełnienie i doskonalenie rezultatów dotychczasowych prac oraz określenie „brakujących” efektów uczenia się dla studiów II stopnia (profil praktyczny i badawczy) określenie wymagań programowych/realizacyjnych czas trwania studiów (ECTS) proporcje ECTSów przypisanych poszczególnym grupom efektów uczenia się udział zajęć kształtujących umiejętności liczba godzin zajęć kontaktowych (minimalna?) praca dyplomowa/projekt dyplomowy praktyka ...

Dalsze prace (2) komentarze, jak należy rozumieć zdefiniowane efekty uczenia się - bardziej szczegółowe efekty uczenia się - przykłady jako pomoc dla osób definiujących efekty uczenia się dla konkretnych programów studiów [opcja] zdefiniowanie efektów uczenia się dla przykładowego prototypowego programu studiów I i II stopnia (np. robotyka) lub dla podobszaru, tzn. grupy programów studiów (np. dość szeroko rozumianego podobszaru „mechanika”) określenie efektów uczenia się dla studiów III stopnia

Dalsze prace (3) konsultacje (KAUT, prorektorzy, eksperci PKA, ..., także osoby spoza środowiska akademickiego) efekty uczenia się dla prototypowych programów studiów I i II stopnia (zdefiniowane we współpracy z uczelniami) ważne programy „brzegowe” – na styku obszarów (informatyka, fizyka techniczna, architektura, ...) zalecenia dotyczące sposobu oceny efektów uczenia się (we współpracy ze środowiskowymi komisjami akredytacyjnymi i PKA) zarys standardów akredytacyjnych (we współpracy ze środowiskowymi komisjami akredytacyjnymi i PKA) decyzje (rekomendacje) dotyczące profili wnioski dotyczące ew. modyfikacji KRK

Nasz apel O kształcie KRK powinno decydować środowisko akademickie (powinno stać się „właścicielem” KRK) w przeciwnym przypadku … KRK zdefiniują urzędnicy Potrzebne poparcie i wsparcie KRPUT dla prac zespołu współpraca przy stworzeniu modelu konsultowania wyników prac zespołu (dwustronny przepływ informacji zespół↔uczelnie) wskazanie konkretnych jednostek (wydziałów) i programów studiów I i II stopnia (najlepiej nowo tworzonych – zgodnie z ideą KRK), które mogłyby służyć jako pole doświadczalne